ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018

9/11/2018
Οι αρνητικές σκέψεις και κρίσεις που έκανε ο Ιερός Αυγουστίνος για την αρχαία ελληνική τραγωδία είναι γνωστές. Στο Τρίτο Βιβλίο των "Εξομολογήσεων" ο Άγιος, ο οποίος υπήρξε μέγιστη φυσιογνωμία και διαμόρφωσε το μισό μυαλό της Δύσης, δεν δίστασε να σκεφτεί πάνω σ' ένα θέμα που βασάνιζε και τον Πλάτωνα: Πόσο αποδεκτή ηθικά μπορεί να είναι η παρακολούθηση μιας θεατρικής αναπαράστασης τραγικών παθημάτων όταν η κορύφωση, η "κάθαρσις" πραγματοποιείται χάρη στη διέγερση του ελέου και του φόβου και τούτες εδώ οι έννοιες σχετίζονται με κάποια ηδονή ή πόνο. Επειδή η αλληλουχία αυτή συμβαίνει μέσα στην ψυχή του θεατή, αναπόφευκτα βρωμίζεται από τις επιθυμίες, που κι αυτές εκεί μέσα κατοικούν. Ενώ ο έλεος του Θεού υπάρχει ανεξαρτήτως πόνου και ηδονής. Μια μόνη χαραμάδα ανοχής άφηνε ο Αυγουστίνος: ο έλεος να προκληθεί από ένα πραγματικό περιστατικό και όχι από μια θεατρική αναπαράσταση. Θα το συνεχίσουμε.

11/11/2018
Συνέχεια των χθεσινών. Η κοφτερή σκέψη του Αυγουστίνου διαπέρασε τη δυτική αντίληψη για το τραγικό άλλοτε εμφανώς και άλλοτε όχι. Αν είναι να υπάρχει κάτι ηθικό στον ανθρώπινο έλεο, δίδασκε, αυτό δικαιολογείται μόνο σε περιπτώσεις πραγματικές και όχι στις θεατρικές αναπαραστάσεις. Σήμερα, στο δικό μας παρόν, δεν θα ήταν τελείως υπερβολικό να ισχυριστεί κανείς ότι όχι μόνο έχουμε χάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την επαφή μας με τον έλεο για τον Πάσχοντα αλλά ο προτεινόμενος πλέον τρόπος να επανασυνδεθούμε είναι να τον δούμε στη σκηνή του θεάτρου! Μέχρι στιγμής μιλάμε για τον έλεο και όχι ακόμα για τον οίκτο, δυο έννοιες διαφορετικές. Ζητήματα όπως αυτό εδώ άρεσαν στον μακαρίτη τον Δανιήλ Ιακώβ, καθηγητή του ΑΠΘ, αλλά, αν θυμάμαι, προσπερνούσε το ακανθώδες μέρος του, με τρόπο που θα υπενθυμίσω στην επόμενη ανάρτηση. Καθόλου διευθετημένες λοιπόν υποθέσεις.

12/11/2018
Στην προηγούμενη ανάρτηση μνημόνευσα τη σπουδαία συμβολή του Δανιήλ Ιακώβ σε μια συζήτηση με άγνωστη ημερομηνία λήξης. Μια από τις δυσκολίες της υπήρξε και ο πανικός που προκάλεσε η κοψιά του Αυγουστίνου στο ζήτημα του ελέους και επομένως και της καθάρσεως. Ο Λέσινγκ, λέγοντας πως η κάθαρσις έχει ηθικό αποτέλεσμα πήρε ψυχωμένη θέση κατά του Αυγουστίνου. Άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο Βιλαμόβιτς μετέτρεψαν την κάθαρσιν σε ατομική ψυχολογική διεργασία, σε συγκίνηση, σε σωματοποιημένο σύμπτωμα του ρινοδακρυϊκού συστήματος για το οποίο περισσότερα θα μπορούσε να πει η ιατρική παρά η φιλοσοφία ! Αν όμως, όπως εύστοχα συμπεραίνει ο Ιακώβ, το στοίχημα είναι να μετατραπεί το πάθος σε μάθος, ότι η κάθαρση συντελείται μόνο όταν μετασχηματιστεί σε μάθηση, τότε πάμε εκεί που ο Κώστας Παπαϊωάννου υπέδειξε. Θα το δούμε.

13/11/2018
Για να επιστρέψουμε όμως στον οίκτο, η αντίληψη που τον χαρακτηρίζει υποτιμητικό για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια πρέπει, πριν βιαστεί για την κρίση της αυτή, να διερευνήσει σε ποια συμφραζόμενα θα τον εξετάσει. Κατά την αριστοτελική εκδοχή του, όπως αναπτύσσεται στη "Ρητορική", ο "έλεος" ορίζεται ως η λύπη που αισθανόμαστε για κάποιον ο οποίος έπαθε μια συμφορά που δεν άξιζε να την υποστεί. Μια συμφορά μάλιστα που είναι πιθανό να συμβεί και σε μας. Γι αυτό, λέει ο Αριστοτέλης, δεν αισθάνονται οίκτο όσοι τα έχουν χάσει όλα ή όσοι αισθάνονται απόλυτα ευτυχισμένοι. Μέσα σε πολεμικές αναμετρήσεις ο οίκτος αγγίζει τον αριστοτελικό έλεο, όπως π.χ. στην "Αλεξάνδρου Ανάβασιν" του Αρριανού. Αντίθετα, σε συμφραζόμενα μιας αντιδικίας, μιας δικανικής κρίσης ο οίκτος εμφανίζεται ως αχρείαστος, άπρεπος όπως στην "Ὑπὲρ Παλαμήδους ἀπολογία", του Γοργία. Είναι παλιά και δυνατή η παράδοση του οίκτου ως ελέους, συμπάθειας, "συνάλγιας" μέσα σε καταστάσεις τραγικότητας ή κακοτυχίας, οπότε η φιλία και η αγάπη στρατεύονται υπέρ του ατυχήσαντα και παίρνουν διάφορες μορφές οίκτου. Στην αρχαία τραγική ποίηση ο οίκτος σημαίνει μια μεγάλη συγκίνηση και συμπάθεια (όπως στην ομηρική Οδύσσεια, στις Ευμενίδες και στις Ικέτιδες του Αισχύλου, στη σοφόκλεια Ηλέκτρα, στη Μήδεια και στην Ιφιγένεια στην Αυλίδα του Ευριπίδη). Στον Ηρόδοτο ο οίκτος είναι επίσης μεγάλη λύπη π.χ. για στην περίπτωση του Ψαμμήτινου. Συγκίνηση και λύπη είναι και για τον Θουκυδίδη. Από τους αρχαίους πάντως της Αθήνας νομίζω μόνο ο Πλάτωνας, (στην Πολιτεία και στην Απολογία) είναι εκείνος που αντιμετωπίζει τον οίκτο ως κάτι κατώτερο. Ο Λακτάντιος στο Divinarum Institutionum ήταν από εκείνους που ισχυρίστηκαν ότι ιδίως οι αρχαίοι στωικοί περιφρονούσαν τον οίκτο. Ίσως όμως χρειαστώ μια τελευταία ανάρτηση και τέλος, για να μη γίνομαι άλλο κουραστικός.

1/11/2018
Με τις προηγούμενες αναρτήσεις για το ζήτημα του οίκτου ήθελα να τονίσω ότι στη σκέψη της αρχαίας Αθήνας των κλασικών χρόνων, με εξαίρεση κάπως τον Πλάτωνα, η έννοια επ' ουδενί είχε αρνητικό, προσβλητικό ή υποτιμητικό περιεχόμενο τόσο γι αυτόν που εκδηλώνει τον οίκτο όσο και γι αυτόν που τον εισπράττει. Αργότερα, ο Τερτυλιανός και ο Λακτάντιος, στα πλαίσια της διαμάχης με τους Εθνικούς, ισχυρίστηκαν ότι οι Στωικοί υποτιμούσαν τον οίκτο. Αλλά, μετά τον Κ.Παπαϊωάννου, ήταν η Νιουσμπάουμ εκείνη που ξεκαθάρισε για τους αρχαίους, ιδίως για τους Στωικούς, τη γνωστική λειτουργία και αξία του ελέους και του οίκτου (πάθος-μάθος). Πριν ακόμα φτάσουμε στη μεγάλη απόρριψη του οίκτου από τον Νίτσε η Δύση έμοιαζε διχασμένη συγκριτικά με την Ανατολή. Θετικά φορτισμένη η έννοια στον Χιούμ, στον Ρουσώ, στον Άνταμ Σμιθ. Αντίθετα, ο Καντ εκφράζει έναν πρώιμο σκεπτικισμό για την αξία του οίκτου, κυρίως λόγω της πρωτοκαθεδρίας που έδινε στον Λόγο έναντι των συναισθημάτων. Η έννοια και τα συμφραζόμενα για τον οίκτο ασφαλώς αλλάζουν ιστορικά και κοινωνικά. Κι αν έχει κάτι ενδιαφέρον είναι να παρατηρήσουμε τη χρήση του οίκτου στην εποχή μας και να σκεφτούμε επί της αρχής και επί της μεταβολής.

16/11/2018
Αφού συμβαίνει σε αυτοδημιούργητους πολιτικούς ηγέτες που εισπράττουν in utero ατόφια και άπλετη την αγάπη από τους οπαδούς τους πόσο μάλλον στους άλλους, εκείνους που εγκαθίστανται με ψεύτικες υποσχέσεις και αγκαλίτσες ισχυρών ή ξεφυτρώνουν από κομματικούς σωλήνες. Προσβάλλονται από το παμπάλαιο ψυχοπολιτικό "σύμπλεγμα του Βασιλιά Ληρ". Φροϋδικοί και λακανικοί ψυχαναλυτές έχουν επ' αυτού ενδιαφέρουσες απόψεις. Mutatis mutandis η στέρηση της αγάπης τους μετατρέπει σε κόπανους όχι μόνο στην περαστική καλοτυχία αλλά και σε κάθε όρκο των ισχυρών "εταίρων" τους ότι θα αναπληρώσουν αυτίκα το Έλλειμμα, θα προσφέρουν το δικό τους σώμα ως πάροχο της ουδέποτε γνωσθείσας από τους σωληνόπαιδες ab initio μητρικής (δηλαδή μητρο-πολιτικής) ηδονής !

17/11/2018
Ποιο ήταν το βαθύτερο στοιχείο που ένωνε τους συντάκτες των τριών πιο εμβληματικών περιοδικών που έγκαιρα εναντιώθηκαν στον ολοκληρωτισμό του "υπαρκτού σοσιαλισμού" και τον σταλινισμό και ταυτόχρονα συγκρότησαν φιλοσοφικές υπερβάσεις των αδιεξόδων του μαρξισμού; Αναφέρομαι, με σειρά έτους ίδρυσης, στο διάσημο "Socialisme ou Barbarie" με Καστοριάδη και Λεφόρ, στο όχι τόσο γνωστό "Ragionamenti" με Φορτίνι και Γκουίντιτσι και στο γνωστό "Arguments" με Μπαρτ, Μορέν, Λεφέβρ, Ντελέζ, Αξελό, Οντρί κ.ά. Ιδίως μεταξύ Ιταλών και Καστοριάδη οι αποστάσεις ήταν μεγάλες. Μου φαίνεται λοιπόν ότι το τελευταίο που τους ένωνε ήταν ο "κοινός εχθρός", μολονότι είχαν μπροστά τους και τεράστια γεγονότα, όπως η ουγγρική εξέγερση του '56 και η εισβολή των Σοβιετικών. Πάνω απ' όλα ήταν, νομίζω, η απαίτησή τους για ακηδεμόνευτη σκέψη και τίμιες αναζητήσεις, πέρα από τον κατεστημένο κομφορμισμό.

18/11/2018
"Μάνα, πώς είναι τα οικονομικά σου; Η θεία η Πονομαριόβα έστειλε το μερτικό από τα έσοδα του κτήματος; Στείλε μου κανένα φράγκο, έχω μείνει ρέστος", έγραφε τον Οκτώβρη του 1893 στη Μαρία Αλεξαντρόβνα (Ουλιάνοβα) ο γιος της ο Βλαδίμηρος. Λίγες μέρες μετά, στο Κοιμητήριο της Μονής Αλέξανδρου Νιέφσκι, δίπλα από τους τάφους του Μποροντίν και του Μουσόργκσκι, θα κατέβαινε το φέρετρο του Τσαϊκόφσκι μετά από ένα τέλος για το οποίο παραμένουν μέχρι σήμερα αναπάντητα ερωτήματα. Και να έφτανε η καταγγελία στον Τσάρο του κόμη Στένμποκ-Φέρμορ για την αποπλάνηση του ανεψιού του Αλέξανδρου από τον φιλομόφυλο Πιότρ, το πράγμα δε θα έφτανε στα άκρα. Τα δικαστήρια έκαναν πια τα στραβά μάτια, πόσο μάλλον για το ακριβότερο διαμάντι της Ρωσίας. Και η Ιστορία, σ' αυτές τις δυο ασύνδετες ανθρώπινες στιγμές τι έκανε; Ακούραστη δουλέφτρα μέχρι τώρα, καλή ώρα, που μιλάμε !

19/11/2018
Γίνεται χαμός για ένα οικόπεδο στον Άρη, ενώ για τη Σελήνη δεν το συζητάμε, είναι παλιά ιστορία. Διάβασα ότι μέχρι και μια δικιά μας, μια Τσαμπίκα, πήρε δυο στρέμματα προίκα στην κόρη της! Μεγάλα μεσιτικά γραφεία κάνουν χρυσές δουλειές. Αναρωτιέμαι, η διεθνής Συνθήκη Εξώτερου Διαστήματος, του 1967, που έθεσε τις αρχές του διαστημικού δικαίου, που απαγόρευσε την κυριαρχία και την ιδιοκτησία κράτους πάνω σε πλανήτες και στον διαστημικό χώρο (εκτός δηλαδή από τα σημεία για τις εγκαταστάσεις όπλων) δεν ισχύει; Αχ, μπρε, το κακό το ξεκίνησε το 1979 η "Συνθήκη της Σελήνης" που υπέγραψαν πέντε (5) χώρες, αριθμός που επαρκεί μεν για να θεωρείται τυπικά σε ισχύ αλλά τι να το κάνεις όταν τα θηρία ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία δεν την αναγνωρίζουν; Οπότε, πάρε κόσμε deeds για οικόπεδα με θέα !

20/11/2018
Για μερικούς εκκολαπτόμενους πολιτικούς αστέρες (και όχι μόνο) ταιριάζει η περίπτωση της "καθ' ομοιότητας" ευτυχίας (ή και δυστυχίας βέβαια) όπως μας την έμαθε ο Αριστοτέλης. Μολονότι φαίνεται πως δρουν αυτεξούσια, στην πραγματικότητα άλλοι αποφασίζουν γι' αυτούς κι έτσι κινούνται σε προγραμματισμένη τροχιά χωρίς το ίχνος της δικής τους προαίρεσης, χωρίς το στοιχείο της προσωπικής τους απόκλισης. Μια κίνηση με ενδιάμεσους σταθμούς και τέρμα μια περίοπτη θέση. Επειδή όσα συμβούν στη ζωή τους θα παρουσιάζονται ως "τυχερά" θα ισχύσει αυτό που λέει στα "Φυσικά" του ο αρχαίος δάσκαλος: Θα μοιάζουν μ' εκείνες τις πέτρες, που επειδή γινήκανε βωμοί απολαμβάνουν τιμές ενώ οι διπλανές τους τσαλαπατιούνται.

