Παλιές γεύσεις πολιτικής κουζίνας

Καμία άλλη εποχή δεν είχε την ανάγκη φτηνής αποθέωσης του προσώπου του Ιούλιου Καίσαρα όσο ο μεσουρανών 19ος αιώνας. Ήταν πολύ της μόδας οι συζητήσεις περί “καισαρισμού”. Το φαντασιακό των υποστηρικτών του Λουδοβίκου Ναπολέοντα Βοναπάρτη (ξέρετε, της 18ης Brumaire) ήταν παραγεμισμένο με ό,τι μπορεί να σημαίνει ένας λαϊκιστικός αυταρχισμός ψευδο-καισαρικού τύπου (ταύτιζαν τον βοναπαρτισμό με τον καισαρισμό). Και δεν υπήρχαν τέτοια μυαλά μόνο στη Γαλλία αλλά και στη Γερμανία και τον αγγλόφωνο κόσμο. Αργότερα -άλλης τάξης θέμα φυσικά- ξεχώριζαν οι πένες του Mommsen και του Nietzsche.

Ο Max Weber, πάλι, κακάριζε πως ο καισαρισμός είναι περίπου αναπόφευκτος στις σύγχρονες αστικές δημοκρατίες και προειδοποιούσε ότι η επιλογή στη δημοκρατία των μαζών είναι απλώς τι είδους θα είναι ο καισαρισμός (αυταρχικός, αποχαυνωτικός, βισμαρκικός ή κοινοβουλευτικός). Η ασάφεια αυτού του θολού αλλά ελκυστικού όρου τον έκανε να χρησιμοποιείται γενικώς ως passe-partout.

Αντί για το παλιό μακιαβελικό περιεχόμενο του ρεπουμπλικανισμού ο νέος αυτός συρμός αναμασούσε θετικά ή αρνητικά νέες λέξεις: “ιμπεριαλισμός”, “νομιμοφροσύνη”, “μάζες”, “κοινωνικό ζήτημα”. Και όσο πιο συχνά ο μπαμπούλας της επανάστασης έβγαινε στην επιφάνεια, τόσο περισσότερο οι παλιές (μακιαβελλικές) αρχές του ρεπουμπλικανισμού συρρικνώνονταν.

Ποιες ήταν αυτές; Ακούστε ωραία πράγματα:

H αυθεντικότητα στην πολιτική ζωή, η ενεργή συμμετοχή του πολίτη, ο λόγος του πολίτη στη θέσπιση των νόμων, η ισονομία και η πολιτική ισότητα παρά τις κοινωνικές και οικονομικές διαφορές, η αυτοκυβέρνηση και η αυτονομία, η πεποίθηση ότι δεν υπάρχει ατομική ελευθερία χωρίς civitas libera (αφού χωρίς ατομική ελευθερία δεν εξασφαλίζεται ελεύθερα η πολιτική συναίνεση και χωρίς ελεύθερη πολιτεία θα βασιλεύει η ατομική αυθαιρεσία) και τέλος επειδή τα ανθρώπινα όντα είναι ατελή και δεν αρκεί η πολιτική αρετή ενός εκάστου η ευθύνη της πολιτείας για επιβολή των νόμων.

Όλα αυτά τα στοιχεία θεωρούντο μορφοποιά της αρετής του πολίτη. Ο κλασικός ρεπουμπλικανισμός δεν ήθελε αφηρημένα δόγματα, ζητούσε να είναι ζωντανός και πάνω απ' όλα απαιτούσε dramatis personae, πρόσωπα, πολιτικές ομάδες ζωντανά παραδείγματα δημοκρατικής θεμελίωσης, μεγάλα μεγέθη ήθους και ηρωισμού.

Φαντάζομαι δεν πηγαίνει το μυαλό σας σε σημερινά ή κοντινά παραδείγματα.

Conversos -1

Από εμάς κάποιοι ξέρουν αρκετά για την ιστορία και τα παθήματα των conversos και αισθάνονται τις τραυματικές επιπτώσεις στη συγκρότηση της συνείδησης -μην αναλύω γιατί. Σε ένα άλλο σημείωμα, θα προσπαθήσω να ιχνηλατήσω αυτό το μεγάλο δράμα που αναφύεται κάθε φορά που ένας παρακμάζον πολιτισμός συναντιέται με έναν ακμάζοντα. Αφορμή μου δίνει όμως αυτό που έλεγε ο Levinas, ότι ο πόλεμος είναι το σκληρό μάθημα των πραγμάτων, γεννιέται ως ανάφλεξη του Είναι. Και ότι η βία δεν είναι τόσο το να πλήττεις και να εκμηδενίζεις όσο το να διακόπτεις τη συνέχεια των προσώπων, να τους αποδίδεις ρόλους που δεν αναγνωρίζουν πια τον εαυτό τους , να τα κάνεις να προδίδουν όχι μόνο τις στρατεύσεις τους αλλά την ίδια την υπόστασή τους, να τα εξωθείς σε πράξεις που εξαλείφουν κάθε δυνατότητα πράξης. Μερικοί “έξυπνοι” νομίζουν ότι το θέμα δεν τους αφορά. Αισθάνονται τόσο ασφαλείς μέσα στις πεποιθήσεις τους... Απατώνται ότι ουδέποτε ο Ιεροεξεταστής θα ανατρέξει στο εκάστοτε Malleus για να τους αποδώσει το στίγμα του Maleficus ή της Malefica. Η ανοησία είναι πολύ κουραστική, ιδίως όταν της λείπει και λίγο ήθος.

