H τήρηση των υπεσχημένων (pacta sunt servanda)

Τη διαφορά μεταξύ pretium (τιμής, ανταλλάξιμης αξίας) και dignitas (αξιοπρέπειας) τη μάθαμε πρώτα από τις “Επιστολές” του Σενέκα. Πολύ αργότερα ήρθε ο Kant με τη “Μεταφυσική των Ηθών”. Αναλύοντας την ανταλλακτική σχέση ως  Τ Ο  θεμέλιο της αστικής κοινωνίας, ξεχώριζε την “αγοραστική τιμή” από την “τιμή παρόρμησης” και από την “αξιοπρέπεια”. Η "αγοραστική τιμή" έχει να κάνει με την εργατικότητα, την τεχνική επιτηδειότητα, την ευσυνειδησία της πράξης. Η "τιμή παρόρμησης" αναφέρεται στη ζωντάνια, την ευδιαθεσία, τη φαντασία και την κριτική ικανότητα της πράξης. Η "αξιοπρέπεια" συνιστά μια κατάσταση που μπορεί να υπάρχει ως αυτοσκοπός, είναι μια εσωτερική ηθική αξία. H τήρηση των υπεσχημένων, για παράδειγμα, έχει μια εσωτερική αξία και ανήκει στην περιοχή της αξιοπρέπειας...

Ζητείται πολιτική βιταμίνη...

Μέσα στους πολιτικά απαθείς των γαλλικών εκλογών, στο τερατώδες 56,6%, αθροίζονται πολίτες από όλα τα κοινωνικά στρώματα, με όλων των λογιών τα κίνητρα. Από τη δεκαετία του '90 η πολιτική θεωρία, διεθνώς, εμπλουτίζεται με προσεγγίσεις και εμπειρικές μελέτες που μελετούν τους παράγοντες της αποχής. Μέσα από τη σχολαστική και βαρετή απαρίθμηση διάφορων “επιδραστικών παραγόντων” ξεχωρίζω την απλή αλλά κοφτερή διαπίστωση του Mark Franklin, 20 χρόνια πίσω παρακαλώ, στο British Jou...rnal of Political Science, ότι “αν η ψήφος των πολιτών δεν μπορεί να επιδράσει στην αλλαγή πολιτικής, τότε το μέγεθος της αποχής θα είναι ευθέως ανάλογο της ένδειας επιλογών”.
Καλό αλλά παλιό. Καμιά πολιτική σκηνή δεν θα ήταν τόσο αμελής και αφελής.
Μου φαίνεται λοιπόν πιο ενδιαφέρον να μετατοπιζόταν η κουβέντα στη σχέση μεταξύ “ευρωστίας” (μορφωτικής, επαγγελματικής αλλά και φαντασιώσεων), επομένως και βουλητικής με τη συμμετοχή στις εκλογές. Μια κατηγορία πολιτών προσγειωμένων στο πραγματικό αλλά μέσα σε μακροχρόνια καχεξία εισοδήματος, απασχόλησης, προοπτικών, περιθωριοποιημένοι, γιατί να ενδιαφέρονται για εκλογές που είτε υπόσχονται ψέματα είτε υπόσχονται τα ίδια; Και αντίθετα: μια ομάδα πολιτών που φαντασιώνεται ότι ένα κόμμα θα αλλάξει τη μακροχρόνια κατάσταση της θα πάει να ψηφίσει. Όλα είναι ζήτημα ευρωστίας ή καχεξίας στη βούληση. Στις ΗΠΑ αυτό φάνηκε πιο καθαρά. Οι επαγγελματικά εύρωστοι των μεγαλουπόλεων των ακτών ψήφισαν Δημοκρατικούς. Η “Ζώνη της Σκουριάς”, το Rust Belt, των παρακμασμένων, αποβιομηχανοποιημένων πόλεων ψήφισε Τραμπ. Ζητείται πολιτική βιταμίνη...

Νούμερα που μετράνε

Ήδη ανέφερα κάτι για τις κακές σχέσεις της αμερικανικής λαϊκιστικής δεξιάς με τα “νούμερα που μετράνε”. Αλλά το χειρότερο είναι η επανάπαυση σε διαπιστώσεις. Παρακάμπτοντας λόγια που ακούς παντού για την “μετα-αλήθεια”, με τα οποία πολλοί νομίζουν πως συνεννοούνται και τη συναίνεση κανείς να μην αναγνωρίζει ότι την παράγει και πάρα πολλοί να είναι έτοιμοι να την καταδικάσουν, πάω στο ζήτημα της χρήσης της μετα-αλήθειας. Η πιθανότητα παραδοχής από “προοδευτικούς”, “λαϊκιστές”..., “μεταρρυθμιστές”, “συντηρητικούς” (επίτηδες “ξεχνώ” και άλλους χαρακτηρισμούς) ότι κάνουν αυτοκαταστροφική χρήση της μετα-αλήθειας θα ήθελε αγώνα και θάρρος. Η κατασκευή και χρήση της μετα-αλήθειας δεν είναι κάτι να μας εκπλήσσει, δεν είναι ένας κατακλυσμός, δεν μια ανεπανόρθωτη καταστροφή, θέλει απλώς λίγο ήθος για να την καταλάβουμε.
Τον κλονισμό των παλιών, ενοποιημένων πεποιθήσεων για την αλήθεια τον είχαν διαπιστώσει, σε διονυσιακό ύφος, ο Νίτσε και σε απολλώνιο ο Χούσερλ. Ενώ ο τελευταίος έμοιαζε λιγότερο ανησυχητικός, η σαφήνεια του Νίτσε συνιστούσε περίπου μια απειλή. Αχ, αυτή η προφητεία, ότι η επικράτηση της κοινωνικής ισότητας δε γίνεται χωρίς τον ορθό λόγο οπότε ο θρίαμβος του κομφορμισμού είναι βέβαιος... ! Μετά, πια, η βούληση θα ήταν καταδικασμένη σε μαρασμό. Όπα! Με μαραμένη βούληση, συνέχιζε, θα πεθάνει η δημιουργικότητα σας...
Αυτό το επιχείρημα αρέσει ακόμα σε κάθε λαϊκιστή αλλά είναι ξεπερασμένο. Το στοίχημα λοιπόν δεν είναι η άρνηση της μετα-αλήθειας. Είναι πώς να μην τη μετατρέπουμε ατομικά ή συλλογικά, ιδιωτικά ή δημόσια σε εμπόδιο διαλόγου, πολιτισμού και αυτοκατανόησης.