20/11/2018
Η αέναη ιντερνετική αρχειοθέτηση των πάντων (όλα στα νέφη καταλήγουν) καλλιεργεί την ψευδαίσθηση της ισοτιμίας θνητών και αθανάτων. Γενικώς, παρέχει καθησυχαστική εξασφάλιση μιας θεσούλας στην αθανασία. Οπότε, το προνόμιο εγγραφής του "my highness Mineness" στα μητρώα των σπουδαίων και διασήμων εξισορροπείται. Ένα παράδειγμα είναι η ηλεκτρονική αρχειοθέτηση του παραμικρού συμβάντος σε όλες τις διαστημικές αποστολές. Συνεπώς, θα διασώζεται το όνομα του άγνωστου χειριστή εδάφους της ΝΑSA, επιφορτισμένου να ρωτήσει τον διάσημο κοσμοναύτη με πιο μουσικό κομμάτι θέλει να ξυπνήσει και, κατ' επέκταση, κάθε ασήμαντος (θαμμένος χωρίς μνήμα αρχαιοελληνιστί) κάποιο μικρό μερτικό θα έχει στον Αιώνα.

21/11/2018
Στους λατινιστές δεν υπήρχε ομοφωνία αλλά ο Χ.Βάγκενφουρτ ετυμολογούσε την εθιμοτυπική τελετή, το ceremony, από το caerulus, το σκοτεινό μπλε. Συμφωνώ. Κάθε τελετή, ευχάριστη ή δυσάρεστη, έχει στο βάθος της, πέρα από ένα βαθμό ευπρέπειας -την οποία συνήθως προσπαθούμε να τη σκεπάσουμε με πέπλα δήθεν δυσφορίας και βαρεμάρας- και κάτι σκοτεινό, ή μάλλον, κάτι βαθυκύανο. Οι τόνοι της εν λόγω απόχρωσης είναι ό,τι πιο δύσκολο να αποδοθούν στη λιθογραφία. Οι παλιοί μάστορες των χρωμογράφων έκαναν αγώνα να πιάσουν σε διαχωρισμούς τετραχρωμίας τους τόνους του μπλε. Το εθνικό μας Νομισματοκοπείο, το 1998 χαλκογράφησε το πεντοχίλιαρο με έναν βαθυκύανο Κολοκοτρώνη, σχεδιασμένο από τον Krazeisen και αρχικά λιθογραφημένο από τον Hanfstängl. Όταν ο κόσμος σκοτεινιάζει διακρίνεται το θαμπό φως των τελετών...

21/11/2018
Βλέπω στο πιο πρόσφατο Δελτίο 91 του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, του Σεπτεμβρίου 2018 (https://www.minfin.gr/…/4859f24b-88e1-4cda-b8c2-c487c9262dce), ότι το συνολικό χρέος της Κεντρικής Διοίκησης αυξήθηκε όσο αναμενόταν, από τα 345,38 δισ. ευρώ του δεύτερου 3μήνου, του Ιουνίου στα 356.03 δις (περίπου 195% του ΑΕΠ). Αυτή η αύξηση αποδίδεται και στη σχετικά πρόσφατη εκταμίευση των 15 δισ. δανεισμού από τον ESM. Στο κατατεθέν Προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2019 διαβάζω ότι ο δανεισμός για όλο το 2018 υπολογίζεται στα 21,7 δις. Από την άλλη, το Προσχέδιο προαναγγέλλει μείωση του χρέους το 2019 κατά 13% ! Με τα δύσκολα έτη αποπληρωμών, που βλέπω μπροστά μας, τόσο στο μακροπρόθεσμο χρονοδιάγραμμα (276,17 δις) όσο και στο βραχυπρόθεσμο (6,2 δις) η υλοποίηση αυτής της εκτίμησης μου φαίνεται υπεραισιόδοξη. Μακάρι.

24/112018
Οι περισσότεροι οικονομικοί μετανάστες στη Βρετανία είναι Πολωνοί. Από τη βάση δεδομένων του Office for National Statistics πήρα και επεξεργάστηκα δημογραφικά στοιχεία για το 2017 τα οποία και αποδίδω με το παρακάτω διάγραμμα. Με κυανό χρώμα οι 70 χιλιάδες Έλληνες και με κόκκινο οι 922 χιλιάδες Πολωνοί. Οι Ινδοί, με πράσινο, φαίνονται δεύτεροι ενώ μετά τους Πολωνούς καθόλου ευκαταφρόνητη και η παρουσία των Ρουμάνων και των Γερμανών. Ειδικότερα τώρα, στο αγαπημένο Σέφιλντ των 572 χιλιάδων κατοίκων οι 514 χιλιάδες είναι Βρετανοί και οι 57 χιλιάδες ξένοι, από τους οποίους οι 7 χιλιάδες προέρχονται από τη Ευρωζώνη, 17 χιλιάδες από την υπόλοιπη Ευρώπη και 32 χιλιάδες από τον υπόλοιπο κόσμο.

26/11/2018
Μεγάλο το μέγεθος των ανείσπρακτων ιδιωτικών οφειλών προς το δημόσιο. Εκατό και κάτι δις ! Ξέρω την επόμενη σκέψη του καλόπιστου αλλά και σε καλή κατάσταση πολίτη που δεν χρωστάει ούτε ευρώ. "Δώστε μου στοιχεία ανά έτος, με κατανομή μεγέθους οφειλών ως προς το πλήθος των συνολικών οφειλετών, κατανομή νομικών - φυσικών προσώπων, κατανομές επαγγελμάτων και τέλος τους συνταξιούχους αλλά ανά ταμείο". Εύλογο. Επισημαίνω απλώς ότι, πρώτον, όσο το τέρας αυτό μένει ως έκθεμα στο τσίρκο της επικοινωνίας χωρίς ρεαλιστική λύση θα κρατώ μικρό καλάθι για τον φταίχτη. Δεύτερον, ότι δεν θα μου άρεσε να δω εισπρακτικές επιδρομές χωρίς δημοσίευση της πιο πάνω στατιστικής τεκμηρίωσης. Στο όνομα των αδύναμων και των έντιμων.

26/11/2018
Το 1934, μόλις είχε ανέβει ο Χίτλερ στην εξουσία, ο Λεβινάς δημοσίευσε στο Καθολικό αλλά προοδευτικό "Esprit", ένα άρθρο με τίτλο "Σκέψεις πάνω στη φιλοσοφία του χιτλερισμού". "Είναι η αφύπνιση των βασικών συναισθημάτων", συνόψιζε. Κείμενο νεανικό αλλά με έγκαιρες ανησυχίες και επισημάνσεις μεγάλης σημασίας. Ανησυχούσε για την έλλειψη εξασφάλισης της δυτικής φιλοσοφικής σκέψης από το ενδεχόμενο να διαβρωθεί από τον "χιτλερισμό". Εύκολες συνταγές, προειδοποιούσε, δεν θα υπάρξουν ποτέ. Και αναρωτιόταν κυρίως, αν αρκούσε για την εξουδετέρωση του ρατσισμού η ιδέα της παγκοσμιότητας. Αν δηλαδή ο ρατσισμός είναι όντως τόσο ασυμβίβαστος με τον ουνιβερσαλισμό όσο φαινομενικά δείχνει. O 28χρονος τότε Levinas θεωρούσε πως αρκεί η εμμονή στο φιλοσοφικό ντετερμινισμό, με αιχμή τότε τον βιολογισμό, ώστε ο ουνιβερσαλισμός να μεταμορφωθεί σε επεκτατισμό.

27/11/2018
Πριν δύο χρόνια η κυβέρνηση έπρεπε να θεσπίσει το ν. 4399/2016, έναν αναπτυξιακό νομοθέτημα για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων. Ο νόμος προσδιόρισε τα γενικά και ειδικότερα "καθεστώτα"- πεδία ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας". Ενδιαφέρουσες οι προβλέψεις του για τα γενικά ενώ για τα ειδικότερα περιέχονται και ενισχύσεις για "καινοτομίες μικρομεσαίων επιχειρήσεων", για "συνέργειες και δικτυώσεις" για τους "ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς επιχειρηματικού κινδύνου", δηλαδή τα "Ταμείων Συμμετοχών" (Fund of Funds), για τα ολοκληρωμένα χωρικά και κλαδικά σχέδια" και τέλος για τις "επενδύσεις μείζονος μεγέθους". Και τι δεν χρηματοδοτεί ο νόμος. Η ανταπόκριση όμως δεν είναι αυτή που θα ήθελε η κυβέρνηση. Οι όποιες δρομολογήσεις από το ΕΣΠΑ καθώς και οι εξαγγελθείσες ΣΔΙΤ μάλλον επωάζονται ακόμα εντός των διαδρόμων του υπουργείου Ανάπτυξης. Οι δε "επενδύσεις μείζονος μεγέθους" αποτελούν συνηρημένο ανέκδοτο.

28/11/2018
Το ελληνικό εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, μολονότι ποιοτικά ανώτερο αλλά και ανταγωνιστικότερο από το αντίστοιχο της Ιταλίας, εν συνεχεία της Ισπανίας και τέλος της Τουρκίας υστερεί από άποψη εξαγωγών ιδίως στις χώρες της Άπω Ανατολής που το ζητούν πολύ. Στη Ν.Κορέα, για παράδειγμα, το 74,8% των εισαγωγών προέρχεται από την Ισπανία, το 21% από την Ιταλία και μόλις το 1,3% από την Ελλάδα και το 1,2% από την Τουρκία. Στην Ελλάδα περίπου η μισή παράγωγή φεύγει για εξαγωγή. Από αυτήν το μεγαλύτερο ποσοστό πηγαίνει στην Ιταλία και Ισπανία ως χύμα και όχι επώνυμο προϊόν. Πάντως οι Ασιάτες εκτιμούν βαθύτατα τις ευεργετικές ιδιότητες του "εξωτικού" γι' αυτούς ελαιόλαδου και των επιτραπέζιων ελαιών παρά την ασυμβατότητα τους με την ασιατική κουζίνα.

29/11/2018
Βρέθηκα για δουλειά τις προάλλες στο πανέμορφο, συννεφιασμένο Λαύριο και περπατώντας στην αγορά πέρασα κι από τα ψαράδικα. Αστραπιαία η παρόρμηση και μετά επιστροφή στη λογική. Δεν μιλάω μόνο για το Λαύριο ή τη Ραφήνα αλλά γενικά. Το 90% των ψαριών δεν έρχονται από τις τράτες, έρχονται με νταλίκες. Δύο τα κακά: Τα ...βαφτίσια και η απουσία διακρίσεων. Ο ιταλικός γαύρος μιας εποχής βαφτίζεται ελληνικός, η τσιπούρα και το λαυράκι είναι ιχθυοτροφείου αλλά σε τιμές ...πελαγίσιες, τα φαγγριά να μην ξέρεις αν είναι ιχθυοτροφείου ή Σενεγάλης, (οπότε δε θα έπρεπε να 30% φθηνότερα και από ποια τιμή ?) και η διάκριση ντόπιων, ενωσιακών και από τρίτες χώρες ανύπαρκτη. Το ψάρι είναι περιπέτεια. Παραθέτω ενδεικτικά στοιχεία Σεπτεμβρίου 2018 από έρευνα που έκανα της κίνησης στην ιχθυόσκαλα Θεσσαλονίκης. Από τον πίνακα φαίνεται ποια ψάρια φτάνουν στις σκάλες ως ελληνικά. Από εκεί και ύστερα άλλη ιστορία.

Αναρτήσεις στο Facebook Σεπτέμβριος - 9 Νοεμβρίου 2018

Συχνά οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε τον όρο "νεοφιλελευθερισμός" με επίγνωση της απλούστευσης. Το φαινόμενο που μας ενδιαφέρει είναι όχι μόνο ευρύτερο από τον χοντροκομμένο και παρωχημένο αυτόν όρο αλλά, όπως λέει κι ο Μιρόβσκι στον "Δρόμο από το Μον Πελεράν", όπως κι αν το περιγράψει κανείς, είτε ως το ΤΙΝΑ (there is no alternative) της Θάτσερ, είτε ως ρηγκανισμό, είτε ως το pensée unique του Bourdieu είτε ως big bang των ακαδημαϊκών ρεζερβουάρ του Σικάγου, της Βιέννης ή του Φράιμπουργκ, με τον περιβόητο "εύτακτο φιλελευθερισμό" (Ordoliberalismus), θα αποδίδει πάντα κάτι λιγότερο από όσα λένε οι ταμπέλες ή οι χαρακτηρισμοί όπως "εύρωστη κυκλοφορούσα σκέψη", "επιστημονικό παράδειγμα", "κολεκτίβα σκέψης", "κοσμοαντίληψη". Αν βάλει κανείς και τα αναθέματα η σούπα γίνεται πολύ καυτερή.


Η λέξη αίνος είναι αρχαία ιωνική και σημαίνει, αν το πούμε απλά, έναν διδακτικό μύθο. Να ένας: Σε μια συνέλευσή τους τα ζώα αποφάσισαν να εκλέξουν βασιλιά τους μια μαϊμού μόνο και μόνο επειδή τους εντυπωσίασε πόσο όμορφα χόρευε. Μόνο η ζηλιάρα η αλεπού δεν μπορούσε να παραδεχτεί πως θα έχει τη μαϊμού πάνω απ' το κεφάλι της. Την παραμόνεψε και μια φορά που είχε βρεθεί στην ερημιά την ξεγέλασε και την έριξε στην παγίδα της. Η μαϊμού παραπονέθηκε για την άτιμη μέθοδο της αλεπούς. Κι εκείνη του απάντησε: "Με τέτοια μυαλά που έχεις θες και να βασιλεύεις πάνω στα ζώα;" Ο αρχαίος ποιητής και αινογράφος Αρχίλοχος δεν αφηγήθηκε τα επακολουθήσαντα δυσάρεστα για την αλεπού. Ο μόνος τρόπος να πείσει τα ζώα να την εκλέξουν ήταν να χορεύει όπως η μαϊμού.


"Τοῦτ᾽ ἢν μὴ ὗμιν ἁνδάνῃ, Μητρ[οῖ, τὸ ζεῦγος, ἕτερον χἄτε[ρ]ον μάλ᾽ ἐξοίσει, ἔστ᾽ ἂν νόῳ πεισθῆτε [μὴ λ]έγει[ν] ψευδέα Κέρδωνα. τάς μ[ο]ι σα[μβα]λουχ̣ίδας πάσας ἔνεγκε, Πίστε· δεῖ μάλιστα ἰνηθείσας ὑμέας ἀπελθεῖν, ὦ γυναῖκες, εἰς οἶκον." ΟΧΙ, ΟΧΙ, ΜΗ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΤΕ ! ΟΡΙΣΤΕ Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: "Αν δε σ᾽ αρέσει αυτό, Μητρώ, ένα άλλο ζευγάρι αυτός θα σου φέρει, ώσπου καλά να δεις πως ψέματα δε λέει ο Κέρδωνας. Τα κουτιά όλα εσύ, Πίστε, κατέβασε. Πρέπει να τα προβάρετε, κυρίες μου, και ύστερα στο σπίτι σας να πάτε". Ένα παπουτσίδικο στην Αλεξάνδρεια, πριν 2.200 χρόνια τόσο όμοιο με ένα της σημερινής Ερμού, Αιόλου, Ιπποκράτους ! Μαγαζάτορας ο Κέρδωνας (!), Μητρώ μια κράχτρα που φέρνει πελάτισσες, Πίστος (!) ο έμπιστος υπάλληλος (υπάρχει και ο Δριμύλος, το παιδί του μαγαζιού που είναι της καρπαζιάς). Μιμίαμβος του Ηρώδα. Κορίτσια διαλέχτε σικυώνια, αμβρακίδια, σύμβαλα, ψιττάκια, κορκίνια, ιωνικά αμφίσφαιρα ! Απόλαυση !


Ένα τελευταίο από τον Ηρώδα (Φιλιάζουσαι). Συζητούν δυο φιλενάδες, η Μητρώ και η Κοριττώ και δεν κρατιέται η Μητρώ να ρωτήσει: "Φίλη Κοριττοῖ, τίς ποτ’ ἦν ὅ σευ ῥάψας τὸν κόκκινον βαυβῶνα;"- (συνέχεια σε μτφ) "Κι εσύ πού τον είδες;" -"Τον είχε η Νοσσίς!" "Τι μου λες; Κι αυτή πού τονε βρήκε;" - "Η Ευβούλη του Βιττάτου της τον δάνεισε - μη σου φύγει λέξη όμως!" Η Κοριττώ ομολογεί ότι εκείνη έδωσε τον βαυβῶνα στην Ευβούλη. Τι μας νοιάζουν όμως εμάς οι κρυφές ηδονές δυο γυναικών πριν 2.200 χρόνια; Όλα κι όλα ! Όχι και φοροδιαφυγή! Διότι ο βυρσοδέψης ο Κέρδων, ο κατασκευαστής του βαυβῶνα με το τεράστιο σουξέ τι έκανε; "Κατ’ οἰκίην δ’ ἐργάζετ’ ἐμπολέων λάθρῃ - τοὺς γὰρ τελώνας πᾶσα νῦν θύρη φρίσσε" (κρυφά στο σπίτι του τους έφτιαχνε γιατί τους εφοριακούς τους τρέμουν και οι πόρτες)!


