Είναι πιστευτό ότι οποιοσδήποτε μπορεί, σε ανύποπτο χρόνο (λόγω ηλικίας ή κατάστασης), χωρίς δηλαδή να γνωρίζει τίποτε σχετικό, να παίρνει αποφάσεις για τη ζωή του θέτοντας σε κίνηση, για τον εαυτό του, τον κύκλο της αυτοσυνειδησίας;
Η απάντηση είναι, ναι, για ευνόητους λόγους. Κοινό στοιχείο στις γενιές, παλιές και νέες, είναι η πρόκληση της διακινδύνευσης και της περιπέτειας, ιδίως στα χρόνια της νιότης.
Μετά τις κούφιες τυμπανοκρουσίες περί του «τέλους της ιστορίας» το στοίχημα της «αυτοσυνειδησίας» έδειχνε να εξαφανίζεται από το λόγο εκείνων που θα μπορούσαν να βάλουν ανάλογα στοιχήματα: των νέων. Αλλά και το περιεχόμενο και το νόημα της «περιπέτειας» άλλαζε ριζικά.
Παλιότερα, σήμαινε ριζική επανεξέταση του ιδεολογικού, πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού πλαισίου ζωής, αμφισβήτηση των παραδομένων αξιών, ανατροφοδοτήσεις του φαντασιακού με ριζοσπαστισμό κλπ. Σήμερα για τους νέους υπάρχει ένα νέο περιεχόμενο της «περιπέτειας», την οποία δεν αναζητούν διότι τους προλαβαίνει έχοντας νέα μορφή. Τη βιώνουν ως αναγκαστικά επιβεβλημένη από το σύστημα ματαίωση των ελπίδων τους για μόρφωση και επαγγελματική αποκατάσταση.
Η «περιπέτεια» επιβάλλεται έξωθεν και άνωθεν πριν προλάβει να συνειδητοποιηθεί ως εσωτερική αναγκαιότητα. Παρέχεται όμως ως μια αμφίβολη αφήγηση πτώσης, φθοράς, μια επιβεβλημένη και ανεπιθύμητη «προσωρινή θητεία» στο περιθώριο του συστήματος. Όχι μόνο δεν είναι μια περιπέτεια που δεν έχει αυτόβουλα προκληθεί αλλά δεν αποσκοπεί καν στην άρση οποιασδήποτε κατεστημένης βεβαιότητας ή αλλαγής του συστήματος.
Παλιότερα, «περιπέτεια» σήμαινε τοποθέτηση του Εαυτού μέσα στο καμίνι του χρόνου. Η χρονική διάρκεια ήταν (και είναι) όρος της αυτοσυνείδησης. Το άτομο έπρεπε να τεθεί σε κίνηση και αυτό σήμαινε ταυτόχρονα ότι ήταν το ίδιο το «κινούν αίτιο» για τον εαυτό του αλλά και το ότι έπρεπε εκείνο να διανύσει αποστάσεις μέσα στο χώρο και διάρκειες μέσα στο χρόνο ωσότου η «περιπέτεια» προς την αυτοσυνείδηση φτάσει σε ένα τέλος.
Σήμερα μια εκδοχή περιπέτειας έχει ήδη τοποθετηθεί, «στηθεί» μπροστά στον κάθε νέο με μορφή μιας δοσμένης κατάστασης: μη μόρφωση και μη εργασία. Πρόκειται όμως για ένα βάσανο, μια στέρηση που επιβάλλεται εξουσιαστικά από το απρόσωπο σύστημα. Καμιά σχέση με την αυτόβουλη περιπέτεια στην οποία ζητά να αποδύεται ένα Εγώ που αναζητά την αυτοσυνείδησή του.
Η αυτοσυνείδηση, μας έλεγε ο Hegel (σε όσους τον ακούγαμε), επιτυγχάνει την ικανοποίησή της μόνο μέσα από μια άλλη αυτοσυνείδηση (γι αυτό και η αληθινή ουσία του ανθρώπου εμπεδώνεται μόνο μέσα στο κοινωνικό).
Σήμερα όμως, παρά την άφθονη ρητορική περί ετερότητας, στην πραγματικότητα υπάρχει εγκλεισμός στην ατομικότητα. Το σύστημα προτείνει μια προκατασκευασμένη, «αποδομιστικής» κοπής ετερότητα την οποία μάλιστα φετιχοποιεί. Είναι μια ετερότητα η οποία ουδέποτε πρόκειται να διανύσει οποιαδήποτε περιπέτεια άρνησης του εαυτού της, έχει εξοβελίσει το παραμικρό ενδεχόμενο αυτοσυνείδησής της. Αν όμως δεν υπάρξει, αμοιβαία, «αντικριστή» κίνηση μεταξύ του Εαυτού και του Άλλου δεν υπάρχει προοπτική αυτοσυνείδησης για κανέναν.
Η αυτοσυνείδηση, μας έλεγε ο Hegel, είναι επιθυμία. Αντικείμενο της επιθυμίας είναι η ίδια η ζωή με τις αρνήσεις που περιέχει. Το σημερινό ερώτημα είναι αν υπάρχει επιθυμία. Οι επινοημένες ετερότητες δεν είναι ικανές να υποκαταστήσουν το Άλλο, το οποίο στην ουσία ελλείπει. Η συστημική, ακίνητη, αντικειμενικοποιημένη πραγματικότητα, με τη μη προσωπική, φετιχοποιημένη, Ετερότητα που διακινεί και την οποία προσπαθεί να θέσει εκτός κριτικής, δυσχεραίνει την αναίρεση του Εαυτού, επομένως της κίνησης προς την αυτοσυνείδηση.
Ο εξοβελισμός της κατεργασίας του πράγματος, της παραγωγικής διαδικασίας, ως μιας ενοχλητικής παρεμβολής (για τον πραγματικό Κύριο) και η προβολή της καθαρής απόλαυσης ως ενός δήθεν αδιαμεσολάβητου γεγονότος (ως δήθεν Κυρίου) αποσκοπεί στη συσκότιση του ποιος κατέχει την κυριαρχία πάνω στο Πράγμα (και συνεπώς κατ’ ουσίαν το απολαμβάνει).
Καθώς προτείνεται και επιβάλλεται ως γενικευμένη συμμόρφωση η υποθήκευση της ανεξαρτησίας της συνείδησης στο Πράγμα, η βύθιση και η διάλυση μέσα στην υλικότητα, χάνεται, μαζί με το κίνητρο της αυτοσυνείδησης, και η δύναμη να τεθεί εντέλει το Πράγμα στον έλεγχο και την υπηρεσία του ανθρώπου.
Θάνος Κωτσόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου