«Alter Populus»

O όρος alter populus χρησιμοποιείται με μια περιορισμένη και «τεχνική» σημασία.
Μου φαίνεται χρήσιμος για να εκφράσουμε καταρχήν αυτό που προφανώς υποδηλώνεται, έναν «άλλο» λαό, όσους μπορούν να διαφοροποιούνται πολιτικά. Βρίσκεται, ως ιδεότυπος, στον αντίποδα των κομματικά «τοποθετημένων» αλλά δεν περιλαμβάνει ούτε, φυσικά, τον «λούμπεν» αλλά ούτε τον «ορθολογικό» ψηφοφόρο του δικομματισμού, εκείνον που επιλέγει αποκλειστικά μεταξύ κομμάτων εξουσίας με βάση τη μεγιστοποίηση της ωφέλειάς του. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο alter populus είναι «ανορθολογικός».
Χαρακτηριστικό του γνώρισμα η διατήρηση πολιτικού ιδεαλισμού, φαντασιακών προσδοκιών όχι «μαξιμαλιστικών» αλλά κριτικά μετριασμένων, οι οποίες, όμως, μπορούν να ελεγχθούν από ένα ισχυρό πολιτικό γόητρο: χαρισματικούς ηγέτες, συμμαχίες ανατροπής ενός κατεστημένου, οραματικές προοπτικές κλπ.

Ο alter populus παρουσιάζει δύο επιμέρους τύπους. Ο πρώτος έχει χαρακτηριστικά απροσδιόριστης μετακίνησης και επανατοποθέτησης. Ο δεύτερος είναι περισσότερο «παραταξιακά» τοποθετημένος, θέτει όρια στις επιλογές του, έχει προσανατολισμό.
Θα σταθώ περισσότερο στο δεύτερο τύπο, ο οποίος είναι και ο συχνότερος. Εδώ παρουσιάζονται όλες εκείνες οι υποκειμενικές συμπεριφορές του πολιτικού πράττειν οι οποίες προσδιορίζονται από ένα διχασμό, ένα χάσμα ανάμεσα σε παλιές «προβληματικές» ιδεολογικές παρακαταθήκες και σε νεοεμφανιζόμενες ασαφείς ιδεολογικές ροπές οι οποίες προβάλλονται ως υποσχόμενες νέες κοσμοθεωρητικές διευθετήσεις, ανεκτές όμως ή, έστω, οριακά συγκρουόμενες με την παλαιά ιδεολογικοπολιτική σκευή. Ο alter populus μπορεί να μην είναι μόνο μια παθητική και αγόμενη μάζα αλλά να διαδραματίσει, σε μια ιστορική στιγμή, αξιοσημείωτο ρόλο. Ένα ιστορικό παράδειγμα alter populus αποτελεί εκείνη η μάζα η οποία διαχωρίστηκε από το υποταγμένο στην γραφειοκρατικοποιημένη και στρατιωτικοποιημένη καισαρική εξουσία πλήθος και μετασχηματίστηκε, ως alter populus, σε μια ενεργητική παράταξη, στα χρόνια του Δομιτιανού.Ανάλογς αιφνίδιες αποσχίσεις και μετασχηματισμοί μεγάλων τμημάτων του λαού συνέβησαν και τα νεώτερα χρόνια. Οι σύγχρονες όμως συγκρούσεις στο επίπεδο των ιδεολογικών προκατασκευών ανάγονται στον κλονισμό ή τη στερέωση της υπάρχουσας ηγεμονίας στις σχέσεις κεφαλαίου – εργασίας, στις εθνικές περιπέτειες ή τους επανακαθορισμούς των εθνικών ταυτοτήτων.
Θάνος Κωτσόπουλος