O Λεονάρντο Μπρούνι, εκεί γύρω στο χίλια τετρακόσια κάτι, είχε προσπαθήσει να πει ότι και στην αρχαία Ρώμη οι "λιτεράτοι" μόνο μπορούσαν να ξέρουν σωστή γραμματική, άρα ποια τριτόκλιτα ανά τους αιώνες θα εξαιρούνται και θα έχουν αιτιατική σε -im (μερικοί θα τα θυμούνται όλα, εμένα τώρα πρόχειρα μου έρχονται τα febris, puppis, tussis, turris και securis -όπως τα παπαγαλίζαμε). Οι άλλοι, οι "ιλιτεράτοι" αρκούνταν στη sermo vulgaris. Ο Φλωρεντινός διέκρινε τη ρυθμισμένη -από άποψη γραμματικής- γλώσσα (ars) από την αρρύθμιστη, "φυσική" καθομιλούμενη (natura). Έτσι είναι πάντα, η ρύθμιση πονάει.


Sed quoniam res humanae fragiles caducaeque sunt, semper aliqui anquirendi sunt quos diligamus et a quibus diligamur; caritate enim benevolentiaque sublata omnis est e vita sublata iucunditas. Επειδή όμως όλα τα ανθρώπινα είναι φθαρτά και μάταια πρέπει να αναζητούμε κάποιους ανθρώπους να τους αγαπάμε αλλά και να μας αγαπούν. Αν χαθεί η στοργή και η καλοσύνη από τη ζωή τότε χάνεται και η απόλαυση της ζωής. (M. TULLI CICERONIS LAELIUS DE AMICITIA, 102)


Να βάζεις λίγο αλάτι στην κολοκύθα (avere sale in zucca) συνιστούν οι Ιταλοί. Και επειδή ξέρουν τον μπαγάσα τον εαυτό τους, "κολοκύθα" εννοούν το κεφάλι τους. Καλό κάνει λίγο αλάτι στην κεφάλα. Κληρονομιά το πήραν κι αυτοί. Αλλά, όπως κάθε λατινικούρα, έτσι και η έκφραση cum grano salis (με ένα κόκκο αλατιού) θεωρείται στους παγκόσμιους κυριλέ κύκλους κομψότατη και είναι must για κάθε σοβαρό αρθρογράφο των New York Times ή της Washington Post. Όχι ενέργειες άκριτες λοιπόν, όχι απερίσκεπτες αλλά cum grano salis. Αν στην Ελλάδα κάποιος πει σε έναν υπουργό: "Δεν αποφάσισες cum grano salis" πώς θα το πάρει; Ότι τον αποκαλεί "ανάλατο κεφάλα / κολοκύθα" ή, πιο καθωσπρεπικά, "απερίσκεπτο" ; Tertium non datur !


Ο Τσαρούχης ήταν αμίμητος. Τη σκηνή αφηγείται ο Μάνος Χατζηδάκις. Μόλις έχει γίνει η Απελευθέρωση και ο κόσμος κατεβαίνει στο Σύνταγμα να γιορτάσει. Ο Μάνος έχει συνεννοηθεί με άλλους φίλους του να βρεθούνε στου "Γιαννάκη", ακριβώς απέναντι από το ξενοδοχείο "Μεγάλη Βρετανία". Όλοι κρατούν σημαίες. Οι περισσότερες, λέει ο Μάνος, ήταν ρώσικες (σοβιετικές). Μετά αμερικάνικες. Οι λιγότερες ήταν βρετανικές. Ξαφνικά, βλέπουν να ανεβαίνει τελετουργικά από την Πανεπιστημίου ο Τσαρούχης ολομόναχος, κρατώντας κι αυτός μια σημαία. Κινέζικη! Γέλια φυσικά στην παρέα, θεωρώντας την εμφάνιση εκκεντρικότητα με κάποια υπονοούμενα. Ο Τσαρούχης όμως σοβαρός, ατάραχος διευκρίνισε: "Να μην τιμήσουμε και τον τέταρτο σύμμαχο, την Κίνα ;"


12 Σεπτέμβρη σήμερα. Πέρασαν 2.508 χρόνια. Μιας και οι μαθητές κανονικά στην τάξη πια, δεν θα έβλαπτε να θυμηθούμε εκείνη την αρχαία νίκη του Μαραθώνα η οποία, κατά τον Πλούταρχο (Κάμιλλος) "τοῦτο δ' αὖ πάλιν Πέρσαι μηνὸς Βοηδρομιῶνος ἕκτῃ μὲν ἐν Μαραθῶνι ...", συνέβη την 6η μέρα του μήνα Βοηδριμιώνα. Αν δεν κάνω λάθος ήταν ο August Böckh που επέμενε ότι η σημερινή είναι η ορθότερη ημερομηνία επετείου και όχι άλλη. Τώρα θα μου πείτε, τι μ' έπιασε... Μάλλον γιατί σήμερα -τι ειρωνική σύμπτωση- γιορτάζει ο Αυτόνομος !!! (Ξέρετε κανέναν; Μην ξεχάσετε τα χρόνια πολλά...)


Η Ανθούλα πάντα θέλει να την βλέπουν σαν ένα καλό και όμορφο κοριτσάκι. Έχει πολύ έντονο το άγχος της απόρριψης... Φυσικά συμπεριφέρεται και ανάλογα. Αποφεύγει τις ρήξεις. Έχει επιλέξει να είναι "αντικείμενο". Έχει οργανώσει εδώ και χρόνια, και έχει περάσει τα σαράντα, να αντλεί πολύ μεγάλη ηδονή ως χαριτωμένο αντικείμενο. Όλα, οι σχέσεις της με τον άντρα της, με τα παιδιά της, με τους συναδέλφους της πρέπει να αποδεικνύουν πόσο καλό και όμορφο πλάσμα είναι. Δεν της διαφεύγει πως αναμετρήσεις με την απόρριψη κάνουν οι ενήλικες, όσοι αποφάσισαν να φέρονται και ως "υποκείμενα". Αλλά ξέρει και πόσο οδυνηρή, ριψοκίνδυνη και καταστροφική για το βόλεμα μπορεί να γίνει. Επίσης ξέρει πως και με το να εμπορεύεσαι έξυπνα ένα αντικείμενο μπορείς να λογιέσαι "υποκείμενο".


Έγραφε ο Charles de Secondat (Baron de Montesquieu), για τα νοσοκομεία (στο De l'esprit des lois): "Ένας άνθρωπος δεν είναι φτωχός επειδή δεν έχει τίποτα αλλά επειδή δεν εργάζεται. Αυτός που δεν έχει κανένα αγαθό και που εργάζεται είναι το ίδιο μ' αυτόν που έχει 100 κορώνες εισόδημα χωρίς να εργάζεται. Αυτός που δεν έχει τίποτα αλλά έχει ένα επάγγελμα δεν είναι πια φτωχός ... ο τεχνίτης που έδωσε στα παιδιά του την τέχνη του για κληρονομιά τους άφησε ένα αγαθό που πολλαπλασιάζεται και δεν είναι το ίδιο μ' εκείνον που είχε 100 στρέμματα για να ζει και τα μοίρασε στα παιδιά του". Εξισώσεις άλλων εποχών, συζητήσιμες ασφαλώς ιδίως στους 19ο- 20ο αι. Ωστόσο στον 21ο επίκαιρες. Όχι μόνο λόγω της ανεργίας αλλά και λόγω των 100 στρεμμάτων …


Διαβάζω στη συλλογή "Orphicorum fragmenta" (34, 35, 210, 214) του Ότο Κερν και μια αφήγηση που μπορεί να μας αρέσει -ενίοτε- περισσότερο από άλλες συναφείς. Με βοηθά κι η Νίλσεν. Σύμφωνα μ' εκείνη την αρχαία δοξασία, είμαστε ένοχοι μιας ελληνικής εκδοχής "προπατορικού" αμαρτήματος. Της θεοκτονίας και θεοφαγίας που διέπραξαν οι πρόγονοι του ανθρώπου, οι Τιτάνες. Πώς και μας αφορούν οι πράξεις των Τιτάνων; Εκείνοι, σπρωγμένοι από το μίσος της Ήρας για τον καρπό του Δία με τη Σεμέλη, τον Διόνυσο - Ζαγρέα καταβρόχθισαν το σώμα του εκτός απ' την καρδιά του, που έσωσε η Αθηνά. Από την αιθάλη των κεκαυμένων Τιτάνων, αφού τους κεραύνωσε, έφτιαξε ο Δίας τον άνθρωπο. Τη διασωθείσα καρδιά καταβρόχθισε ο Δίας. Κι απ' αυτήν μετά γέννησε το νέο Διόνυσο. Γραμμένη λοιπόν η μοίρα μας, λέει η δοξασία, να είμαστε και τιτάνες και θεοί. Βαρύ το φορτίο !


Από τη ρούμπα χιτάνο στα πανηγύρια ξετρύπωσε τον Ρικάρντο Βαλιάρδο, μετέπειτα "Ασημένια Χεράκια" (Μανίτας ντε Πλάτα) ο Ινδός εθνομουσικολόγος και σκηνοθέτης Μπατατσαρία . Του Ρικάρντο δεν του πήγαινε καλά να βγει στις σοβαρές σκηνές. Το ΄κανε μόνο δέκα χρόνια αφότου είχε φύγει ο Ντζάνγκο Ράινχαρτ. (Τι σεβασμός...) Κι ας του 'στελνε ενθουσιώδεις επιστολές ο Κοκτώ, κι ας του 'λεγε ο Πικάσο ότι είναι σπουδαιότερος από αυτόν. Κι ο Στάινμπεκ κι ο Τσάπλιν. Απολαυστικό ντοκουμέντο το παρακάτω βίντεο. Ο Μανίτας ντε Πλάτα κιθάρα, ο Χοσέ Ρέγιες τραγούδι και ο Σαλβαντόρ Νταλί να ζωγραφίζει επί σκηνής με κινήσεις flamenco έναν καβαλάρη.


Σπέρμα η (αρχαία) Ελλάδα (Αθήνα), έλεγε ο Καστοριάδης, όχι μοντέλο. Αλλά πού μπορεί κανείς να αναζητήσει ενδείξεις αυτού του σπέρματος σήμερα για να μην αφήσει την εν λόγω παρακαταθήκη κενή περιεχομένου; Αν δεν μιλάμε για κάτι απλώς ωραίο να το λέμε αλλά ανύπαρκτο, αν πιστεύουμε ότι έχει κάποια εγκυρότητα αυτή η έννοια τότε θα πρέπει να μη τσακίζουμε, καταπλακώνουμε, κατακεραυνώνουμε, εξοβελίζουμε κάποια φύματα, διάφορες εκβλαστήσεις δημοκρατίας της "τσέπης", της κουβεντούλας, των σχολίων, των εκθέσεων ιδεών των πολιτών. Δύσφραστον ότι από τον δήμο μπορεί να γεννηθεί έργο! Αλλά κάπου μέσα σ' αυτή την ανθρωπομάζα στην οποία όλοι κολυμπάμε δεν θα κυκλοφορεί αυτό το σπέρμα;


Ακούγεται ως εκλεκτικισμός (νεοκλασσικής θεωρίας και μαρξισμού). Μια τέτοια αίσθηση έχει κανείς μπροστά σε θεωρήματα όπως των Ατζέμογλου - Ρόμπινσον. Μια από τις προϋποθέσεις του είναι ότι οι κοινωνικές εξεγέρσεις (οι οποίες, βάσει άλλης παραδοχής των συγγραφέων, συμβάλλουν στον εκδημοκρατισμό των κοινωνιών όχι μόνο πολιτικά αλλά και οικονομικά) θα τείνουν να συμβαίνουν ανάλογα με το κόστος ευκαιρίας (άρα μάλλον σε συνθήκες κρίσεων -αφού τότε οι περισσότεροι ρισκάρουν τα λιγότερα). Ωστόσο οι εξεγέρσεις έχουν ελαχιστοποιηθεί εδώ και αρκετά χρόνια, παρά τις κρίσεις. Έτσι την "αποτυχία των εθνών" οι θεωρητικοί του ΜΙΤ αντί να την αποδίδουν στην έλλειψη πολιτικού πλουραλισμού (από τον οποίο η Ευρώπη ξεχειλίζει) καλύτερα να την αναζητούν στα ελλείμματα αντιπροσώπευσης, ενημέρωσης και δικαιοσύνης.


Αν μου επιτρεπόταν η αποκοτιά να χαρακτηρίσω "παθολογική" μια εφευρετικότητα, τότε θα ονόμαζα "σύνδρομο του Κλήμη του Αλεξανδρέα" την παράδοξη επινόηση να περιγράφει κανείς το πεπόνι ως ασπροκίτρινο καρπούζι με πορτοκαλί σπόρια. Ο μέγας και σπουδαίος Κλήμης ας με συγχωρέσει. Ήταν βαθύς γνώστης και λάτρης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας αλλά ζούσε στο θεολογικό κλίμα του 2ου αι. μ.Χ., οπότε αναγκαζόταν να λοξοβατεί. "Ο Θεός προίκισε την ελληνική φιλοσοφία με έφεση προς την αλήθεια", "ο Ευριπίδης προφήτευε, εν αγνοία του, την έλευση του Σωτήρα Χριστού" (Στρωματείς Ε,XI,70) "Παρεγγυά ο Πυθαγόρας, ώσπερ Μωυσής", κ.τ.τ. Προσοχή όμως. Δεν "τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε", όπως θα έλεγε άδων ο Στράτος Διονυσίου. Το αντίθετο.


Πέρα από το θόρυβο, το αλαλούμ των διαψεύσεων των αρμόδιων υπουργείων και το προφανές ότι αρχαιολογικοί χώροι και τα πράγματα εκτός συναλλαγής εμπίπτουν στις εξαιρέσεις της παρ. 4 του άρθρου 196 του ν. 4389/2016 ( αν και ποιος μπορεί να κοιμάται ήσυχος όταν υπάρχει τόση αδιαφάνεια και όταν η Διαύγεια πολακίστηκε ; ) το ουσιώδες είναι οι πολίτες να έχουν πρόσβαση ώστε να ενημερώνονται. Άμεση λοιπόν ανάρτηση της βάσης των δέκα χιλιάδων περίπου "εκκαθαρισθέντων" ακινήτων που είναι προς μεταγραφή στο ΕΤΑΔ και την ΕΕΣΥΠ Α.Ε. Και όλων των υπολοίπων το ταχύτερο.


Από τον πρώτο σχετικό νόμο του 1834 (που επιμελήθηκε ο Μάουρερ) μέχρι μια σειρά νόμων από το 1914-1932 η νομοθεσία για την προστασία των αρχαιοτήτων δεν είχε εκσυγχρονιστεί. Η συνταγματική προστασία (άρθρο 24, παρ 6) των μνημείων κα της παραδοσιακής κληρονομιάς άφηνε τα καθέκαστα να τα ρυθμίσει ο κοινός νομοθέτης. Πρώτο ολοκληρωμένο νομοθέτημα ο ν. 3028/2002 (κυβέρνηση Κ.Σημίτη με υπουργό Πολιτισμού τον Ε.Βενιζέλο). Ο νόμος εισήγαγε την έννοια των "αρχαίων μνημείων" (από τα απώτατα χρόνια έως και το 1830 κα των "νεότερων μνημείων" (από το 1830 έως σήμερα). Επίσης την έννοια της "διηνεκούς κυριότητας" του κράτους στα μνημεία. Ωστόσο αναγνώριζε τη διάκριση των αρχαίων μνημείων σε ανεπίδεκτα ιδιωτικής κυριότητας μέχρι το 1453, (άρθρο 7, παρ. 1) και σε δεκτικά ιδιωτικής κυριότητας μέχρι το 1830 (άρθρο 7, παρ. 3). Αλλά όποιος διαβάσει το νόμο, που ισχύει μέχρι σήμερα, θα δει ότι και στα ακίνητα τα δεκτικά ιδιωτικής κυριότητας (1453-1830) αυτό το δικαίωμα βρίσκεται κάτω από τον πολύ αυστηρό έλεγχο του κράτους (άρθρα 9, 10 και 11) και με σκοπό τη διαφύλαξή του.


