Θέματα πολιτικής και διαχείρισης της απόλαυσης.

Η έννοια της απόλαυσης εισήχθη στην πολιτική θεωρία από τον Σλαβόι Ζίζεκ συγκεφαλαιωμένη στη ρήση ότι η πολιτική βασίζεται αλλά και ελέγχει μια ορισμένη «οικονομία της απόλαυσης», ιδίως όπως αυτή παράγεται μέσα από από διάφορες ιδεολογικές φαντασιώσεις: του αντισημιτισμού, του εθνικισμού, της γραφειοκρατίας (του πάλαι ποτέ υπαρκτού σοσιαλισμού) και του ναρκισσισμού.
Το πολιτικό στοιχείο παραπέμπει στην προσκόλληση στις βίαιες, καταστροφικές και εξουσιαστικές όψεις της ύπαρξης.
Μέσα από την ιδέα της απόλαυσης μπορεί να κατανοηθεί γιατί η διάδοση και η επιτυχία των νέων κοινωνικών κινημάτων (αντιρατσιστικών, φεμινιστικών, ομοφυλοφίλων) που εν πολλοίς αμφισβήτησαν την οργανωμένη πειθαρχία των σύγχρονων κοινωνιών δεν κατάφεραν να γίνουν προάγγελοι νέων, ελεύθερα και αυτόνομα διαμορφούμενων ταυτοτήτων αλλά, αντίθετα, συνδέθηκαν με την επέκταση και την εντατικοποίηση του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου και γέννησαν νέες μορφές ενοχής, άγχους, εξάρτησης και οπισθοδρόμισης.
Η έννοια της απόλαυσης είναι, συνεπώς, απολύτως αναγκαία στην πολιτική θεωρία για να μπορέσει να εξηγήσει έννοιες όπως, π.χ. την κυριαρχία και τη λιμπιντική γοητεία που ασκεί στα άτομα, τουτέστιν το πάθος της προσκόλλησής μας στα αντικείμενα το οποίο είναι συστατικό της υποκειμενικότητάς μας (με τη λακανική έννοια) και κατ’ επέκταση στην πρόκληση της ελευθερίας όπως τίθεται από τον «επικοινωνιακό καπιταλισμό».
Το παρόν χαρακτηρίζεται από μια παράξενη αντίθεση κίνησης και ακινησίας. Την ίδια στιγμή που οι επικοινωνίες, η κυκλοφορία των εμπορευμάτων κ.λπ. κινούνται ταχύτατα, η αλλαγή των προτύπων κίνησης μοιάζει αδύνατη. Όλα φαίνονται πως βρίσκονται μέσα σε ένα είδος «ακινητοποιημένης κίνησης». Η ιδέα ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν ακούγεται άλλοτε «αφελής» κι άλλοτε τυραννική. Κι όμως, αυτό συμβαίνει, μόνο που απωθείται. Έτσι δε γίνεται συνειδητό προς τα πού πάει την κοινωνία.
Η δυναμική του καπιταλισμού, παρά τις μεταβολές που επιφέρουν οι μακρο- και οι μικρο- τοπικές κινήσεις του, αφήνει κατάλοιπα, νέους τόπους και αντικείμενα προσκόλλησης, νέες οικονομίες και διακανονισμούς απόλαυσης. Στο βαθμό που η ψυχανάλυση προϋποθέτει ως θεμελιώδες της ανθρώπινης ύπαρξης την απόλαυση η οποία επικεντρώνεται στο αντικείμενο, μπορεί να συμβάλλει στην κατανόηση αυτών των στοιχείων παγιότητας και της βαθειάς προσκόλλησης σ’ αυτά.
Θάνος Κωτσόπουλος