Κοινοτική "αλληλεγγύη"

Ο βαυαρός χριστιανοδημοκράτης ευρωβουλευτής Μάρκους Φέρμπερ, μέλος στην Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υποστήριξε πρόσφατα ότι η ελληνική οικονομία:

"Με τη συμμετοχή της στο ευρώ η Ελλάδα δανειζόταν με ευνοϊκά επιτόκια, τα οποία θα της επέτρεπαν να εξοικονομήσει χρήματα από τα χαμηλά χρεολύσια, ώστε να μειώσει το δημόσιο χρέος της".

Και συνέχισε:

"Όμως όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις προτίμησαν να ρίξουν αυτά τα χρήματα στην κατανάλωση με αποτέλεσμα σήμερα, σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα να έχει πρόβλημα. Αλλά θα πρέπει μόνη της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα".

Και αμέσως μετά:

"Κοιτάξτε τι γίνεται στον χώρο του δολαρίου: η μεγαλύτερη αμερικανική πολιτεία, η Καλιφόρνια, είναι στα όρια της χρεοκοπίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αμφισβητεί κανείς την ύπαρξη του δολαρίου. Αντίστοιχα και στην ευρωζώνη η Ελλάδα εκπροσωπεί ένα μικρό κομμάτι του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και από μόνη της δεν θέτει σε κίνδυνο το ευρώ. Αλλά, όπως και στην Αμερική, οι υπόλοιπες πολιτείες δεν ξεπληρώνουν τα χρέη της Καλιφόρνια, έτσι και στην Ε.Ε. τα υπόλοιπα κράτη-μέλη δεν πρόκειται να πληρώσουν τα χρέη της Ελλάδας. Η Ελλάδα μόνη της χρεώθηκε, μόνη της κατανάλωσε, πρέπει τώρα και να αποπληρώσει μόνη της".

Πολύ χαρακτηριστικά συνοψίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής την αντιμετώπιση της χώρας μας από την Ε.Ε. και ιδίως τη Γερμανία.

Χρειάζονται όμως ορισμένες πρόσθετες διευκρινίσεις.

1) Η αναλογία της καταχρεωμένης αμερικανικής πολιτείας αντιπροσωπεύει το 14% του συνολικού αμερικανικού ΑΕΠ ενώ η δημοσιονομικά «απαράδεκτη» χώρα μας μόλις το 3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.

2) Δεν έχει δίκιο ο Γερμανός ευρωβουλευτής ότι οι υπόλοιπες πολιτείες αφήνουν αβοήθητη την Καλιφόρνια διότι η αλήθεια είναι ότι δημοσιονομική βοήθεια προσφέρεται από τις ισχυρότερες πολιτείες στις ασθενέστερες.

3) Όπως και ο Ralf Atkins, αρθρογράφος των όχι και τόσο όπως ξέρουμε φιλελληνικών Finacial Times διαπιστώνει, η Ελλάδα δεν αποτελεί στην πραγματικότητα και τόσο μεγάλο πρόβλημα για την Ε.Ε. Απλώς, αφενός η μόλις 11χρονη ζωή της ευρωζώνης δεν επιτρέπει τη στοιχειώδη αλληλεγγύη στο πρόβλημα αυτού του οριακού 3% και αφετέρου οι χρηματοπιστωτικές αγορές πιέζουν ασφυκτικά, για τις δικές τους κερδοσκοπικές σκοπιμότητες, για το παραμικρό πρόβλημα που σχετίζεται με το ευρώ.

Αν ο Οιδίποδας έμενε στην Κόρινθο - πρώτο μέρος

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Ας ξεκινήσουμε με το ερώτημα γιατί ο Οιδίποδας δεν έμεινε στην Κόρινθο. Υπήρχαν δύο τινά. Το ένα να του αποκάλυπταν οι θετοί γονείς του την αλήθεια και πως εξαιτίας αυτού του γεγονότος ο χρησμός δε θα εκπληρωθεί. Επομένως δεν υπήρχε λόγος να φύγει από την Κόρινθο. Το δεύτερο να αποφάσιζε, έστω με αμφιβολίες για τη γνησιότητα των γονιών του και να αντιστεκόταν στη μοίρα του, όπως άμεσα του παρουσιαζόταν. Επέλεξε τη φυγή. Πώς το εξηγείς;