Τι κι αν ο Θεοφάνης κόλλησε του Κωνσταντίνου (για λόγους ευκόλως ιχνηλατούμενους) το δυσφημιστικό "Κοπρώνυμος" ή "Καβαλλίνος"; Ο Σάθας απτόητος καταθέτει υπέρ αυτού του δήθεν "κυκεώνα ασεβείας" τα παρακάτω: Δωδέκατη και τελευταία ενσάρκωση του υπάτου Διός ήταν (στα Διονυσιακά του Νόννου), ο Αλέξανδρος ο Μέγας. Ωστόσο, μίξεις θεού και ύλης ήταν και ο Κωνσταντίνος ο Μέγας και ο Αλέξιος Κομνηνός. Άρα και μια περίπτωση βακχικής ενσάρκωσης, συνεχίζει ο Σάθας, εξηγεί το ακατανόητο αίνιγμα του Κοπρώνυμου, που οι βυζαντινοί τον έλεγαν και "χεζοσαρβάλη" (σώζοντας ακέραιη τη σάτιρα του Αριστοφάνη για τον Βάκχο). Στ' αλήθεια όμως τον τιμούσαν και όταν η Πόλη κινδύνευε από τους Βούλγαρους έκαναν πορεία στον τάφο του ανακράζοντας "Ανάστηθι και βοήθησον"


Παλιότερα, πριν φτιαχτούν βάσεις δεδομένων κωδικοποιημένης συμπεριφοράς του προσώπου η αμφιβολία για το σημαινόμενο της έκφρασης συνοψιζόταν με το: "Κινέζος ο τύπος !" Ιδίως σε σύγκριση με τη βλοσυρότητα του "Σύντροφου Γραμματέα", του οποίου η συνοφρύωση προδίκαζε το πολιτικό μέλλον ή και τη ζωή σου, το ανέκφραστο πρόσωπο άφηνε πολύ χώρο για κάθε απάτη και αυταπάτη. Επρόκειτο ωστόσο περί ελλιπούς αντίληψης των κινεζικών ηθών σύμφωνα με τα οποία τα μάτια και τα φρύδια (ανώτερο μέρος) πρέπει να είναι λιγότερο εκφραστικά από το στόμα. Μετά ο "κινέζος" μπήκε στη ναφθαλίνη και βγήκε η νέα μάσκα του "ταλαντούχου", που σου τα παίρνει όλα! Αν και ήδη από τον "Φιλοθήβαιο" του Αντιφάνη υπήρχε ένας που έλεγε: "Όταν κάποιος πουλάει φρέσκα ψάρια είναι συνοφρυωμένος και σοβαρός. Όταν πουλάει μπαγιάτικα είναι πρόσχαρος και αστειεύεται".


Η Ερυθηίς ζούσε στα δάση της Εσπερίας. Ήξερε όμως τις νύχτες και τις πυρκαγιές της Ανατολής. Προφήτεψε το λάθος της Μήδειας και τη συμβούλεψε έγκαιρα να γδικιωθεί πιο έξυπνα. Να κάνει τα παιδιά της ανώτερα του Ιάσονα. Να ξεχαστεί το δικό του όνομα και να απομείνουν κλεινά, αμφιβόητα και άσβεστα τα ονόματα των τέκνων της. Μια κάποια άλλη που κρυφάκουγε, η Δεινώ, δοκίμασε τη συμβουλή της. Μα ο δικός της γιος, ο Πατρόφιλος, μεγαλώνοντας, χάλασε τα στοιχήματα και μίλησε πυκνά: "Η Μήδεια και η Ερυθηίς τρέμουν", έλεγε, "την αμνημοσύνη. Τη ληθοσύνη, όπως θα το πει αργότερα και κάποιος Ευριπίδης".


Δύο πρόσωπα θα μπορούσαν να συζητούν, ας πούμε ο Τζάνκο και η Νουσμπάουμ, κατά πόσο τα συναισθήματα που προκαλούνται από τη μουσική είναι εκτός ορθολογικής κατανόησης, όπως θα ισχυριζόταν ο πρώτος ή δεν διαφέρουν καθόλου από εκείνα που παράγονται από κάθε γλωσσική επικοινωνία, όπως θα αντέτεινε η δεύτερη. Θα παρέθετε μάλιστα για υποστήριξή της τον Διογένη τον Βαβυλώνιο ο οποίος λίαν εγκαίρως δίδασκε πως το μέλος είναι γλώσσα. Υπάρχουν δυο λογιών αισθήσεις θα επαναλάμβανε ο σοφός. Η "αυτοφυής" και η "επιστημονική". Με την πρώτη καταλαβαίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στη ζέστη και στο κρύο. Με τη δεύτερη τη διαφορά ανάμεσα στο "ἡρμοσμένον" από το "ἀνάρμοστον". Κάπως έτσι θα το πάλευε και για τη μουσική η Μάρθα αν αυτή η κουβέντα είχε γίνει ποτέ.


Εν αναμονή των ειδήσεων από τους βόρειους γείτονες και ως πιθανό αντίδοτο των ακραίων καιρικών φαινομένων και της αισθητικής ή ερωτικής μελαγχολίας: Δείτε ζωντανή Αθήνα του 1924! Δείτε Φλίσβο, λεωφόρο Συγγρού, Βασιλίσσης Σοφίας, Σύνταγμα, Ζάππειο, Πανεπιστημίου, Ναό Ολυμπίου Διός και άλλα ευδιάκριτα σημεία της παλιάς Αθήνας. Οι σκηνές από την ημίωρη βωβή κωμωδία «Οι περιπέτειες του Βιλάρ» με πρωταγωνιστή τον κωμικό Βιλάρ (Νίκος Σφακιανός ή Σφακιανάκης) και συμπρωταγωνίστρια τη Νίτσα Φιλοσόφου. Σενάριο του Χεπ και παραγωγή Δήμου Βρατσάνου. Το γαμήλιο γεύμα προς το τέλος με τη μακαρονάδα απολύτως κατάλληλο και για πιτσιρίκια.


Βλέπω τον Κώδικα Καλής Πρακτικής των Δημοψηφισμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ο οποίος εννοείται αφορά ευρωπαϊκές χώρες. Το άρθρο 7 παραινεί ασαφώς για ...σαφήνεια στο όριο συμμετοχής κάτω από το οποίο ένα δημοψήφισμα δεν θεωρείται έγκυρο. Το άρθρο 8, (β) τοποθετεί ως κολοφώνα του κώδικα τη διάταξη ότι τα ερωτήματα αρχών ή εκείνα με γενικόλογη διατύπωση καλό είναι να μην είναι δεσμευτικά. Αν σ' αυτά προσθέσει κανείς και τον Κώδικα Καλής Κωλοτούμπας, όπως τον θεμελίωσε ο κ. πρωθυπουργός μας, και το σνομπισμό για τον Homo balcanicus πώς ο ευαίσθητος καλλιτέχνης του πίνακα "Η δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών" να μην έχει τάσεις τενεμπρισμού;


Αν είχαμε μόνο μια διοικητική ανικανότητα των πρώην υπουργών Πολιτισμού η περιπέτεια του προέδρου του ΚΜΕΕΘ-Θεατρικού Μουσείου, κ. Κ. Γεωργουσόπουλου δεν θα ήταν τόσο διδακτική. Αλλά όχι. Εδώ πρόκειται για ένα παιδαγωγικό σύστημα σε μια αίθουσα διδασκαλίας - ρινγκ. Η διοικητική ανικανότητα συνδυάζεται με γραφειοκρατικές εμπλοκές και πασπαλίζεται με δικαστικές διώξεις - απόχες κι όποιον πάρουν τα σκάγια. Έχω ξαναγράψει για το Θεατρικό Μουσείο. Υλικό από το αρχείο του Θάνου Κωτσόπουλου που παρέδωσα είμαι σχεδόν βέβαιος ότι έχει χαθεί. Ό,τι απομένει θα φυλαχθεί στο οικογενειακό αρχείο. Προσωπικά έχω υποστεί αντίστοιχη ταλαιπωρία με τον Κ. Γεωργουσόπουλο αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία. Τώρα τούτο μόνο: Ας μην καμφθούν οι πολίτες να αναλαμβάνουν αξιώματα δημόσια. Διότι το διδασκόμενο μάθημα αυτό είναι. Επίσης οι "ατσαλάκωτοι" ας πάνε και λίγο να διοικήσουν. Και τα ξαναλέμε.


Η ελκυστικότητα ενός κόμματος κρίνεται σε μεγάλο βαθμό από τη δημοκρατική του λειτουργία. Τι δικαιώματα έχουν τα μέλη του, πόσο συχνά και πόσο δραστικά αποφασίζουν, σε ποιο βαθμό το κόμμα επιδρά στην κοινοβουλευτική ομάδα και το έργο της, πόσο ικανοποιημένη είναι η κοινοβουλευτική ομάδα από την ενημέρωση που έχει για τους χειρισμούς κορυφής των υπουργών, πόσο εκτείνονται τα προνόμια του αρχηγού, ποιες είναι οι οριζόντιες δομές του, πόσο λειτουργούν τα όργανα, πόση αυτονομία έχουν οι περιφερειακές οργανώσεις του, πόση επιρροή έχουν οι κλίκες στην ηγεσία του κόμματος. Αυτά είναι θέματα που θα έπρεπε να συζητούνται ανοικτά, δημόσια και όχι μέσω δημοσιογραφικών διαρροών. Αφορούν όλους τους ψηφοφόρους οι οποίοι έλκονται και από τις διαπιστωμένες καλές πρακτικές της εσωκομματικής δημοκρατίας.


Κανονικά τα Νόμπελ Ειρήνης θα έπρεπε να απονέμονται όχι βέβαια στα έσχατα του βίου αλλά οπωσδήποτε μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας καριέρας και ιδίως της πολιτικής. Αλλιώς είναι υπέρμετρα φορτισμένα με τρέχουσα πολιτική σκοπιμότητα και το ρίσκο μιας ηχηρής διάψευσης της βράβευσης. Κλασική η περίπτωση του Χένρι Κίσινγκερ ο οποίος πήρε το 1973 Νόμπελ Ειρήνης για τη "συμβολή του στον τερματισμό του πολέμου στο Βιετνάμ". Ο συνυποψήφιός του Βορειοβιετναμέζος Λε Ντουκ Θο αρνήθηκε την υποψηφιότητα καταγγέλλοντας παραβίαση της εκεχειρίας από τους Αμερικανούς. Ο πόλεμος τερματίστηκε το 1975. Επιτέλους, οι υποψηφιότητες να πατάνε και σε μια αποδοχή των λαών και της ιστορικής επαλήθευσης.


Πέρασαν τρεις μέρες και το ξέχασα. Πώς είναι δυνατόν; Πριν 953 χρόνια, στις 3 Οκτωβρίου του 1065 μ.Χ. έπεσε κεραυνός σε ένα άγαλμα στον Παρθενώνα τοποθετημένο πάνω σε στήλη. Δεν ήταν όμως της θεάς Αθηνάς Προμάχου του Φειδία αλλά για κάποιον που, όπως λέγεται, τον αποκαλούσαν "Ανήλιο". Το άγαλμα δεν βλάφτηκε στο παραμικρό, μεταδίδει ο Μιχαήλ Ατταλειάτης. Εκεί, στην τελευταία πράξη του αρχαίου ελληνικού κόσμου τι να ήταν άραγε ο Ανήλιος ; Κάποιος που ο Δίας του στέρησε τον ήλιο και τον θυμόταν μόνο με τους κεραυνούς του ή μήπως άλλος ένας Άγνωστος Θεός των Αθηναίων που ξέμεινε, έζησε το λυκόφως των παλιών θεών και περίμενε υπομονετικά να δει τι θα κάνει γι' αυτόν ο Νέος;


Σε ένα κείμενο του για τον Ζίμελ, ο Ντέιβιντ Φρίσμπι παρατηρούσε, αναφερόμενος σε ένα από τα σημαντικότερα δοκίμια αυτού του φιλόσοφου και "ιμπρεσιονιστή" κοινωνιολόγου (δλδ το "Μητρόπολη και Πνευματική Ζωή") ότι λίκνο των μοντέρνων καιρών δεν είναι το εργοστάσιο ή η καπιταλιστικά εξορθολογισμένη παραγωγή αλλά η μητρόπολη. Κεντρική και πολύ ενδιαφέρουσα σκέψη του ο τρόπος αυτοοργάνωσης του ψυχισμού του "μητροπολιτικού ατόμου" προκειμένου να αμυνθεί στα τραύματα που προκαλεί ο ταχύς εκσυγχρονισμός. Ο Ζίμελ μιλά για μια παιδεία, μια κουλτούρα προστασίας από την αλλοτρίωση και τον κατακερματισμό, μια κουλτούρα που έχει αντικαταστήσει το ρόλο της θρησκείας. Σημαντικό είναι να συνειδητοποιεί κανείς την παγίδευσή του σε ένα θραύσμα του ενιαίου κόσμου. Και όσο κι αν τον μαγεύει, να αντιστέκεται.


Η ετικέτα δεν ήταν υπόθεση μόνο των προπερασμένων αιώνων. Ας πάρουμε τους καλούς τρόπους των συστάσεων για παράδειγμα. Στον CEO μιας εταιρείας ο τοπικός διευθυντής θα συστήσει ένα προϊστάμενο. Σε ένα υπουργείο ο γενικός διευθυντής θα συστήσει ένα τμηματάρχη στον υπουργό. Αυτά τηρούνται μέχρι σήμερα (ελπίζω) και ορθώς. Ο μεταμοντέρνος οδοστρωτήρας δεν τα έχει ισοπεδώσει. Κάποτε, αν ήταν καλεσμένη σε ένα δείπνο μια νεαρή, ανύπανδρη ιδίως, κοπέλα, η "ντεμπιτάντ", έπρεπε να συνοδεύεται από μια μεγαλύτερη, πιο έμπειρη, για να την επιβλέπει και να κάνει τις συστάσεις, τη λεγόμενη "σαπερόν" (απ' όπου και η δική μας "τσαπερδόνα"). Το "σαπερονάζ" το χρειάζονται τα νέα παιδιά που ψάχνουν ευκαιρίες για απασχόληση. Ό,τι είναι ωφέλιμο από την παλιά ετικέτα να το ξέρουμε και να το κρατάμε.


