Μάζα με εξουσία και χωρίς...

Όποιος καεί με το κουρκούτι... Στον παλιό φόβο προστέθηκε ένας νέος.

Τσουρουφλισμένοι από τους ολοκληρωτισμούς είναι ζήτημα αν αντέχουμε να παρακολουθήσουμε την επίπονη, διεισδυτική μελέτη του Elias Canetti στο Masse und Macht (“Μάζα και Εξουσία”). Τι είναι αυτό που προσφέρει η μάζα “με” την εξουσία αλλά και τι “χωρίς” την εξουσία.

Η ηδονή της “απέκδυσης” - της λύτρωσης από τον βασανιστικό φόβο της επαφής.

Μέσω της αμεσότητας, της σωματικής εγγύτητας μέσα στο πλήθος, επέρχεται η απελευθέρωση από τους δισταγμούς του αγγίγματος, ακυρώνεται η ασφάλεια των αποστάσεων, της διαμεσολαβημένης επικοινωνίας, επέρχεται ένα αίσθημα απόλυτης ελευθερίας, εξισωτικής ισότητας, εξαφάνισης ή υποβάθμισης των διαφορών, απέκδυσης της ατομικότητας.

Η αφομοιωτική λαιμαργία για άπειρη ει δυνατόν μεγέθυνση χαρακτηρίζει το “ανοικτό” πλήθος (ουσιαστικά μόνο αυτό το είδος συνιστά “μάζα”). Μέσω της τάσης για άπειρο άνοιγμα παρατείνει τη σύντομη ζωή του. Διότι το “ανοικτό” πλήθος δεν ζει πολύ. Έτσι δεν μαθαίνουμε ποτέ τις επιδόσεις του. Αυτή είναι η πιο αμήχανη στιγμή της δημοκρατίας.

Υπάρχει όμως και το “κλειστό” πλήθος, που το χαρακτηρίζει η αναβλητικότητα για διάλυση ιδίως όταν είναι σε ένα τόπο που αισθάνεται ότι ελέγχει και για όσο βέβαια τα σφραγισμένα του σύνορα επιτρέπουν την αυταπάτη της αναπαραγωγής του. Αυτό είναι το είδος του πλήθους που συνήθως αργότερα μετασχηματίζεται σε ελεγχόμενη, “τελετουργικά” επαναλαμβανόμενη παγιωμένη συμπεριφορά. Αυτή είναι η στιγμή που ο ολοκληρωτισμός μειδιά.

Μετά έρχεται η ηδονή του ρυθμού και της καταστροφής.

Δεν είναι κάτι τόσο απλό.

Προηγείται της έκρηξης ο ρυθμός. Στις ειδικές δυνάμεις των πιο σύγχρονων στρατών επιβάλλονται στα κλειστά, ελεγχόμενα πλήθη των καταστροφέων προετοιμασίες τύπου χάκα.

Στις αναμετρήσεις πόλεων μεταξύ κλειστών μαζών τα παράθυρα, οι πόρτες, οι γυάλινες προθήκες είναι τα ευάλωτα σημεία που όταν θρυμματιστούν αφαιρούν την ατομικότητα των κτιρίων ή των κατοικιών. Ανοίγουν στο πλήθος τα άσυλα. Αφήνουν τους δημόσιους χώρους στο ενδεχόμενο θανάτου της μιας ή της άλλης πλευράς. Ο θρίαμβος της επιθυμίας για ύπαρξη του εγώ χωρίς τον άλλο.

Φυσικά τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με το θέαμα που προσφέρει η καύση, η πυρά και το “Αντικείμενο” που μετουσιώνει. Το “εσώτερο”, οι κρυμμένες “ψυχές” των εξουσιών πόσο δε βασίστηκαν σε τέτοιους μηχανισμούς απελευθέρωσης, μέσω ανοικτών ή κλειστών μαζών.