ΕΥΘΥΜΙΑ

Η διαδρομή αυτή του Οιδίποδα τι σημαίνει; Υπάρχει ένα τέλος που έρχεται και δένει με ό,τι υπάρχει στην αρχή. Η διαδρομή, πέρα από την ψυχαναλυτική της πλευρά αναφέρεται σε ένα είδος πορείας του πνεύματος, για να το πω με όρους εγελιανούς. Δηλαδή το πώς ξεκινάει το άτομο έχοντας μια εντελώς ατομική συνείδηση του κόσμου και του εαυτού του και πώς μέσα σε μια διαδρομή έρχεται αυτή η συνείδηση να καταστραφεί και να διαλυθεί έτσι όπως ο Οιδίποδας τυφλώνεται και πλέον η συνείδησή του ταυτίζεται με την κοινωνική συνείδηση.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Μα, εξ άλλου, το ταμπού της αιμομιξίας τι άλλο είναι παρά επικύρωση της κοινωνικής συνείδησης. Δηλαδή η φυσική σχέση και οι συνεπαγόμενες απαγορεύσεις θεμελιώνονται πάνω στην κοινωνική μαρτυρία. Είναι η επίδικη «κοινωνική» αλήθεια που αγνοεί ο Οιδίποδας.

ΕΥΘΥΜΙΑ

Ακριβώς. Αλλά, πριν πάμε σ’ αυτό. Είναι αυτό που είπαμε, ότι Οιδίποδας ξεκινώντας ορίζει με βάση το χρέος του, με βάση τη μοίρα που ξέρει ότι τον ακολουθεί ορίζει τις πράξεις του. Οι πράξεις του δεν έχουν στοιχεία δόλου, ούτε ανηθικότητας. Παρόλα αυτά στο μύθο του λειτουργούν δύο παράλληλα βλέμματα. Το ένα είναι το προσωπικό του, το ατομικό του και το άλλο είναι το κοινωνικό που είμαστε εμείς. Δηλαδή ο Σοφοκλής εκείνη τη στιγμή με τον τρόπο που μας έχει αποκαλύψει την αλήθεια μας έχει τοποθετήσει στη θέση της κοινωνικής συνείδησης και παρακολουθούμε τον Οιδίποδα πόσο απέχει από την κοινωνική συνείδηση που είμαστε εμείς. Εμείς δηλαδή τον βλέπουμε αλλά αυτός δεν μας βλέπει. Όσο χρόνο έχει τα μάτια του δε μας βλέπει. Μόνο όταν αποφασίσει να τυφλωθεί έχει γίνει πια σαν κι εμάς. Έτσι αυτός προχωρώντας τη διαδρομή του συνειδητοποιεί ότι αυτό που βλέπει δεν είναι η αλήθεια, δηλαδή δεν είναι η αλήθεια που βλέπουμε εμείς. Φυσικά αυτό που βλέπει είναι επίσης μια αλήθεια που έρχεται μέσα από την ευφυΐα του, τη λογική. Μόνο όμως όταν φτάσει στο τέλος η προσωπική του αλήθεια εισχωρεί και καταλύεται μέσα στην κοινωνική αλήθεια. Ουσιαστικά είναι σα να περιγράφεται μια διαδρομή ενός πολίτη (γιατί ο Οιδίποδας δεν ενεργεί μόνο με βάση το προσωπικό του πρόβλημα αλλά και για το καλό της πόλης, ενεργεί για το καλό του συνόλου. Ας μην ξεχνάμε πως σκοτώνει το Λάιο αμυνόμενος. Κερδίζει τη Θήβα και την Ιοκάστη ως άξιος. Είναι ένα υπόδειγμα αγαθού και άξιου πολίτη. Παρόλα αυτά η προσωπική του αλήθεια βρίσκεται σε διάσταση με την κοινωνική αλήθεια, μέχρις ότου βρεθεί ενώπιον της πλάνης του. Έτσι, η τραγική διαδρομή του Οιδίποδα αποκαλύπτει και την πλευρά ενός διχασμού ατόμου – κοινωνίας, πολίτη – πόλεως.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Όταν μιλάς για «κοινωνική» συνείδηση εννοείς αυτούς που γνωρίζουν ήδη το μύθο, το χρησμό, την πλοκή και την κατάληξη του Οιδίποδα, εμάς τους θεατές, τους αναγνώστες, δηλαδή μια γνώση που στερείται ο Οιδίποδας;