Το εμπόρευμα "εργασία" ήταν για πολλούς αιώνες πολύ φθηνότερο από τα προϊόντα του. Ας πούμε στη Ρώμη του 1ου αι. π.Χ. υπολογίζω τον εξής κανόνα "με το μάτι" (πολύ - πολύ πρόχειρα): Η αγορά ενός δούλου κόστιζε το 1/40 του κόστους συντήρησης και απόσβεσης του ως κεφαλαίου ενώ απέδιδε 4 φορές αυτό το κόστος. Έστω ότι κατά μέσο όρο ένας οικόσιτος δούλος θα ήταν παραγωγικός για 40 χρόνια. Κάνω τους υπολογισμούς με βάση την τιμή για ένα κιλό ψωμί στη Ρώμη που βέβαια είχε διακυμάνσεις. Μετά την σιτοδεία λόγω του Β' Καρχηδονιακού Πολέμου έφτανε, σύμφωνα με τον Πολύβιο, όσο μισό κιλό χοιρινό ή αρνί. Αντίθετα, τον 1ο αιώνα μ.Χ. , αν δεχτούμε τον ποιητή Μαρτιάλη, το ψωμί ήταν φτηνότερο από τα φρέσκα κρεμμύδια. Για την εποχή που μιλάμε ας δεχτούμε ότι ήταν 1,5 ευρώ (η ίδια με σήμερα). Η τιμή αγοράς ενός δούλου (αυξημένη σε σχέση με εκείνη του 5ου αι.π.Χ. στην Αθήνα) ήταν 1.500 ευρώ. Μερικές ισοδυναμίες τώρα: ένα κιλό ψωμί έκανε όσο μια ντουζίνα αυγά, όσο 25 φρέσκα κρεμμύδια, όσο ένα τέταρτο πρόβειο γάλα, όσο ένα τέταρτο λάδι. Αυτά στρογγυλεμένα βέβαια. Ας πούμε ότι το κόστος της ημερήσιας συντήρησης του δούλου ήταν 4 ευρώ. Άρα κόστος 1.460 ευρώ το χρόνο. Συνολικό κόστος: 1.095 Χ 40 χρόνια = 58.400 + 1.500 (αγορά νέου δούλου) = 59.900. Ας δεχτούμε ότι ο δούλος αυτός απέδιδε αξία 500 ευρώ το μήνα στο νοικοκυριό. Οπότε, 500 Χ 12 = 6.000 το χρόνο. Το συνολικό κέρδος του κυρίου ήταν: 6.000 Χ 40 χρόνια = 240.000 ευρώ. (Για να μην κάνουμε υπολογισμούς στα ασημένια δηνάρια της εποχής)


Πρέπει να ξαναβρούμε τις ρίζες μας έλεγαν η Σιμόν Βέιλ το 1943 και η Χάνα Άρεντ 8 χρόνια αργότερα. Ποιες είναι οι ρίζες μας; Με ποια μέθοδο θα τις αναζητήσουμε; Η Άρεντ τοποθέτησε τις ρίζες αυτές στην ολότητα του κόσμου, στον Άλλο. Η Βέιλ, έχοντας ως αφετηρία την έννοια της υποχρέωσης, η οποία προηγείται των δικαιωμάτων και είναι ανεξάρτητη των συνθηκών οδηγείται στη ζωή της κοινότητας μέσα από την οποία διατηρούνται οι πολύτιμες παρακαταθήκες του παρελθόντος και τροφοδοτούνται οι προσδοκίες του μέλλοντος. Ο δρόμος της Βέιλ μου αρέσει πρωτίστως γιατί ζω σε μια χώρα που λησμονεί ή επίμονα απωθεί τη σχέση της με τις ρίζες της. Ρίζες δυνατές, ζωντανές, παγκόσμιας αναγνώρισης. Ρίζες γλώσσας, πολιτισμού, ιστορίας, έθνους.


Χρειάστηκε να ιδρυθεί ένα πολιτικό κόμμα για να ηττηθεί η καταπιεστική τρόικα του τραχήλου: η τριάς κολάρο-κουμπί-γραβάτα! Ο κομήτης "Men’s Dress Reform Party" εμφανίστηκε στην Αγγλία από το '29 μέχρι το '37. Ξεφύτρωσε μέσα από ένα ιδεολογικό ρεύμα υγιεινισμού (την "Εταιρεία για τη Νέα Υγεία") με απόψεις για ανετότερους ενδυματολογικούς κανόνες για τους άνδρες. Υποστηρίχθηκε από γραφικούς πασιφιστές αλλά και σοβαρούς επιστήμονες, όπως ο Κ. Φλούγκελ, ο οποίος εισέφερε μια "Ψυχολογία των Ρούχων". Πέρα από την απελευθέρωση του τραχήλου στόχος του κινήματος ήταν και οι ανέσεις κάτω από τη μέση με λιγότερο παντελόνι και περισσότερο σκωτσέζικο κιλτ. Θα το ψήφιζα, αν και αισθάνομαι άνετα και ωραία και με τις γραβάτες μου.


Παρά τις συγκρουόμενες φόρμες και το γκριζάρισμα των διαφορών μεταξύ της επισημότητας και της χαλαρότητας στην ανδρική ενδυμασία διατηρούνται αρχαίοι κώδικες μεταμφιεσμένοι σε επιταγές κομψότητας και ευπρέπειας. Έτσι, εξέλιξη του μεσαιωνικού "πουρπουάν", του 13ου-14ου αιώνα, κατασκευασμένου ως επενδύτη της πανοπλίας αποτέλεσε το ανδρικό γιλέκο κουστουμιού. To "ταμπάρντ", του 14ου αιώνα, πρόγονος του ημίπαλτου. To "σουρπλίς" έχει συνάφειες με το μακρύ παλτό για κοστούμι. Ο ποδήρης χιτώνας, με σημείο εκκίνησης τον αυχένα, το "ουπλάντ", πρόγονος της ρομπ-ντε-σαμπρ. Τα "πουλέν", τα μυτερά παπούτσια, ιδίως του τέλους του 15ου αιώνα, πρόγονοι των γουίνκλπίκερς, των gucinari και των μεξικάνικων picudas. Ευτυχώς δεν έχουν σκεφτεί οι μόδιστροι να επαναφέρουν τις φουφούλες.


Σημαντική Κυριακή η σημερινή. Η πρώτη "μετά τις 11 του μήνα". Στον Όρθρο και Λειτουργία των Αγίων Πατέρων της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου αναγιγνώσκεται Ιωάννης (Κ, 19-21), Παύλος (Τίτ. Γ´ 8-15), Λουκάς (η' 5-15). Το 787 οι "Πατέρες οἱ ἔνθεοι, καταυγασθέντες τὸν νοῦν, Ἑβδόμην συνέλευσιν, ἤθροισαν ἐκ περάτων, ἐν Νικαίᾳ τῇ πόλει, ἱδρύσαντες θεοφρόνως, τὰς πανσέπτους Εἰκόνας". Η επικράτηση της εικονοφιλίας υπήρξε σωτήρια για την τέχνη όχι μόνο της ανατολικής ορθόδοξης παράδοσης αλλά και της ευρωπαϊκής. Σωτήρια για τον πολιτισμό γενικότερα. Πώς θα είμασταν σήμερα αν είχε επικρατήσει ο εικονοκλαστικός εξτρεμισμός των σκληρών μονοθεϊστικών κοσμοαντιλήψεων;


Με αφορμή τα αποτελέσματα των εκλογών στη Βαυαρία και με συναισθηματική αδιαφορία τόσο για τους ηττημένους όσο και για τους νικητές. Έμαθα τον Ραλφ Ντάρεντορφ το 1984. Ένα χρόνο πριν, το 1983, είχε κυκλοφορήσει η πρόγνωσή του για το τέλος της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Η Ευρώπη, έλεγε, είχε πλέον ενσωματώσει το ιστορικό πρόγραμμα της. Τόσο απλά; Όχι, ήταν πολύ βαθύς και με εμπειρίες στην πρακτική πολιτική για να αρκείται σε σλόγκαν. Αλλιώς τι; Όταν "όλοι" γινόμαστε κάτι τότε αυτό τελειώνει; Άρα, βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους και του νεοφιλελευθερισμού; Ας μην κάνουμε βιαστικές προβλέψεις...και συγκρίσεις με τις εγχώριες ανοησίες.


Ορισμένοι μελετητές του φαινομένου του λαϊκισμού, όπως ο Taggart, στην τιτάνεια προσπάθεια που απαιτεί ο ορισμός της έννοιάς του, συγκαταλέγουν μεταξύ των χαρακτηριστικών του και τον "αξιακό χαμαιλεοντισμό". Εν μέρει μόνο συμφωνώ. Από τη συμφωνία μου προέρχεται η προειδοποίηση προς τον Γ. Πρετεντέρη, να μη θεωρεί δεδομένη (όπως σε ένα άρθρο του) την αντικλεπτική προστασία του κεντρώου - κεντροδεξιού κώδικα αξιών για το κράτος, τη φορολογία, την ανταγωνιστικότητα, την αξιολόγηση, την αποτελεσματικότητα. Ο χαμαιλέων καραδοκεί! Αλλά, όπως είπα, ταυτόχρονα και διαφωνώ με τον Taggart. Λαϊκιστικές εκδοχές τόσο της δεξιάς όσο και της αριστεράς χαρακτηρίζονται από εμμονικότητα σε εγκόλπιες αξίες τους, από τις οποίες ορισμένες βρίσκονται εκτός δημοκρατικού πλαισίου.


H αμερικανίδα κοινωνιολόγος Άρλι Χόκσιλντ, ομότιμη στο Μπέρκλεϊ τώρα, έχει εισαγάγει από τη δεκαετία του '80 τον πολύ σημαντικό όρο "συναισθηματική εργασία". Τουτέστιν της διαχείρισης των προσωπικών συναισθημάτων ώστε να εκδηλώνονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του εργασιακού ρόλου. Το θέμα το γνώριζαν παλαιόθεν οι ηθοποιοί. Σήμερα τα περισσότερα σύγχρονα επαγγέλματα το απαιτούν. Στην "Παγκόσμια Γυναίκα" της περιγράφει τις Φιλιπινέζες, τις Ινδές, τις Μεξικάνες που έχουν εγκαταλείψει στις χώρες τους τα δικά τους παιδιά για να προσφέρουν αγάπη και φροντίδα στα παιδιά των Αμερικανών. Πέρα από το τραύμα της ψυχικής αλλοτρίωσης σ' αυτό το "συναισθηματικό προλεταριάτο", (όπως το αποκαλούν οι MacDonald & Sirianni), η Χίκσιλντ εντόπισε τις πολύμορφες συναισθηματικές υποδείξεις τις οποίες ο σύγχρονος άνθρωπος υφίσταται.


Νομίζω άλλες πέντε θεατρικές "Μήδειες" γράφτηκαν, πέρα από εκείνη του Ευριπίδη. Μία του Οβίδιου, που χάθηκε, μία του Σενέκα (ας θυμηθούμε απλώς εδώ τη μουσική Medea Senecae του Ξενάκη), μία του Τζοβάνι Νικολίνι, μία του Τσέζαρε Ντέλα Βάλε και μια του Κοράντο Αλβάρο. Ο σημαντικός αυτός συγγραφέας από την Καλαβρία, βαθύς όχι μόνο για τον ιταλικό φασισμό αλλά και για τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό, βάζει τον Ιάσονα στην "Ατέλειωτη Νύχτα της Μήδειας" (Lunga notte di Medea) να λέει: "Εγώ δεν μπορώ να είμαι ένα αποτυχημένο πεπρωμένο. Δεν μπορούν όλοι να περάσουν άδοξοι στη ζωή. Η εξουσία είναι σαν ένα κακό: αφού έκανες την πρώτη πράξη τότε και οι υπόλοιπες πρέπει να ακολουθήσουν. Η εξουσία σε σπρώχνει προς τα επάνω, μέχρι τον ίλιγγο."


Τυπικό το αμερικάνικο εστιατόριο στην άκρη της λεωφόρου, όπως αυτά που βλέπουμε στις ταινίες. Η επιχείρηση μικρή, ξεχασμένη. Οι σερβιτόρες, στα έγκατα της ιεραρχίας, σε τρεις βάρδιες. Η "ημερήσια", η "σουίνγκ" (απογευματινή) και το "νεκροταφείο" (νύχτα). Κάθε πόστο έχει τα δικά του σουσούμια, θέλει την ανάλογη προσωπικότητα σερβιτόρας. Το "νεκροταφείο" έχει τις δυσκολότερες απαιτήσεις, τις λιγότερο έμπειρες κοπέλες, τα μικρότερα πουρμπουάρ και τους πιο καβγατζήδες πελάτες. Η εκτίμηση όμως όλων για το θάρρος των κοριτσιών της νυχτερινής βάρδιας τεράστια. Η καθημερινότητα του κάθε καταφρονημένου χώρου είναι ένα αφήγημα έξοχο. Θα το έλεγα "Έπος της Σκάλας Υπηρεσίας", την οποία οι νέοι αρχιτέκτονες κατάργησαν, αφού δεν είναι πλέον καθωσπρέπει να ξεστομίζουμε τη λέξη "υπηρέτης".


Τα ύπουλα χτυπήματα στη γεωμετρία, την πολύ αρχαία και πολύ ελληνική μαθηματική σκέψη, δεν προέρχονται μόνο από τις πρόσφατες αλλαγές του κ. Γαβρόγλου. Είναι παλιά υπόθεση. Αρκεί να θυμηθούμε μια μελέτη της UNESCO, του 1986, στην οποία προαναγγελλόταν η υποχώρηση της γεωμετρίας λόγω του επελαύνοντος συρμού της πληροφορικής και των αλγορίθμων. Παρακαλώ να με διορθώσουν όσοι ξέρουν καλά αυτά τα θέματα. Εγώ λέω μόνο: Μη την μειώνετε τη γεωμετρία γιατί είναι σα να λέτε στο μαραγκό, τον οικοδόμο, το γραφίστα, το ράφτη, το σιδερά: "Σταμάτα να κατασκευάζεις εσύ τα προϊόντα σου. Αρκέσου στις έτοιμες λύσεις." Επίσης, είναι σα να λέμε σε όλους τους μαθητές και σε όλα τα επαγγέλματα: "Αρκεστείτε στο στατιστικά απτό και το αριθμητικά εφήμερο. Η ιδανικότητα δεν είναι για σας. Διότι μεταξύ άλλων η ανεπηρέαστη "αδιαφορία" του ιδεατού για το πρακτικά εφικτό τροφοδοτεί την πειθαρχημένη ακρίβεια και την κριτική σύγκριση του ιδανικού κόσμου με τον υπαρκτό.


Νομίζω δεν έχει νόημα να επισημάνει κανείς την προφανή διαφορά μεταξύ του ειδεχθούς της οργανωμένης από μυστικές υπηρεσίες κράτους, όπως πιθανολογείται, δολοφονίας του Κασόγκι και του ειδεχθούς των αντίστοιχων κοινών εγκλημάτων δολοφόνων που παρακινούνται από συναισθήματα, παθολογία ή, έστω, ελεεινά ελατήρια. Γι αυτούς τους τελευταίους προκαλείται έντονη κοινωνική απαξία και ανηλεής τιμωρητική διάθεση ίσως όμως για ορισμένους και κάποιος οίκτος. Αντίθετα, στην περίπτωση του Κασόγκι η αποτροπιαστική, τελετουργική μεθοδικότητα παράγει φόβο, τρομοκράτηση, σκότος. Κανονικά, τέτοια εγκλήματα θα έπρεπε να τα εξομοιώνει το διεθνές δίκαιο με εκείνα κατά της ανθρωπότητας και να διώκονται, πέρα από τη δικαιοδοσία του κράτους στο οποίο τελέστηκε το έγκλημα, και στο επίπεδο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.


Η Αφρική αποτελεί πεδίο ανταγωνισμού όχι μόνο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αλλά, εσχάτως, και Ρωσίας, η οποία θέλει να αυξήσει την επιρροή της στην ήπειρο. Ο Πούτιν προσπαθεί να ξαναζεστάνει παλιές φιλίες (της ΕΣΣΔ) με χώρες όπως η Αγκόλα και η Μοζαμβίκη. Εν τω μεταξύ, η Κένυα, η Νότια Αφρική και η Ουγκάντα σχεδιάζουν την απόκτηση πυρηνικών αντιδραστήρων. Ο κρατικός κολοσσός Ροσατόμ (εταιρεία και ηλεκτροδότησης της Ρωσίας αλλά και που ελέγχει το ουράνιο του Καναδά και κάτι λίγο των ΗΠΑ) ετοιμάζεται να κατασκευάσει ηλεκτρικούς πυρηνικούς σταθμούς στις παραπάνω χώρες. Η Γκάνα, η Νιγηρία και η Ζάμπια ζητούν αντίστοιχες λύσεις. Εξηλεκτρισμός λοιπόν! Αν και η Μαύρη Ήπειρος βρίσκεται σε φάση έντονης εκβιομηχάνισης και ανάπτυξης το μέγεθος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά σε όλη την Αφρική είναι περίπου όσο της Ισπανίας.


