Graeca sunt

Κάποια ευθύνη για την αποξένωση των νομικών της Ευρώπης του πρώτου μισού του 19ου αιώνα από την μελέτη των ελληνικών δικαίων φέρουν νομίζω οι ίδιες οι σχολές στις οποίες φοιτούσαν. Η άγνοια της ελληνικής έκανε να τους εκκολαπτόμενους μελετητές διστακτικούς (Graeca sunt, non leguntur). Οπότε, η θεραπεία των ελληνικών δικαίων αφέθηκε στην αρχαιογνωσία των φιλολόγων και των ιστορικών. Οι οποίοι παρήγαγαν άξιο έργο αλλά όχι συστηματικό. Σ' αυτή την άτυχη στιγμή επέπρωτο να διαμορφωθεί το νεοελληνικό κράτος αφήνοντας τις πλούσιες παραδόσεις του λαϊκού δικαίου αναξιοποίητες, να έχουμε διαμάχες δικαίων και επιβολή του λόγιου δικαίου έναντι του λαϊκού (θα μας έλεγε ο Πανταζόπουλος). Μετά, καθώς ωρίμαζε ο 19ος αιώνας, αναδείχθηκαν (Γάλλοι κυρίως) ιστορικοί του δικαίου, όπως ο Gaillemer, ο Dareste και άλλοι ρωμαϊστές προσελκυσθέντες μετά τα ευρήματα των παπυρολόγων στην Αίγυπτο. Εξέχουσα προσωπικότητα και ο Αυστριακός Ludwig Mitteis, ο ιδρυτής της ιστορικής σχολής του δικαίου, ο οποίος εκνεόττευσε εσμό μελετητών των ελληνικών ή ελληνιστικών δικαίων (θα μας έλεγε ο Τριανταφυλλόπουλος). Στη Βιέννη του Mahler, του Schoenberg, του Menger, του Wittgenstein.