ΕΥΘΥΜΙΑ

Όχι. Το Μαντείο των Δελφών έχει πληροφορήσει και εκείνον και εμάς για το ίδιο πράγμα. Ο Αισχύλος, σε έργο που δεν έχει σωθεί, φρόντισε να πληροφορηθεί όλη η Αθήνα το μύθο του Οιδίποδα. Το αθηναϊκό κοινό ήδη από την πρώτη στιγμή που διδάχτηκε η τραγωδία του Σοφοκλή ήταν πολύ καλά ενημερωμένο. Εμείς, επίσης, ως σύγχρονο κοινό, είμαστε αναμφίβολα πληροφορημένοι πολύ καλά.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Ναι αλλά υπάρχει και η συμβατική παραδοχή ότι, υποτίθεται, η κοινωνία, η πόλη επίσης αγνοεί το τέλος του Οιδίποδα και συμπορεύεται μαζί του στην ανακάλυψη της αλήθειας.

ΕΥΘΥΜΙΑ

Νομίζω πως δεν είναι έτσι. Η δύναμη του τραγικού έγκειται στο ότι όλοι γνωρίζουμε καλά τα ουσιώδη στοιχεία του δράματος. Όχι μόνο εμείς, οι θεατές, η πόλη, η κοινωνία αλλά και ο ίδιος ο Οιδίποδας. Αντικειμενικά, για τους τρίτους, ο μύθος είναι γνωστός, πόσο μάλλον για τον αρχαίο Αθηναίο ο οποίος ξέρει πολύ καλά το μύθο. Υποκειμενικά, για τον Οιδίποδα, μπορούμε να το συζητήσουμε, αλλά εγώ θεωρώ πως επίσης γνωρίζει. Το πρόβλημα με τον Οιδίποδα δεν είναι η άγνοια.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Μου προκαλεί εντύπωση η άποψή σου. Μπορείς να μου την εξηγήσεις περισσότερο;

ΕΥΘΥΜΙΑ

Γιατί δε θέτουμε το ερώτημα γιατί ο Οιδίποδας έφυγε από την Κόρινθο; Γιατί δεν αποφάσισε να παραμείνει εκεί;

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Θέτεις το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης του Οιδίποδα. Αποφάσισε ελεύθερα, χωρίς αμφιβολία. Το περιεχόμενο όμως της απόφασής του ήταν σύμφωνο με τη μοίρα του. Αποφάσισε να φύγει από την Κόρινθο και τους θετούς γονείς του αποδεχόμενος την αλήθεια του χρησμού και αποδεχόμενος ως αληθείς τις διαβεβαιώσεις των θετών γονιών του ότι είναι παιδί τους.

ΕΥΘΥΜΙΑ

Ακριβώς.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Κι αυτό για να αποφύγει τη μοίρα του.

ΕΥΘΥΜΙΑ

Ναι.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Κι όμως, με τον τρόπο αυτό κάνει το πρώτο βήμα όχι για να αποφύγει αλλά για να συναντήσει τη μοίρα του.

ΕΥΘΥΜΙΑ

Δες τώρα εδώ και κάτι παράδοξο. Πώς είναι δυνατόν οι θετοί γονείς του, οι οποίοι ξέρουν ότι ένας χρησμός τους αφορά να του λένε «Εμείς είμαστε οι αληθινοί σου γονείς και μην αμφιβάλεις καθόλου». Εκεί υπάρχει μια αντίφαση. Είναι είτε σα να λένε «μην πιστεύεις και πολύ στον Απόλλωνα» (κάτι αδιανόητο) ή να μη θέλουν να τον πείσουν απόλυτα πειστικά, αφού ο καθησυχαστικός τρόπος τους δε συνάδει με το αναπότρεπτο του χρησμού. Δηλαδή θα έπρεπε για να είναι απόλυτα πειστικοί να δείξουν πληροφορούμενοι το χρησμό ότι εμπνέονται από μεγάλη ανησυχία για τη ζωή τους. Δε συμβαίνει τίποτε απ’ αυτά.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Θες να πεις ότι, κατά κάποιο τρόπο, η στάση τους είναι σα να του λέει ξεκίνα την τραγική διαδρομή σου. Γιατί θα μπορούσαν να του αποκαλύψουν ότι είναι θετοί γονείς του και να τον πείσουν ότι μένοντας στην Κόρινθο ο χρησμός δε θα επαληθευτεί.