Συχνά, ακόμα και στη "ριζική" αγάπη, η αρχική αγνότητα και οι ευγενικές προθέσεις καθώς ωριμάζουν συμβιβάζονται με την πεζότητα. Αυτή τη σκέψη μου φέρνει στο νου η περίπτωση των 5 χιλιάδων οπαδών της "μεγάλης" Manchester United οι οποίοι, όταν το 2005 η οικογένεια των Γκλαζέρ απέκτησε την ομάδα, μετά τον Μέρντοχ, αγανάκτησαν με την "εμπορική αλλοτρίωση" του συλλόγου και αποφάσισαν να ιδρύσουν την λαϊκής βάσης "μικρή" F.C. United of Manchester, στον πάτο του ερασιτεχνικού πρωταθλήματος αλλά διοικούμενη από τη βάση των μικρομετόχων. Ουτοπισμός; Μόνο στην αρχή. Οι "Κόκκινοι Ιππότες", όπως ονομάστηκαν οι "εξεγερμένοι" νάνοι, κατέφυγαν σε συμμαχίες με οικονομικούς γίγαντες, όπως η Goldman Sachs, ματσωμένους επενδυτές, εταιρείες με πολιτικές διασυνδέσεις και μεγάλα δικηγορικά γραφεία με σκοπό την εξαγορά της "μεγάλης" Μάντσεστερ. Ο πόλεμος, νομίζω, ακόμα συνεχίζεται. Βραδιά μπάλας απόψε πάντως.


Το λιανεμπόριο έχει τους δικούς του καημούς. Ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο που συνδέεται με το διαδικτυακό εμπόριο είναι οι στιγμιαίες ομαδικές αγορές, μέσω ιστοσελίδων, με αποτέλεσμα να προκαλούνται σημαντικές εκπτωτικές ευκαιρίες. Είναι κάτι σαν αντιστροφή του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης, αφού η τελευταία, μέσω μιας στιγμιαίας, και on real time "διαπραγματευτικής" πίεσης που ασκεί στην προσφορά την "υποχρεώνει" να ρίξει τις τιμές για να αυξήσει τις πωλήσεις. Από μια περιήγηση όμως στις σχετικές μεσολαβητικές ιστοσελίδες, με κολοσσιαίους τζίρους, αντιλαμβάνεται ο καταναλωτής ότι και η προσφορά έχει τη δική της στρατηγική. Τα προσφερόμενα προϊόντα στερούνται ποικιλίας, είναι αμφίβολης ποιότητας ενώ η πίεση χρόνου αναγκάζει τον καταναλωτή να βιαστεί, οπότε η ορθολογική του αναζήτηση πάει περίπατο.


Στις 13 Οκτωβρίου 1940 είχαν τελειώσει οι παραστάσεις της θερινής σεζόν του Εθνικού Θεάτρου στο Ηρώδειο, με την "Αντιγόνη", σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη. Αντιγόνη η Ελένη Παπαδάκη, Κρέων ο Αιμίλιος Βεάκης, Ισμήνη η Βάσω Μανωλίδου, Αίμων ο Μάνος Κατράκης, Τειρεσίας ο Νίκος Ροζάν, Άγγελος ο Θάνος Κωτσόπουλος. Δεν προχωρώ στην υπόλοιπη διανομή, με επίσης σπουδαίους ηθοποιούς. Ήταν δεκαπέντε μέρες πριν την κήρυξη του πολέμου. Σε όλον τον πολύμηνο ηρωικό αγώνα ο πατέρας μου πολέμησε για την πατρίδα στο Μέτωπο της Αλβανίας. Μια άλλη φορά θα καταγράψω ανέκδοτες μαρτυρίες του όπως μου τις διηγήθηκε. Εκείνο το διάστημα το Εθνικό, διοικούμενο από τον Κωστή Μπαστιά, έμπιστο του Ιωάννη Μεταξά αλλά άνθρωπο καλλιεργημένο, μορφωμένο και με αξία, βρισκόταν υπό αναδιοργάνωση. Επηρεασμένος ο Μπαστιάς από τα επικρατούντα στην Ιταλία είχε μόλις ιδρύσει το "Άρμα Θέσπιδος", σχεδίαζε την ίδρυση της Λυρικής Σκηνής και επεδίωκε το άνοιγμα του ρεπερτορίου και με έργα μουσικού θεάτρου. Να σημειώσω με την ευκαιρία ότι ο Μπαστιάς είχε σώσει τον πατέρα μου, την τελευταία στιγμή πριν υποστεί τις ανακρίσεις της Ασφάλειας του περιβόητου Μανιαδάκη διαβεβαιώνοντάς τον ότι ο νέος εκείνος ηθοποιός ήταν προσηλωμένος στην τέχνη του θεάτρου και, κυρίως, όχι κομμουνιστής, υποψία η οποία πλανιόταν σχεδόν για κάθε καλλιτέχνη της εποχής. Θα συνεχίσω όμως στην αυριανή ανάρτηση, μιας και έχουμε την εθνική μας επέτειο.


Συνεχίζω τα χθεσινά. Η διασταύρωση των ιστορικών και των θεατρικών γεγονότων παράγουν ενίοτε μια αλλόκοτη αντίστιξη. Ο Εμμανουάλλε Γκράτσι, ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα, γράφει στα απομνημονεύματα του πως ήταν ιδέα του Κωστή Μπαστιά, την οποία μάλιστα υπέβαλε για έγκριση στον Μεταξά, να προσκληθεί από την Ιταλία στην πρεμιέρα της "Madama Butterfly", που θα δινόταν στο Εθνικό Θέατρο στις 25 Οκτωβρίου, ο γιος του Τζιάκομο Πουτσίνι, ο σκιώδης Αντόνιο. Αυτή η πρόσκληση περιείχε ένα συμβολισμό καλής θέλησης της Ελλάδας προς την Ιταλία μέχρι την έσχατη ώρα. Αλλά διερωτώμαι: Αν ληφθεί υπόψη ότι από τις 15 Οκτωβρίου, στο πολεμικό συμβούλιο του Μουσολίνι, είχαν αποφασιστεί και καθοριστεί οι λεπτομέρειες της επίθεσης στην Ελλάδα, τι να σκεφτώ; Ότι ο Μεταξάς δεν είχε πάρει είδηση; Ότι έτρεφε αυταπάτες μέχρι το βράδι, τρεις τα ξημερώματα για την ακρίβεια, όταν ο Γκράτσι εισέβαλε στο σπίτι του με το πολεμικό τελεσίγραφο ή μήπως να επιστρέψω στο αρχικό μου σχόλιο; Ότι η ματαιόδοξα αδιάφορη ή, ίσως, η ιδιοφυώς αυτιστική ως προς την κρισιμότητα της στιγμής συμπεριφορά του θεατρικού μικρόκοσμου δεν ήταν παρά η εισαγωγική διάφωνη νότα ενός εκ των δραματικότερων μερών του μεγάλου συμφωνικού έργου με τίτλο "Β' Παγκόσμιος Πόλεμος".


Και για να κλείσω τα χθεσινά και προχθεσινά. Ο Γκράτσι, ίσως ο μόνος που ανησυχούσε, περιγράφει την πρεμιέρα της 25ης Οκτωβρίου 1940 ως εξής: "Ο κ. Μπαστιάς είχε οργανώσει θαυμάσια τα πάντα. Η αίθουσα του Εθνικού Θεάτρου εφαίνετο σαν αίθουσα υποδοχής παλατιού ... Ήσαν παρόντες ο Βασιλεύς, ολόκληρη η βασιλική οικογένεια, ο Μεταξάς, ό,τι καλύτερο είχε να επιδείξει η Αθήνα: ένα θαυμάσιο σύνολο ωραίων γυναικών, κοσμημάτων, φορεμάτων. Εγώ, που είχα όλους τους λόγους να φοβούμαι ότι επέκειτο το κακό αισθανόμουν να μου σφίγγεται η καρδιά και το πρόσωπό μου να κοκκινίζει στη σκέψη ότι, ενώ εδίδετο μια τόσο θαυμάσια γιορτή προς τιμήν της ιταλικής τέχνης είχε ωριμάσει στην Ιταλία το σχέδιο να μαχαιρώσουν την φτωχή εκείνη χώρα" (Ε. Γκράτσι, "Η Αρχή του Τέλους", εκ. Εστίας, μτφ. Χρ. Γκίκα)


Στην Πρώτη Προσθήκη της "Αιώνιας Ειρήνης" του ο Καντ, αφήνει τόσα πολλά στην τεχνουργό Φύση (natura daedala rerum) ! Διαθέτοντας τη δική της (καντιανή) πανουργία, πριν κιόλας από την ιστορική (εγελιανή) χρησιμοποιεί την ιδιοτέλεια προς όφελος της ενότητας των λαών. Ομόνοια λοιπόν μέσω της διχόνοιας, έστω και παρά τη θέληση των ανθρώπων, οι οποίοι επιμένουν ...χομπσιανά. Επισημαίνει βέβαια και τη χρεία της δικής μας πρόνοιας, ώστε fata volentem ducunt, nolentem trahunt (το πεπρωμένο οδηγεί τον βουλόμενο, τον μη βουλόμενο τον παρασύρει). Α! Και πόσα δεν κάνει για την ειρήνη και το εμπορικό πνεύμα, το οποίο δεν μπορεί να συνυπάρχει με τον πόλεμο, μα και το χρήμα, που αναγκάζει τα κράτη να προάγουν την "κοσμοπολιτική" ειρήνη μάλλον παρά τον πόλεμο. Άμποτε!


Εμ, είχαν δίκιο μερικοί, ανάμεσά τους και ο Gellner, να ξαφνιάζονται με τον Kedourie που ενέτασσε τον Καντ στο γενεαλογικό δέντρο του εθνικισμού και αναφωνούσαν: "Έ όχι και εθνικιστής ο Καντ!". Εξηγούσε ο Elie, ότι στο επίκεντρο της ηθικής θεωρίας του Καντ βρίσκεται η έννοια του αυτοκαθορισμού και της αυτοδιάθεσης. Και γι αυτό εξάλλου επίγονοι όπως ο Φίχτε την βρήκαν εξαιρετική ιδέα, προσδιορίζοντας την φυσικά ως "εθνική" αυτοδιάθεση. Στο φυλλάδιο για την "Αιώνια" (θα προτιμούσα "διαρκή") Ειρήνη, το καντιανό θεώρημα προϋποθέτει ότι για την επικράτηση της πρέπει όλα τα κράτη να γίνουν δημοκρατίες και γίνονται τέτοιες μόνον όταν οι περισσότεροι πολίτες ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους με βάση την κατηγορική προσταγή. Και από τον Καντ δεν ξεμπερδεύει εύκολα κανείς, ιδίως η Ευρώπη.


Η χαοτική, δαιδαλώδης και γραφειοκρατική συμπεριφορά της ελληνικής κρατικής λειτουργίας, ικανής να καταπιεί και να αλλοτριώσει όχι μόνο σημαντικότατα πρόσωπα αλλά και ολόκληρους πολιτειακούς θεσμούς, όπως ένα ανώτατο δικαστήριο ή μια ανώτατη ελεγκτική αρχή, πουθενά νομίζω δεν φαίνεται πιο καθαρά απ' όσο στο πολεοδομικό και περιβαλλοντικό "Πραγματικό". Όποιος αντέχει να διαβάσει αφενός την 'Εκθεση Ελέγχου του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης για τα αυθαίρετα στον Σχοινιά, του 2009 και αφετέρου μια εμπεριστατωμένη ομιλία του διοικητικού δικαστή κ. Ρίζου στον ΔΣΑ το 2017, θα πάρει μια ιδέα για τον τρόπο με τον οποίο η διαπλοκή των συμφερόντων συντρίβει αφελείς παρορμήσεις και άλλες μεγαλορρημοσύνες του σαλονιού.


Ο Αριστοτέλης, στα "Πολιτικά" του αναφέρεται στην αντίδραση του Θαλή του Μιλήσιου στις ειρωνείες για τη φτώχεια από την οποία σχεδόν πάντα υποφέρουν οι φιλόσοφοι. Προειδοποιούσε φουρκισμένος ο σοφός πως, "ῥᾴδιόν ἐστι πλουτεῖν τοῖς φιλοσόφοις, ἂν βούλωνται". Και το απέδειξε με μια επιχειρηματική κίνηση, προβλέποντας μια χρονιά καλής σοδειάς. Αναφέρομαι στη γνωστή ιστορία της εκμίσθωσης των ελαιοτριβείων. Άλλο όμως ο σοφός και το εμπορικό του δαιμόνιο και άλλο ο αναίσχυντος πολιτικός. Άλλο Θαλής και άλλο Thales (Nederland B.V.).


Έχω γράψει (και ενδεικτικά αναδημοσιεύσει κάποια σημεία στο FB) για την καταπληκτική περιπέτεια του κομμουνάρου Ετιέν Καμπέ και του πραγματικού όμως και όχι μυθιστορηματικού του "Ταξιδιού στην Ικαρία" των Η.Π.Α. Ένα άλλο ουτοπιστικό πείραμα ίσως όχι τόσο γνωστό όσο της Ικαρίας συνέβη σε ένα ηφαιστειογενές στρογγυλό νησάκι, με διάμετρο μόλις 6 χιλιόμετρα στη μέση του Νότιου Ατλαντικού, 1500 μίλια δυτικά του Κέιπ Τάουν. Το 1982 απέπλεα από τη βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, με σκάφος τον "Αμερικανό Ανθρωπολόγο" (τ.70, 1970) για το νησί Τριστάν ντα Κούνια για να μάθω τις λεπτομέρειες της άδοξης (άλλης μιας) κατάληξης της απομονωμένης, ατομικιστικής, αναρχικής, αχρήματης κομμούνας που ιδρύθηκε στο σχεδόν ακατοίκητο αυτό νησί το 1817 από ένα δεκανέα του βρετανικού πυροβολικού, κάποιον Ουίλλιαμ Γκλας.


Οι πολίτες δεν έχουν πλέον πρόσβαση στους θεσμούς πολιτικού ελέγχου. Είναι που είναι η εκτελεστική εξουσία ένας κατεξοχήν "εξωκοινωνικός" μηχανισμός. Υπάρχει και μια κυβέρνηση που κουρελιάζει το συμβόλαιο με τους ψηφοφόρους της, έχει και ένα αδιαφανές "Πράττω" στην εξωτερική της πολιτική έχει και τα φίλτρα της πληροφόρησης και το πράγμα παραγίνεται. Όσο μάλιστα το αναγνωρισμένο πλέον έλλειμμα εθνικής κυριαρχίας συντηρείται και οξύνεται τόσο περισσότερο δυσφορεί ο πολίτης. Κι όταν κάποια τυχαία γεγονότα μπορούν, έστω συμβολικά, να τονώσουν το εθνικό του φρόνημα και ούτε αυτό βλέπει, όπως με τη σαστισμένη και υποχωρητική στάση του ελληνικού κράτους στην ασύμμετρη καταστολή και την υβριστική συμπεριφορά του καθεστώτος Ράμα, τότε τι να κάνει; Να κοιτάει τη δουλειά του;


Παχυμερώς έγραφε, στις 9 Νοεμβρίου του 1923, στο κύριο άρθρο της εφημερίδας της Μυτιλήνης "Ελεύθερος Λόγος" με τίτλο "Δημοκρατία και Φορολογικόν Σύστημα" ο Θείελπης Λεφκίας, (κι αυτός με σημαντική συμβολή στη λεγόμενη "Λεσβιακή Άνοιξη"): "Το φορολογικόν σύστημα πρέπει να χρησιμεύει όχι μόνο προς κάλυψιν των χρηματικών αναγκών της Πολιτείας αλλά και προς δικαιοτέραν κατανομήν του πλούτου."


