Πολύ γνωστά γεγονότα

Θα αφηγηθώ γεγονότα πολύ γνωστά. Είμαι σίγουρος πως αισθανόταν άβολα, ίσως ολότελα μετανιωμένος, για την απερισκεψία του να δεχτεί εκείνη την πρόκληση. Αλλιώς δεν μπορεί να εξηγηθεί για ποιο λόγο πολύ αργότερα, γέρος πια, ο Johann Sebastian Bach απέφευγε να συζητά το θέμα.

Μα, βέβαια, εννοώ εκείνη την περιβόητη -απολύτως “αξιοκρατική”- δεξιοτεχνική μονομαχία του με τον ανταγωνιστή του, Louis Marchand την οποία με εξοντωτική πανουργία προκάλεσε ο τότε βασιλικός αρχιμουσικός της Δρέσδης, Jean Baptiste Volumier.

Βρισκόμαστε στο έτος 1717, στην αυλή του βασιλιά της Σαξονίας Αυγούστου και ενώ οι μονομαχίες γενικώς διατηρούν ακόμα την αίγλη τους όχι μόνο μεταξύ των ανθρώπων του σπαθιού αλλά και μεταξύ των βιρτουόζων του κλαβιέ. Η Γερμανία θαυμάζει το γαλλικό στιλ μουσικής. Ο συνθέτης Marchand είναι και ο κορυφαίος τσεμπαλίστας της Γαλλίας.

Ο Volumier υποκινεί τη μονομαχία πείθοντας τον Bach, ο οποίος επικρατεί στη Βαϊμάρη αλλά θέλει να εντυπωσιάσει και τη Δρέσδη, οπότε, προκαλεί αλλά με σεμνότητα και ευγένεια τον Marchand και εκείνος δέχεται αμέσως. Η ακρόαση κανονίζεται στο παλάτι του Κόμη von Flemming, ο βασιλεύς ενθουσιάζεται και προσφέρει βραβείο 500 ταλλήρων στο νικητή. Ο Bach φτάνει ακριβώς την προκαθορισμένη ώρα. Ο Marchand δεν εμφανίζεται ποτέ. Βρίσκεται μίλια μακριά, στο δρόμο προς το Παρίσι.

“Φυγομαχία, αναμφισβήτητη επικράτηση του Bach!”, ανέκραξαν τότε οι θιασώτες των μονομαχιών και ανακράζουν μέχρι σήμερα οι ιστορικοί της μουσικής. Μα, δεν υπήρχε αμφιβολία ότι ο Bach ήταν ασύγκριτος και γνώστης όχι μόνο του γαλλικού αλλά και του ιταλικού, του αγγλικού, του ισπανικού και βεβαίως του γερμανικού στιλ.

Θρυλείται ότι ο Volumier είχε “επιτρέψει” στον Marchand να ακούσει μυστικά τον αντίπαλό του να ασκείται πριν τη μέρα της μονομαχίας.

Ο Marchand ήταν απρόβλεπτος και περήφανος. Δεν είχε διστάσει κάποτε να δώσει μια προσβλητική απάντηση στον ίδιο το βασιλιά της Γαλλίας, τον Λουδοβίκο14ο όταν εκείνος διέταξε, μετά το διαζύγιο του Marchand, να του αφαιρεθεί ο μισός του μισθός και να αποδίδεται στην πρώην σύζυγό του. Ο Marchand δεν το κατάπιε τόσο εύκολα. Σταμάτησε ενώπιον του βασιλέως την εκτέλεση μιας λειτουργίας ακριβώς στη μέση λέγοντας κατάμουτρα στον Λουδοβίκο: “Κύριε, αφού η γυναίκα μου παίρνει το μισό μου μισθό ας έρθει εκείνη να εκτελέσει το υπόλοιπο έργο”.

Η ιστορία της φυγομαχίας με τον Bach δεν θα βρεθεί πουθενά σε γαλλικά αρχεία. Οι Γάλλοι έκρυψαν την ντροπή ενός συμπατριώτη τους κάτω απ' το χαλί ή μήπως θέλησαν να προστατεύσουν και τον Bach; Αμφισβητούν φυσικά το ίδιο το γεγονός. Οι ιστορικοί “δικαιώνουν” τον Bach αλλά η στάση του ηλικιωμένου μέγιστου συνθέτη και δεξιοτέχνη τα λέει όλα: ήταν, εν τέλει, μια απρεπής και ανούσια πρόκληση. Η φυγή του αντιπάλου του όχι μόνο δεν τον έκανε να αισθάνεται περήφανος αλλά ένοιωθε κάποιο είδος ντροπής. Σήμερα κάποιοι διαγωνιζόμενοι στις αρένες της μουσικής αξιοκρατίας ριγούν και αναστενάζουν από τη βαρβαρότητα αυτής της κουλτούρας. Οι νηφάλιοι μέντορες τους διδάσκουν άραγε τη συμπεριφορά του “σώφρονα” ώριμου Bach ή του “κατακτητή” Bach ;