Και ποιος δεν ξέρει πια την ηλεκτρονική διεύθυνση www.opengov.gr, μετά το θόρυβο της υποβολής των πάμπολλων βιογραφικών για τη στελέχωση των θέσεων Γραμματέων όλων των υπουργείων. Ωστόσο, ούτε στα δελτία ειδήσεων ούτε στις κυβερνητικές εξαγγελίες των πρώτων ημερών συνδέθηκε επαρκώς η πρωτοεμφανιζόμενη αυτή πρακτική, η οποία ομολογουμένως αιφνιδίασε (θετικά και αρνητικά) πολλούς, με το ευρύτερο διεθνές «Δόγμα», όπως αυτοαποκαλείται, της «ανοικτής διακυβέρνησης».
Δεν είναι καινούργια υπόθεση, πηγαίνει πίσω στις δεκαετίες του ’50 και ‘60 όταν η Σουηδία και η Φινλανδία και στη συνέχεια πρωτίστως οι ΗΠΑ άρχισαν να θεσπίζουν νομοθετήματα (όπως τα γνωστά αμερικανικά FOIA, τα σχετικά με την ελευθερία της πληροφορίας) να προωθούν δηλαδή διαδικασίες «διαφάνειας». Ακολούθησαν η Νορβηγία, η Αγγλία, η Ολλανδία, η Αυστραλία, ο Καναδάς και άλλες χώρες. Σήμερα όλοι οι ηγέτες των ευρωπαϊκών χωρών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φυσικά ο Ομπάμα αλλά και ο Μεντβέντεφ φιγουράρουν ως ένθερμοι εκφραστές του Δόγματος, το οποίο έχει εγκατασταθεί στο επίκεντρο της τελευταίας λέξης του «πολιτικού πολιτισμού» και θα προωθείται και ενισχύεται ολοένα και περισσότερο εφεξής.
Το Δόγμα αυτό όμως πολύ μικρή σχέση έχει με τον δημοκρατικό έλεγχο που ασκεί η βάση, ο λαός. Ακόμα κι αν μπορούσαν τα όποια χιλιάδες βιογραφικά να μελετηθούν και να ελεγχθούν σε αντιπαραβολή, η εκάστοτε ηγετική ομάδα θα λογοδοτούσε πλήρως και με απόλυτη διαφάνεια μόνο αν πιεζόταν από τη βάση.
Ας δεχτούμε, για να μην κατηγορηθούμε για μεμψιμοιρία, ότι μέσα στο σκότος των περιφερειακών πολέμων, της διεθνούς κατασκοπίας, της μυστικής διπλωματίας, των μυστικών κονδυλίων, των οικονομικών σκανδάλων, της διάχυτης διαφθοράς των κυβερνήσεων και ηγετών σε παγκόσμιο επίπεδο, μια μικρή πηγή φωτός αχνοφέγγει.
Ποιο είναι αυτό το ελπιδοφόρο φως; Μα οι μόνον ογδόντα Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς των υπουργείων μας οι οποίοι, σύμφωνα με το θεώρημα, επελέγησαν αξιοκρατικά! Εγώ δε θα πιστέψω όσα κακόβουλα μπορεί να ειπωθούν, ότι μπορεί να γίνουν αποκλίσεις από το Δόγμα, δηλαδή να έχουν προεπιλεγεί συγκεκριμένα πρόσωπα ούτε θα χαρώ με τις όποιες παλινωδίες, λίγες μέρες μετά τον ζήλο των πρώτων ημερών.
Θα μείνω στο «αφελές» μέρος της υπόθεσης, αυτό που έχει εντυπωσιάσει θετικά τη μεγάλη πλειοψηφία του κοινού, το οποίο, δικαίως, επιθυμεί δημοκρατικό έλεγχο και διαφάνεια.