Το σκέφτηκαν αλλά δεν μπορούσαν να το πουν διαχωρισμό. Το είπαν "εξορθολογισμό"! Πού βρίσκεται όμως η ορθολογικότητα όταν: 1) Δεν διευκρινίστηκε πόσο είναι το υπολειπόμενο της αξίας που οφείλει ακόμα το ελληνικό δημόσιο από τα προβλεπόμενα του ν. 1731/1939. 2) Έφυγε μεν η μισθοδοσία από τα κιτάπια της Ενιαίας Αρχής Πληρωμών και βαφτίστηκε "επιδότηση" με αμφίβολο το καθεστώς των υφιστάμενων θέσεων εργασίας και ταυτόχρονα μισθολόγιο συμμετρικό με το δημοσιοϋπαλληλικό! 3) Στο "ΤΑΙΠΕΔ" της εκκλησίας, το Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας δηλαδή, θα πάνε όλες οι αμφισβητούμενες εκτάσεις από το 1952 χωρίς να δημοσιοποιείται όμως εκτίμηση της αξίας αυτής περιουσίας. Μνήσθητι μου!


Στη "Ρητορική" του Αριστοτέλη η ανοιχτή, με numerus apertus, αναφορά στις μορφές που μπορεί να έχει η ανθρώπινη ευημερία, η "ευδαιμονία" είναι χαρακτηριστική του πλουραλιστικού πολιτισμού στον οποίο ζούσε. Αρκεί, έλεγε, να υπάρχει ένα από τα παρακάτω και βέβαια ακόμα καλύτερα περισσότερα ή όλα: Είτε η επιτυχημένη ζωή αλλά με αρετή (εὐπραξία μετ᾽ ἀρετῆς), είτε η ζωή που επαρκεί για τον εαυτό της (αὐτάρκεια), είτε ο πιο ευχάριστος ή ασφαλής τρόπος ζωής, είτε η "εὐθενία", η αφθονία πραγμάτων σε όποιον μπορεί να τα έχει. Θα πει κανείς υπάρχουν εκτός από εκείνους που τα έχουν όλα κι εκείνοι που στερούνται τα πάντα... Στοιχεία της ευδαιμονίας η ευγένεια, η πολυφιλία (με χρηστοφιλία όμως), ο πλούτος , (αλλά "πλουτεῖν ἐστιν ἐν τῷ χρῆσθαι μᾶλλον ἢ ἐν τῷ κεκτῆσθαι), η καλοτυχία, η ευτεκνία, η ευγηρία. (Για το τελευταίο εμείς εδώ τώρα ούτε σκέψη) !


H είδηση που διαβάζω στους "Τάιμς του Ινδουιστάν" μου ενισχύει τους φόβους ότι ο νεορατσισμός θα πατήσει πάνω στην αξιοκρατία. Όχι, δεν επιτρέπεται βέβαια η βία και ο εξευτελισμός της φυλής, του φύλλου ή του ξένου αλλά μια χαρά μπορούμε να βγάλουμε τη βαρβαρότητα μας στον Ανάξιο χρησιμοποιώντας το ορθό και την αποτελεσματικότητα. Όλους αυτούς που αξιακά απορρίπτουμε τι θα τους κάνουμε; Η Κίνα πειραματίζεται με διάφορες λύσεις. Μια οικοδομική εταιρεία υποχρεώνει τους αντιπαραγωγικούς εργάτες της σε ποινές όπως να πιούν ούρα από τις τουαλέτες, να φάνε ζωντανές κατσαρίδες και να μαστιγωθούν δημόσια. Η κρατική κινεζική τηλεόραση πάντως ισχυρίζεται πως οι εργάτες προτιμούν να μείνουν στην εταιρεία παρά τις φρικιαστικές ποινές.


Η απόφανση του γλωσσολόγου Τζον Λάιονς με εντυπωσιάζει αν και μου φαίνεται τραβηγμένη, κάπως παράδοξη. Ότι δηλαδή είναι τόσο ισχυρός ο δεσμός γλώσσας και πολιτισμού ώστε είναι αδύνατη η κυριολεκτική μετάφραση των χρωμάτων! Ενώ η αισθητηριακή αντίληψη είναι για όλους ίδια, λέει, η γλωσσική της απόδοση διαφέρει στις κοινωνίες και τις γλώσσες τους. Σκέφτομαι πως κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και για τα συναισθήματα, μάλιστα όχι μόνο μεταξύ διαφορετικών γλωσσών αλλά και μέσα στη δική μας γλώσσα, μεταξύ αρχαίων και νέων ελληνικών. Το "συναλγείν", όπως το σκέφτεται ο Αριστοτέλης δεν είναι η συμπόνια στο άσμα του Άκη Πάνου, μολονότι για να μην είμαστε σπαστικοί, στο τέλος υιοθετούμε το "πες το κι έτσι" του Αλέφαντου! Το ίδιο και με το "συλλυπούμαι". Δεν είναι αυτό των κηδειών. Κι άλλα πολλά. Έτσι και με τη λέξη "οίκτος", για την οποία, τις προάλλες, προέκυψε μια ενδιαφέρουσα διαφωνία στη συντροφιά.

Κείμενα αναρτημένα στο Facebook - Ιανουάριος-Μάρτιος 2018

Στη συλλογή και μετάφραση αρχαίων αιγυπτιακών κειμένων της Μ. Λίχταϊμ βρίσκω την "Αντιλογία ανάμεσα σ' έναν άνθρωπο και στην ψυχή του", ένα από τα πρώτα διαλογικά κείμενα, χρονολογημένο στα μέσα της Δωδέκατης Δυναστείας, περίπου από το 1.990–1.800 π.Χ. Ο δυστυχής ανακοινώνει στο ba του ότι θέλει να αυτοκτονήσει αλλά εκείνο τον απειλεί πως αν το πράξει θα τον εγκαταλείψει για πάντα. Η συνέχεια άραγε καταστράφηκε ή μήπως ο συγγραφέας άφησε σκόπιμα σε αιώνια εκκρεμότητα τη σύγκρουση διαλόγου και απόφασης ;

*

Στην πολύπαθη Δυτική Όχθη βρίσκεται και η Ναμπλούς, κάποτε Φλαβία Νεάπολη για τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, Σεκέμ για τους Εβραίους. Εκεί γεννήθηκε ο Ιουστίνος ο Φιλόσοφος και Μάρτυς του 2ου μ.Χ. αιώνα, εκ των θεμελιωτών της απολογητικής γραμματείας και διαμορφωτής της χριστιανικής έννοιας του σπερματικού λόγου. Συγκρατώ την πρώτη σκηνή από τον "Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογο". Καθώς μια μέρα περπατά συναντά μια παρέα. Τον συναντά ένας που του συστήνεται ως Τρύφων ο Ιουδαίος. Έχει έρθει στην Κόρινθο θέλοντας να αποφύγει τα δεινά του Τρίτου Ιουδαϊκού Πολέμου. Προσέρχεται με διάθεση να διδαχθεί από αυτόν. "Καὶ τί ἂν, ἔφην ἐγώ, τοσοῦτον ἐκ φιλοσοφίας σύ τ' ἂν ὠφεληθείης, ὅσον παρὰ τοῦ σοῦ νομοθέτου καὶ τῶν προφητῶν;" (Εσύ από χώρα νομοθετών θεϊκών εντολών και προφητών έρχεσαι, τι θες από μένα, τον ρωτά ο Ιουστίνος.) Ο Τρύφων απαντά: "Τί γάρ; οὐχ οἱ φιλόσοφοι περὶ θεοῦ τὸν ἅπαντα ποιοῦνται λόγον;"

*

Δεν μου αρέσει, κατά το συρμό και αφού τζάμπα είναι, να κατηγορώ τους πολιτικούς συλλήβδην. Σε συνέχεια των σκέψεων για το γκενμπά πρέπει να πω ότι η ανάληψη κυβερνητικών καθηκόντων θέτει σε όλα τα επίπεδα ένα τεράστιο όγκο προβλημάτων από τα οποία πάρα πολλά λύνονται ιδίως με τη συμβολή της υπηρεσίας. Η υποχρεωτική συστηματοποίηση της διοικητικής καθηκοντολογίας από τα Μνημόνια και η σταδιακή επιβολή τεχνοκρατικών κανόνων ελέγχου και επιλογής προσωπικού για την επάνδρωση ομάδων έργου αποτέλεσε πρόοδο. Αλλά στα αδιέξοδα προβλήματα οι υπουργοί κάνουν στο γραφείο τους κλειστές συσκέψεις ή στέλνουν συμβούλους για αυτοψία. Τότε μήπως το απολυταρχικό μοντέλο των καταδρομών που κάνει ο Πούτιν είναι καλό; Ενίοτε ίσως. Καλύτερο όμως είναι το ιαπωνικό σύστημα. Ο CEO εφαρμόζει το γκενμπά (από πάνω προς τα κάτω αυτοψία) αλλά οι εργαζόμενοι, εφαρμόζουν το καιζέν, για το οποίο μιλήσαμε, της από τα κάτω βελτίωσης διότι δεν θέλουν να κληροδοτήσουν στους επόμενους ένα πρόβλημα αλλά μια λύση.

*

Γκεν-μπα στα ιαπωνικά είναι ο πραγματικός τόπος, το σημείο όπου υπάρχει η πρωτογενής πληροφορία. Θα προτιμούσα "η σκηνή του προβλήματος". Η συμβολή της ιδέας του γκενμπά στη διοίκηση κολοσσιαίων εταιρειών είναι τεράστια. Αυτό που κυρίως συνιστά είναι να μην υπάρχει βιασύνη για απαντήσεις πριν εξαντληθεί η έρευνα πεδίου. Καμιά σύσκεψη γραφείου ή τεκμηριωμένη αναφορά στις οθόνες δεν μπορεί να δώσει λύσεις σε αδιέξοδα όσο το γκενμπά. Ακούγεται απλοϊκό; Η παραγωγή συζητήσεων απομακρυσμένων από τη σκηνή του προβλήματος είναι σύμπτωμα του ευρύτερου φαινομένου της γραφειοκρατίας, δημόσιας και ιδιωτικής. Η διαφορά όμως επιχειρηματικής και πολιτικής διοίκησης είναι ότι η πρώτη πληρώνει η ίδια το πρόβλημα ενώ η δεύτερη το φορτώνει σε άλλους.

*

Θυμάμαι, πριν καλά-καλά μάθω ποιος είναι ο Ευγένιος Ντύρινγκ διάβαζα το "Αντι-Ντύρινγκ". Είχα επίγνωση, παρά την πολύ νεαρή ηλικία μου, ότι κάτι πάει πολύ στραβά όταν σου λένε να παπαγαλίζεις κριτικά κείμενα. Καλύτερα να έχεις λάθος δάσκαλο και να του ασκήσεις κριτική όταν ωριμάσεις παρά από την πρώτη μέρα στην τάξη να σε έχουν πείσει ότι είναι άσχετος και ανυπόληπτος. Η εμφύτευση συγκρουσιακής προδιάθεσης χωρίς γνώση είναι επικίνδυνη. Νομίζω ο Χέγκελ υπερτόνισε την ενδιαφέρουσα ιδέα ότι η σύγκρουση είναι συστατικό στοιχείο μιας υγειούς διαπροσωπικής σχέσης, αυτοσυνειδησίας και έντιμης πολιτικής συγκρότησης. Προφανώς όμως δεν ευθύνεται εκείνος για την παγίωση της αρχής ότι η εριστικότητα προηγείται της γνώσης !

*

Στην Ελλάδα, όταν διδάσκεται ή προτείνεται σύγχρονη οργάνωση και διοίκηση κατά κανόνα το ακροατήριο αντιδρά με ευγενική αδιαφορία, ανία ίσως και εχθρότητα. Δεν μπορείς να μιλάς στους Έλληνες π.χ. με ενθουσιασμό για το μοντέλο "κάιζεν", το οποίο στα ιαπωνικά σημαίνει "αδιάκοπη συλλογική βελτίωση" διότι αμέσως θα σου πουν "τι εννοείς βελτίωση και για όφελος ποιανού" ή "ό,τι αφορά όλους, ακόμη κι αν είναι καλό, εμένα μου στερεί την ελευθερία" (π.χ. η απαγόρευση καπνίσματος στους κλειστούς χώρους). Όλοι όμως σε ακούνε με ευχαρίστηση όταν τους λες ότι η οικονομική και παραγωγική νοοτροπία της σύγχρονης Ιαπωνίας επηρεάζεται από πέντε φιλοσοφικά συστήματα: τον βουδισμό, τον κομφουκιανισμό, τον ταοϊσμό, τον σιντοϊσμό και τη φιλοσοφία της Toyota !

*

Ο George W. Bush, λίγο πριν την επίθεση στο Ιράκ, χλεύαζε τον ΟΗΕ και δήλωνε ότι "δεν χρειάζεται την άδειά του". Έπραττε διανοία κυρίαρχου. Εκείνου, κατά την "Πολιτική Θεολογία" του Schmitt, που αποφασίζει για την "κατάσταση έκτακτης ανάγκης", για την εξαίρεση. Κι ας φώναζε ο ανώτατος δικαστής Κένεντι ότι τα συντάγματα υπάρχουν πρωτίστως γι αυτές τις καταστάσεις. Βέβαια, σ' εκείνη τη συγκυρία οι ΗΠΑ ήταν η μόνη και αναμφισβήτητη υπερδύναμη. Ούτε καν περνούσε απ' το μυαλό του Μπους ότι η εξαίρεση τελεί πάντα με ρήτρα κινδύνου και αβεβαιότητας, με κάποιες πιθανότητες κατάλυσής της μετά την έκβαση της εμπόλεμης αναμέτρησης. Μέσα στην, όσο γίνεται, ορθολογική θεμελίωση της έκτακτης ανάγκης, σε συνήχηση και με τον Αριστοτέλη, είναι και η προπαρασκευή για το ενδεχόμενο η άσκηση κυριαρχίας να προκαλέσει την αυτοκαταστροφή της.

*

Όταν ερωτάται ο πινγκουινολόγος καθηγητής Ντέιβιντ Έινλι (ο οποίος δέχεται να μιλήσει, αφού από καιρό βρίσκεται σε σχεδόν πλήρη απόσυρση ) αν οι πινγκουίνοι τρελαίνονται, εκείνος ξαφνιάζεται. "Με την έννοια μιας ριζικά διαφοροποιημένης συμπεριφοράς, όχι", απαντά. Αλλά συχνά αποπροσανατολίζονται και κατευθύνονται σε αυτοκαταστροφικό προορισμό", συμπληρώνει. Όταν όμως ο φακός μού δείχνει αυτόν εδώ τον πιγκουίνο να μην πηγαίνει προς την ακτή, όπου υπάρχει τροφή αλλά να τρέχει προς την άγονη ενδοχώρα σκέφτομαι ότι μάλλον ανα-προσανατολίζεται, καθώς έλκεται από ένα κάλεσμα φυγής από το κοπάδι, παρά τη σχεδόν βέβαιη επίγνωση της τραγικής του κατάληξης. Το αναπάντητο είναι αν θα είχα το θάρρος να μάθω τι ακριβώς συμβαίνει στον τρελό πινγκουίνο κι αν εκείνος θα είχε την όρεξη να μου εξηγήσει...

*

Φτιάχνεις μια εφαρμογή που συνδέεται με το FB, π.χ. την "thisisyourdigitallife". Όσοι την κατεβάζουν, εκχωρούν δικαιώματα χρήσης των προσωπικών τους πληροφοριών και προτιμήσεων. Μετά φτιάχνεις το προφίλ κάθε αφελούς ("ψυχογράφημα" το λένε κομψά). Τέλος, μπορείς να υποσχεθείς στον χρηματοδότη σου ότι θα καταφέρνεις να επηρεάζεις την καταναλωτική και την πολιτική συμπεριφορά του κάθε βλάκα. Αυτό, μέσω FB, έκανε από το 2015 ο νεαρούλης καθηγητής "ψυχολογίας" του Κέμπριτζ, δρ. Αλεξάντρ Κόγκαν με την εταιρεία Strategic Communication Laboratories / Cambridge Analytica. Όλη η ιστορία, από τα ψυχογραφικά ερωτηματολόγια, μέχρι τον ευφάνταστο πολιτικό της αντίκτυπο είναι μια ακόμη προσβολή στη νοημοσύνη του πολίτη. Οπότε όχι και "κίνημα" #deletefacebook !