Οι σύγχρονοι Fayu

Στην Παπούα Νέα Γουινέα υπάρχει μια βαλτώδης, δυσπρόσιτη και ελάχιστα εξερευνημένη περιοχή όπου έχει καταγραφεί εγκατάσταση της φυλής Dou, η οποία, συγκριτικά με άλλες γειτονικές, είναι πιο προσιτή στην επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Οι διάσπαρτες εγκαταστάσεις των μελών έχουν, έστω, ως υποτυπώδη κέντρα τους οικισμούς Kordesi και Polita.

Από το αεροδρόμιο της Ζαγιαπούρα (στο δυτικό τμήμα της Ινδονησιακής Νέας Γουινέας) η εν λόγω περιοχή απέχει σε ευθεία περίπου130 χιλιόμετρα, έχοντας βέβαια πλέον περάσει κανείς στο έδαφος της Παπούα Νέα Γουινέα. Αυτό το άβατο του Δυτικού ποταμού Σεπίκ καλύτερα να το βλέπει ο ταξιδιώτης από ψηλά.

Εκεί κάπου, κατά τον βιολόγο και ανθρωπολόγο Jared Diamond, κατοικούν οι Kirikiri, οι Sefoidi, οι Iyarike, οι Tigre αλλά και οι περιβόητοι Fayu. Οι τελευταίοι ελέγχουν μια περιοχή μερικών εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων και θεωρούνται ως οι πλέον απομονωμένοι και ικανοί πολεμιστές. Πάντα οι επαφές μεταξύ των φυλών ήταν μια υπόθεση μεγάλου ρίσκου και κατέληγαν σε αιματηρές συμπλοκές. Σε πολύ σπάνιες συνευρέσεις για ανταλλαγές συγγενείς της μιας φυλής αναγνώριζαν εκείνους που παλιότερα είχαν σκοτώσει δικούς τους και αστραπιαία η νέα αιματοχυσία είχε συντελεστεί. Οι Fayu εκτιμάται ότι κάποτε έφταναν σε πληθυσμό τις 2000. Η εξαιρετική απομόνωση, η αδυναμία επικοινωνίας και διευθέτησης των διαφορών μέσω οργανωμένων θεσμών κράτησε τον πληθυσμό αυτών των κυνηγών και τροφοσυλλεκτών σε λίγες εκατοντάδες.

Ένα συναφές θέμα απηχεί η προσπάθεια της αξιόλογης αυστραλιανής ταινίας των Rolf de Heer και Peter Djigirr με τίτλο “Ten Canoes”. Κεντρικός πυρήνας η ιδέα ότι η βία προηγείται της γνώσης. Κατά το σενάριο κάποιοι Αβορίγινες αλληλοσκοτώνονται πριν βεβαιωθούν ο ένας για την ταυτότητα του άλλου.

Η ακραία σύγκρουση όμως καιροφυλακτεί και στις σχέσεις των σύγχρονων αποξενωμένων ανθρώπων, ιδίως όταν προσπαθούν να επικοινωνήσουν στο πεδίο της πολιτικής. Στο προκείμενο έχουμε την περίπτωση της ανεξακρίβωτης πολιτικής ταυτότητας του “άλλου” (για να μην ασχοληθώ με την άβυσσο του “εαυτού”). Για την εξακρίβωση της ενεργοποιούνται έμμεσες ενδείξεις, ακριτομυθίες, ασυνείδητα “λάθη” ενώ για τα υποκείμενα με έκδηλες ταυτότητες, αρχειοθετείται ο γραπτός και προφορικός τους λόγος ώστε να ταξινομηθούν σε “φίλους” και “εχθρούς”.

Οι απροσδόκητες επαφές συμβαίνουν συνήθως σε εικονικά ψηφιακά τοπία. Εκεί πιο εύκολα μπορούν να είναι ασεβείς παραβάτες των ταμπού και βλάσφημοι με τα πρώην τοτέμ τους. Οπότε, η βία δεν προηγείται απλώς της γνώσης, προηγείται της σκέψης.

Οι αυθεντικοί Fayu ξέρουν ότι εκδικούνται αποκλειστικά το φονιά ενός συγγενή. Τα αποξενωμένα σύγχρονα πολιτικά υποκείμενα βλέπουν ποιον σκοτώνουν;