Και από αυτό το σημείο όμως θα αναρωτηθώ: Γιατί τα βιογραφικά αποτυπώνουν αντικειμενικά τα προσόντα των στελεχών; Από ποια διαφάνεια έχουν περάσει οι απονομές πανεπιστημιακών τίτλων; Γιατί τεκμαίρεται ως αξιοσύνη η διοικητική προϋπηρεσία η οποία μπορεί να αποκτήθηκε με αδιαφανή κριτήρια; Ποιος κρίνει τους κρίνοντες; Αν, εντέλει, όλα ανάγονται στην πολιτική ευθύνη και την αποτελεσματικότητα γιατί να μην είναι αυτό το ύψιστο και τελικό κριτήριο επιλογής των στελεχών; Τέλος ποιος υπολογίζει το κόστος χρόνου που χάνεται για τη διοίκηση;
Ο δυτικός πολιτικός πολιτισμός (εν προκειμένω ο διοικητικός) αντιλήφθηκε και εφάρμοσε πολύ καθυστερημένα σε σχέση με τον απωανατολικό το ιδεολόγημα των «τζέντλεμεν» στην εξουσία. Το Δόγμα της Ανοικτής Διακυβέρνησης αποσκοπεί όχι τόσο στην πλήρη δημοσιότητα της πληροφορίας (δεν είναι τυχαίο ότι ο υπουργός στα αγγλικά λέγεται secretary / secret=μυστικό) αλλά στην προβολή του ιδεολογήματος της «αξιοκρατίας», ιδίως μετά τις τόσες σκιές που βάραιναν την υπόληψη των πάσης φύσεως κυβερνητικών αξιωματούχων.
Η Άπω Ανατολή, όπως αναφέρθηκε, δοκίμασε πολύ πριν τους Δυτικούς το δόγμα των ηθικά και διανοητικά «αρίστων» (των jun-zi) μέσω της κομφουκιανής ελίτ η οποία στελέχωνε τις υπηρεσίες του κράτους διαθέτοντας (θεωρητικά) ένα υψηλότατο επίπεδο εκπαίδευσης, επιστημονικής γνώσης, διανοητικών ικανοτήτων και ηθικού χαρακτήρα. Οι jun-zi, συγκροτούσαν μια αριστοκρατία της παιδείας και των προσωπικών επιτευγμάτων, ήταν ανώτεροι μεν αλλά προσηλωμένοι στο καθήκον της υπηρεσίας των υποθέσεων του λαού. Ο Κομφούκιος υπήρξε ο κατεξοχήν πρόδρομος του συσχετισμού των εκπαιδευτικών προσόντων με τη στελέχωση των υπηρεσιών.
Η κομφουκιανικού τύπου γραφειοκρατία, συνεπώς, προηγήθηκε των προτεσταντικού τύπου διοικητικών μεταρρυθμίσεων της Δύσης. Οι Ευρωπαίοι, ιδίως οι Γάλλοι και πάντως όχι μόνο οι διαφωτιστές αλλά και οι ιησουίτες γοητεύτηκαν από την κομφουκιανή γραφειοκρατία ήδη από την εποχή του Κενέ, του Βολταίρου, του Μοντεσκιέ. Το κομφουκιανό πρότυπο υιοθετήθηκε και από πολλές σύγχρονες διοικήσεις των καπιταλιστικών «τίγρεων» της Άπω Ανατολής. Η Δημοκρατία της Σιγκαπούρης αποτελεί ίσως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μολονότι στελέχωσε τις υπηρεσίες της με αντίστοιχου κομφουκιανικού τύπου γραφειοκράτες δεν κατάφερε να αποφύγει λάθη και σκάνδαλα μεγάλης κλίμακας, όπως η «περίεργη» δραπέτευση του τρομοκράτη Μας Σελαμάτ, σκάνδαλα συνδεόμενα με τον κρατικό χρηματιστικό και επενδυτικό κολοσσό Τέμασεκ, με την υγεία κλπ.
Τα νέου τύπου κομφουκιανά πρότυπα, όπως είναι αυτονόητο, δεν έχουν συσχετισμούς με τον δημοκρατικό έλεγχο από τη βάση, με εκεινον δηλαδή που εμπνέεται από την αρχαία ελληνική δημοκρατία.
Θάνος Κωτσόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου