Ευρωζώνη ή Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;

Αναδημοσιεύω το παρακάτω περιεκτικό και ουσιώδες άρθρο του Γιώργου Γλυνού από την «Καθημερινή». Διογκώνεται τόσο πολύ στο δημόσιο λόγο η διαφορά μεταξύ της προσφυγής στο ΔΝΤ και του (υποτιθέμενου) «εσωτερικού» δανεισμού από την Ευρωζώνη ώστε αγγίζει τα όρια της ανοησίας. Την ίδια στιγμή που τα στοιχήματα στα κερδοσκοπικά funds ανεβαίνουν στα ύψη όχι για το αν η Ελλάδα θα πτωχεύσει αλλά για το πότε ακριβώς εμείς κοπτώμεθα για την «πολιτική στήριξη» της Ε.Ε.
Μολονότι η περίπτωση της Ιρλανδίας έχει σημαντικές διαφορές με τη δική μας είναι αξιοσημείωτο ότι εκεί θεσπίστηκε ένα φορολογικό σύστημα με βάση το οποίο το 1% των πλουσιότερων φορολογούμενων πληρώνει το 24% της ενίσχυσης του προϋπολογισμού για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Η κρισιμότητα της κατάστασης επιβάλλει, για λίγο ακόμα, αυτοσυγκράτηση λόγων. Είναι όμως θέμα λίγων εβδομάδων, οπότε θα χρειαστεί η Ελλάδα (δηλαδή οι κοινωνικές "μας" τάξεις) να μιλήσει πλέον ως συλλογική (άραγε και εθνική;) συνείδηση με ευθύνη απέναντι στην ιστορία της.



Η Ευρωζώνη δεν συμμετέχει με αυτήν την ιδιότητα στο ΔΝΤ. Συμμετέχουν μόνο τα κράτη-μέλη της. Το αποτέλεσμα είναι μία αντιπαραγωγική υπερ-εκπροσώπηση η οποία είναι δείγμα αδυναμίας γιατί αυτή η πολυμερής υπερ-εκπροσώπηση αδυνατίζει αντί να ενισχύει τη διαπραγματευτική δύναμη της Ευρωζώνης εντός του ΔΝΤ. Ούτως, λοιπόν, εχόντων των πραγμάτων η Ελλάδα ως μέλος του ΔΝΤ δικαιούται τυπικά να ζητήσει τη συνδρομή του, ακόμα και παρά τη θέληση της Ευρωζώνης. Εντούτοις, είναι τουλάχιστον αφελές να νομίζει κανείς ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Το ΔΝΤ και η Ευρωζώνη δεν έχουν ιδιαίτερα ανταγωνιστικές σχέσεις και εν πάση περιπτώσει η Ελλάδα δεν έχει καλύτερες σχέσεις με το ΔΝΤ από ό, τι η Ευρωζώνη. Δεν είναι, λοιπόν, εύκολη η προσφυγή στο ΔΝΤ αγνοώντας την Ευρωζώνη.

Αυτό, όμως, που θα μπορούσε να γίνει -και πιθανόν να γίνει- είναι η προσφυγή στο ΔΝΤ με τις ευλογίες, δηλαδή με πρωτοβουλία αλλά και με την εποπτεία, της Ευρωζώνης. Αλλωστε, αυτό έχει ήδη γίνει όσον αφορά την τεχνική συνδρομή, δηλαδή την εμπειρογνωμοσύνη που διαθέτει το ΔΝΤ. Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύσει και στην περίπτωση της συνδρομής με δάνειο. Σε αυτήν την περίπτωση θα έχουμε μία σημαντική πολιτική επιλογή της Ευρωζώνης και όχι της Ελλάδας. Αυτή η επιλογή θα επιβληθεί κυρίως από τη Γερμανία, η οποία επικαλούμενη και τις σχετικές διατάξεις των συνθηκών περί μη υποχρέωσης διάσωσης (no bail out) δεν επιθυμεί τη θεσμοθέτηση οιουδήποτε μηχανισμού δημοσιονομικής συνδρομής. Εάν γίνει αυτό, επειδή βεβαίως πλήττεται συνολικά η αξιοπιστία της λειτουργίας της, η Ευρωζώνη θα επιδιώξει να χρυσώσει, όσο γίνεται, το χάπι της προσφυγής στο ΔΝΤ με ισχυρές πολιτικές διακηρύξεις σχετικά με τη βούλησή της να αντιμετωπίσει η ίδια το πρόβλημα το οποίο θα διακηρύξει ότι θεωρεί πως είναι και δικό της κ. λπ. Δηλαδή, η προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ θα παρουσιαστεί ως πολιτική πρωτοβουλία της Ευρωζώνης και το ΔΝΤ από τη μεριά του δεν θα έχει αντίρρηση με αυτού του είδους την πολιτική παρουσίαση της προσφυγής. Αντίθετα, σε περίπτωση προσφυγής από την Ελλάδα στο ΔΝΤ με προφανή πολιτικά χαρακτηριστικά αντίθεσης με την Ευρωζώνη, το ΔΝΤ είναι μεν υποχρεωμένο να δεχθεί και να εξετάσει την προσφυγή, αλλά πολιτικά δεν θα είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμο.