ΕΥΘΥΜΙΑ

Ναι, ναι. Δηλαδή ενώ τον «πείθουν» ότι είναι οι γονείς του στην πραγματικότητα, γνωρίζοντας το χρησμό και τη βαθύτερη αλήθεια ότι δεν είναι παιδί τους είναι σαν τον σπρώχνουν στη μοίρα του. Το θέμα με τους φυσικούς και θετούς γονείς έχει την ιδιαίτερη σημασία του. Δες με ποιο τρόπο αυτός που αρχικά είναι «θετός» για τον Οιδίποδα θεωρείται φυσικός (γι αυτό και φεύγει από την Κόρινθο). Στο δρόμο προς τη Θήβα συναντά «τυχαία» έναν άγνωστό του, το Λάιο, που είναι ο φυσικός του πατέρας αλλά δεν τον αναγνωρίζει. Μόνο στο τέλος της τραγικής διαδρομής του Οιδίποδα θα πάρει ο καθένας την αληθινή του θέση. Στο περιθώριο των μεγάλων και σπουδαίων συμβαινόντων (που οικοδομούν την τραγική κορύφωση) εμφανίζεται πολύ ωραία και το θέμα της τεχνικής της «αλλοτρίωσης» την οποία ακολουθούν οι νέοι άνθρωποι στην πορεία τους για την κατάκτηση της προσωπικής τους αυτοσυνειδησίας. Το άμεσο περιβάλλον τους, η οικογένεια, η γειτονιά, το χωριό, η πόλη καθορίζεται από σχέσεις «φυσικές». «Αυτοί οι άνθρωποι είναι οι γονείς μου, είναι το περιβάλλον μου» και όλα αυτά διέπονται από το τυχαίο. «Έτυχε να είναι γονείς μου, έτυχε να βρίσκομαι σ’ αυτό το περιβάλλον». Η λύτρωση από αυτή την αβάσταχτη φυσικότητα γίνεται μέσω της φυγής και της αποξένωσης. Το «φυσικό» γεγονός λοιπόν επιδέχεται αλλεπάλληλους προσδιορισμούς μέχρι να εξυψωθεί, να αποσπαστεί από το φυσικό επίπεδο και να πάει σ’ ένα πνευματικό. Μόνο τότε θα μπορέσει το υποκείμενο να ξαναπάρει τη θέση του ως προς το «φυσικό» του περιβάλλον, αφού πρώτα έχει γίνει ξένο ως προς αυτό. Η φυσικότητα απέναντι το γονιό αποκαθίσταται μέσα από την υιοθεσία του γονιού απ’ το παιδί του, δηλαδή μέσω μιας πνευματικής διαμεσολάβησης όπως αποκτάται από τον κύκλο της αλλοτρίωσης –οικείωσης. Μπορεί, φυσικά, το τίμημα αυτού του κύκλου, αυτής της περιπέτειας να είναι τραγικό: Να καταφέρεις να «δεις» το φυσικό σου γονιό μόνο αφού, όπως ο Οιδίποδας, τυφλωθείς. Τα καινούργια σου μάτια, τα μάτια της συνείδησης αναγνωρίζουν αυτό που είσαι, αυτό που ήσουν πάντα. Αυτός είναι, προφανώς, και ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσεις ποιος είσαι και όχι με τη φυγή. Αλλά τότε ακριβώς έρχεται η επανασύνδεση με αυτό που είπαμε και στην αρχή ότι η ατομική συνείδηση καταλύεται μέσα στο κοινωνικό. Ο Οιδίποδας συνειδητοποιεί το τέλος της ιστορίας του μόνο μετά την τραγική του διαδρομή, ως κάθαρση γνώσης, ως συνάντησή του με το κοινωνικό. Εκτός των τόσων άλλων η περίπτωσή του διδάσκει ότι η ατομική πορεία προς την αυτοσυνειδησία είναι τραγικά ατελής. Μόνο η συνάντηση με το χρησμό (γιατί αυτό πιστεύω ότι συμβολίζει ο χρησμός) δηλαδή η συνάντησή του με το κοινωνικό παρέχει την κάθαρση, τη λύτρωση, την ολοκλήρωση.