Εναλλακτικά, βεβαίως, είναι σαφές ότι υπάρχουν χώρες της Ευρωζώνης, στις οποίες πιθανώς περιλαμβάνεται και η Γαλλία, που θα επιθυμούσαν τη θέσπιση κάποιου μηχανισμού, έστω και ιδιαίτερα έκτακτης συνδρομής από την ίδια την Ευρωζώνη. Προσοχή, όμως! Ο μηχανισμός δημοσιονομικής συνδρομής απαιτεί, κατά περίπτωση, και την έγκριση των εθνικών κοινοβουλίων εφόσον υποστηρίζεται άμεσα ή έμμεσα από τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Υπάρχει ένα ιστορικό προηγούμενο στη δεκαετία του ’70 με την Ιταλία, όπου κάθε εθνικό Κοινοβούλιο έβαζε και τους δικούς του όρους και στο τέλος η Ιταλία παραιτήθηκε μόνη της από τη χρήση αυτού του ιδιαίτερα επώδυνου μηχανισμού. Υπάρχει, βέβαια, στο οπλοστάσιο της Ενωσης ο μηχανισμός των δανείων για τη στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών, ο οποίος είναι παρόμοιος με τους μηχανισμούς του ΔΝΤ. Αυτός, όμως, ο μηχανισμός ισχύει για τις εκτός Ευρωζώνης χώρες. Αν επεκταθεί στις χώρες της Ευρωζώνης που δεν μπορούν να στηρίξουν το ισοζύγιο πληρωμών με υποτίμηση και δεν έχουν ανάγκη στήριξης με συναλλαγματικά διαθέσιμα θα είναι ένας μηχανισμός καθαρά δημοσιονομικής συνδρομής, πράγμα που σκοντάφτει στις διατάξεις περί διάσωσης.

Αρα, το θέμα είναι θεσμικά δύσκολο και δεν λύνεται με απλουστεύσεις. Η μόνη νομική βάση, που υπάρχει στη συνθήκη και που προβλέπει τη διάσωση, είναι η περίπτωση δημοσιονομικής συνδρομής για γεγονότα που είναι έξω από τον έλεγχο του κράτους-μέλους που τα υφίσταται (άρθρο 122). Οι συντάκτες, βέβαια, αυτού του άρθρου δεν είχαν στο μυαλό τους τη διεθνή κερδοσκοπία αλλά πολεμικές συγκρούσεις στα σύνορα κ.λπ. Υπάρχει, εντούτοις, λογική διαφορετική ερμηνεία που κάνει αυτή τη νομική βάση εφαρμόσιμη, παρόλο που η εφαρμογή της είναι θεσμικά περίπλοκη και δεν είναι βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθεί. Αυτή, όμως, η δυσκολία δεν αναιρεί την απλοϊκότητα της προσέγγισης ότι η Ελλάδα έχει την πολιτική επιλογή ανάμεσα στην Ευρωζώνη και το ΔΝΤ. Επί της ουσίας τα μέτρα και η πολιτική πίεση θα είναι τα ίδια και δεν θα υπάρξει καμία διαφορά ή διαφωνία μεταξύ Ευρωζώνης και ΔΝΤ με την οποία θα μπορούσε να παίξει διαπραγματευτικά η χώρα μας.