*

Like Ocean. Καταλαβαίνω ότι το μόνο που μας απέμεινε είναι η ιδεογραμματική επικοινωνία, με τα 6 πλέον εύχρηστα "ιμότζι" του FB. Ωστόσο, αυτό δεν επιτρέπω να μου συγχωρεί ένα προσωπικό μου αμάρτημα. Τις προάλλες διάβασα ανάρτηση μιας πολύ αγαπητής φίλης σ' αυτήν εδώ την κοινότητα και ενώ με συγκίνησε, μου ενεργοποίησε μια επιθυμία συζήτησης, "ανθρώπινης" σχέσης το σκότωσα, το έπνιξα στα άπατα νερά του "Like Ocean". Διαβάζω σε μελέτες ότι π.χ. οι εντός ενός μηνός 21.000 αναπαραγωγές στο FB έγκυρων αρθρογράφων μεγάλων ευρωπαϊκών εφημερίδων μάζεψαν 57,5 εκ. αντιδράσεις στις οποίες το 80% ήταν "λάικ", 5,5% "τέλειο", 5,4% "έλεος" κλπ. Κατά την ίδια έρευνα, στις ΗΠΑ η καρδούλα χτύπησε 6% ενώ στη Γερμανία 2%. (Και μην κατηγορήσουμε τους Γερμανούς για ψυχρότητα διότι έπιασαν 6% "χα-χα" ενώ οι Βρετανοί 2%). Εντάξει μ' αυτά, με τη φιλία όμως τι γίνεται...

*

Πληθωρικότατες οι αφηγήσεις περί της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Μπόλικη παπαγαλία και στην πολιτική ρητορική. Δεν αμφισβητώ γεγονότα, όπως την ψηφιακή υπερ-διασύνδεση, τη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη, το νέο "πετρέλαιο" των big data, την ευφυία εν τη παλάμη. Αλλά, όπως στοιχημάτιζε και ο Αμερικανός πολυεκατομυριούχος Μαρκ Κιούμπαν, τα ρομπότ δεν θα θα τα πηγαίνουν ποτέ καλά με την κριτική σκέψη. Για να μην αναφερθούμε στη φουτουριστική κακογουστιά. Ας πούμε, ότι ένα συκώτι για μεταμόσχευση σε άνθρωπο θα έχει, λέει, κατασκευαστεί από έναν 3D printer. Επίσης, τι ανακατεύονται οι πολιτικές καριέρες; Οι προεξόφληση ευτυχούς πολιτικού μέλλοντος λόγω της τεχνολογικής προόδου μου προκαλούσε πάντοτε αηδία.

*

Πώς φτάσαμε από το παραμύθι της "Δημοκρατίας του Χατάι" της ταινίας "Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία", του 1989, στο δραματικό έργο "Αφρίν" του 2018; Η εικόνα της κινούμενης Μεσογείου στην παραλία της Αλεξανδρέτας με τους φοίνικες σε καθηλώνει. Πίσω, ανατολικά, στο ίδιο περίπου γεωγραφικό πλάτος, τα ημιαυτόνομα καντόνια Αφρίν, Κομπανί και Τσιζιρέ. Για κάποιους συγκροτούν απλώς το δυτικό, συριακό Κουρδιστάν ενώ για άλλους ένα ενδιαφέρον επαναστατικό πείραμα άμεσης δημοκρατίας και αυτονομίας, συμβουλιακής οργάνωσης, ελευθεριακής πολυφυλετικής και πολυθρησκευτικής συνύπαρξης, όλο αυτό που ονομαζόταν "Επανάσταση Ροζάβα". Η Ροζάβα είναι ίσως ένα από τα κλειδιά για να κατανοήσουμε τη συναίνεση όλων για τον περίπατο του Ερντογάν στο Αφρίν και πιθανόν στα λοιπά πετρελαιοφόρα καντόνια. Ένα ντιλ που για να πάρουμε χαμπάρι τις λεπτομέρειές του θα έπρεπε να το δούμε από κοντά.

*

Για τον έρωτα με το πορτογαλικό μοντέλο και το αφήγημα της αύξησης του κατώτατου μισθού. Να κρατήσουμε ότι η Πορτογαλία βγήκε το 2014 από τα μνημόνια χωρίς να έχει προ-νομοθετήσει μέτρα. Το 2013, όταν, επί Κοέλιο, έβγαινε προσεκτικά στις αγορές η οικονομία της άρχιζε να περπατάει. Υπήρξε η χώρα, πριν και από την Ελλάδα, στην οποία στήθηκε το μοντέλο των Conversos. Την εφαρμογή πολιτικών που ενέκριναν οι δανειστές ανέλαβε η συμμαχία των σοσιαλιστών του Κόστα με τη στήριξη Μπλοκ Αριστεράς - κομμουνιστών. Όντως η ανεργία, κυρίως των νέων, μειώθηκε και αποφασίστηκαν μικρούλες αυξήσεις στους κατώτατους μισθούς. Αυτό που εγώ ξέρω για το περιβόητο αυτό θέμα, από τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΟΟΣΑ και του IMF, είναι ότι (α) προηγήθηκε ραγδαία αύξηση (δεκαπλασιασμός) των επενδύσεων και (β) υπήρξε από κοινού συμφωνία δανειστών και κυβέρνησης να μειωθεί το απαράδεκτα υψηλό ποσοστό φτώχειας εντός της απασχόλησης.

*

Τα προανακρούσματα για τα after του Τρίτου (86 δις) Μνημονίου ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ (19/08/2015-20/08/2018) δείχνουν ότι θα έχουμε "κάτι" τέταρτο, που θα ακούει στον ευφημισμό "Συμφωνία Συνεννόησης". Ίσως με μικρές φορολογικές βελτιώσεις, ίσως με αύξηση του κατώτατου μισθού (η γνώμη μου σε επόμενη ανάρτηση), με κάποια αναπτυξιακά μέτρα, με επεκτάσεις στις αποπληρωμές τόκων και ωριμάνσεις ομολόγων και διάφορα μαξιλαράκια. Αυτά όμως αν όλα πάνε καλά με τα στρες-τεστ των τραπεζών, με την εκπλήρωση των 88 προαπαιτούμενων της Δ' Αξιολόγησης και το τι εντέλει θα αποφασιστεί στους τρεις επόμενους κρίσιμους μήνες. Με το ΔΝΤ μέσα, με αβέβαιη την χρήση της προληπτικής πιστωτικής γραμμής (για ποια "καθαρή" έξοδο στις αγορές μιλούν;), με προ-νομοθετημένα μέτρα για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2022, μειώσεις συντάξεων από το 2019 και μείωση του αφορολογήτου. Ό,τι συμφωνηθεί με τους δανειστές θα έχει συναρτηθεί με τα Μνημόνια 1, 2 και 3. Μη μας σερβίρει κανείς το τέταρτο ημι-μνημόνιο ως έδεσμα αριστερής ή πορτογαλικής μαγειρικής.

*

Τα ερωτήματα που έθετε για τα αδιέξοδα της τέχνης ο φιλόσοφος και σκηνοθέτης Αλεξάντερ Κλούγκε (φίλος του Αντόρνο και νομικός σύμβουλος του φρανκφούρτειου Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας) στην ταινία του Die Artisten in der Zirkuskuppel: Ratlos με τα γυρίσματά της να γίνονται κοντά το Μάη του '68 μου φαίνονται ίδια με τα διαχρονικά ερωτήματα για την πολιτική: πώς να παραχθεί τέχνη/πολιτική όταν τα ακροατήρια/ψηφοφόροι θέλουν κυρίως να διασκεδάσουν/αυτοεπιβεβαιωθούν; Ποιο είναι το προσφορότερο μέσο επικοινωνίας για τη μεταφορά και συνάντηση παλιών και νέων ιδεών και αναζητήσεων που όσο μάλιστα διαφέρουν τόσο αναδεικνύουν τα άκρα όρια και το μέτρο;

*

Sederunt Principes ! Το μήνυμα, Νίκο, που στέλνουν είναι ότι όλα, αιώνια, θα ρυθμίζονται από την κορυφή. Εκεί, μέσα σε κλειστά δωμάτια, χάρη στην εξασθενημένη βούληση των υπολοίπων, θα συνεδριάζουν για το μέλλον, νομίζουν. Τους αρέσει η δημοκρατία να είναι τύμπανο χωρίς μεμβράνη. Ένα τενεκεδένιο στεφάνι να το φορούν κορώνα στα κεφάλια των καλοπροαίρετων. Η δημοκρατία εξακολουθεί να τρομάζει. Αυτή είναι το φάντασμα που πλανιέται πάνω από τον τωρινό κόσμο μας. Το μόνο παρήγορο με την περίπτωση της.

*

Πριν χρόνια σ' ένα μικρό κείμενό μου είχα δώσει τον τίτλο "Ο 'Ανταμ Σμιθ στο Μετρό". Θέλω τώρα να ξαναπώ με άλλα λόγια κάτι που, νομίζω, είναι αξιοσημείωτο στο σημαντικό έργο του, "Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων" (1759). Αντίθετα με το κοινώς νομιζόμενο ο Άνταμ Σμιθ δεν εισάγει στο έργο αυτό μια θεωρία μέγιστης χρησιμότητας ατομικιστικά οριζόμενης αλλά μιας προτίμησης με κοινωνιοκεντρική θεμελίωση. Η συγκροτημένη κοινωνική συμβίωση θεωρείται πρωτίστως παίγνιο αμοιβαίας εμπιστοσύνης το οποίο δεν προκύπτει από de facto οικονομίστικες συμπεριφορές, δηλαδή "τυχαία" συμβάντα ανταλλαγών χρησιμότητας, αλλά αξιωματικά ως πρόγνωση ηθικής ικανοποίησης που παράγει η συμπερίληψη του "εγώ" και του "άλλου".

*

Στη μνήμη του Στήβεν. Όλοι ξέρουν τον Νεοζηλανδό Σερ Χίλαρι αλλά λιγότεροι τον Τένζινγκ, τον Νεπαλέζο Σέρπα ο οποίος, ενδεχομένως, πάτησε αυτός πρώτος, στις 29 Μαΐου 1953, την κορυφή της θεάς Τσομολούνγκμα ή Σαγκαρμάθα (ή Έβερεστ). Κι αν παραμέρισε θα το έκανε από σεμνότητα. Ίσως κανείς τον Νεπαλέζο Σέρπα Άπα, με τις περισσότερες κορυφώσεις. ΄Η μήπως τον τιτάνα Τυρολέζο Ράινχολντ Μένσερ, πρώτο που έφτασε μόνος του και χωρίς οξυγόνο στην κορυφή το 1980. Πέρα από τους "αχθοφόρους" Σέρπα, με τη δύναμη να ορειβατούν πολλές ώρες με 30-40 κιλά στην πλάτη σε υψόμετρο 4 - 5.000 ακόμα και φορώντας παντόφλες, να μνημονεύσω και άλλους που τερμάτησαν, όπως την Ταμπέι Γιούνκο, πρώτη γυναίκα το 1975, τον Ουισίρο Μιούρα ο οποίος πάτησε το 2013, στα ογδόντα του, και τον τυφλό eight-thousander Έρικ Γουάιενμεϊερ.

*

Πρέπει να σκεφτούμε για ποιο λόγο συγκινούμαστε όταν μαθαίνουμε ότι βρίσκονται στο όριο της εξαφάνισης είδη όπως η μπλε φάλαινα, ο ουρακοτάγκος της Σουμάτρα, η τίγρη της Κασπίας. Και γιατί θα θέλαμε, αν γινόταν, να αγκαλιάσουμε ένα γοριλάκι της Ουγκάντα και να υποβάλλουμε τα σέβη μας στον λευκό ρινόκερο ενώ απλώς εκφράζουμε την αόριστη εθνογραφική ευαισθησία μας για την τύχη των αρωμανικών, των ποντιακών ή των αρβανίτικων, για να μην επεκταθώ σε οποιαδήποτε άλλη από τις 2.500 - 3.000 απειλούμενες με εξαφάνιση γλώσσες. Με τη φυσική ιστορία όλα μας φαίνονται συμπαθητικά γιατί τα ζώα και τα φυτά έχουν πάψει να μας τρομάζουν. Οι γλώσσες που μιλούσαμε περιέχουν εφιάλτες;

*

Απολαυστική η σκηνή του πλατωνικού Δημιουργού, στον "Τίμαιο", που παλεύει να κατασκευάσει τον κόσμο! Ως τεχνίτης πρέπει να έχει τα καλύτερα εργαλεία. Και ποια μπορεί να είναι καλύτερα από τα μαθηματικά; Ωραία! Η δομή των στοιχείων, λοιπόν, να είναι γεωμετρική. Επινοεί τα πέντε κανονικά πολύεδρα. Πώς τα φτιάχνει; Από ισοσκελή τρίγωνα. Κι αυτά πώς τα φτιάχνει; Από ορθογώνια τρίγωνα. Έλα όμως που διαπιστώνει πως τα ορθογώνια είχαν την "ατέλεια" της μη ρητής σχέσης της υποτείνουσας με τις πλευρές... Μα, δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο. Ο Δημιουργός δεν είναι παντοδύναμος. Τον βάζει ο Πλάτων να περιορίζεται από το άρρητο χάος κι έτσι στο παραπέντε, κατά τον Καστοριάδη (στην Αλεξανδρούπολη), να παραμένει ένας θεός εντός του ελληνικού πλαισίου !

*

Σαν άλλος Κλεάνθης Φανίου Ἄσσιος (ο αγαπημένος μου αρχαίος σοφός Φρέαντλης), κατέβηκε ο οδηγός και χειριστής ενός τεράστιου εκσκαφέα και περονοφόρου στην Ανταρκτική, ο πράος Στεφάν Πάσοφ, και δήλωσε με ζεστό χαμόγελο και ειλικρίνεια στον φακό του Χέρτζογκ: "Πριν αποφασίσω να βγω απ' τα όρια του χάρτη ήμουν φιλόσοφος. Τώρα, εδώ, έγινα μπουλντοζιέρης. Μεγάλωσα, βλέπεις, με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια." Παραδίπλα χορεύει με το φλόγιστρο στο εργαστήρι του ο οικολόγος Ινδιάνος υδραυλικός Δαβίδ Πατσέκο, με τους μεγάλους μέσους και παράμεσους, σημάδι αλάθητο πως κρατάει από τη βασιλική γραμμή του Μάνκο Κάπακ. Πρέπει κανείς να κατέβει στην Ανταρκτική για του αναγνωριστεί το αυτονόητο.

*

Η δημιουργία όξυνσης στο Αιγαίο δεν εξυπηρετεί μόνο τουρκικές σκοπιμότητες. Η Ελλάδα εμπλέκεται αντικειμενικά και αναπόφευκτα σε ευρύτερους σχεδιασμούς συμφερόντων αλλά ελπίζω οι κυβερνώντες να γνωρίζουν τι σημαίνει αυτό ως προς τον χειρισμό της ειδικής ελληνοτουρκικής ατζέντας. Η ρητορική του τηλεβόα κατά τη γνώμη μου δεν χρειάζεται. Χρειάζεται ψύχραιμη στρατηγική και σοβαρή αμυντική προετοιμασία. Επίσης, ο πολύς νομικισμός του διεθνούς δικαίου δεν μας οφελεί. Καθώς έχουμε κάνει χρήση στο παρελθόν, και ορθά, της αρχής clausula rebus sic standibus (προσφάτως μάλιστα την επικαλεστήκαμε σε υπερβολική, θεωρώ, δόση) καλό είναι να θυμόμαστε ότι στις διεθνείς σχέσεις μετράει η ισχύς των αντιδίκων, η προσωρινότητα της φιλίας ή της έχθρας και ο κανόνας της αποφυγής μοιραίων λαθών.

*

Η έννοια και η βαρύτητα της "καθημερινής ζωής" έχει εξεταστεί φιλοσοφικά μεταξύ άλλων και από τους Λούκατς, Χάιντεγκερ, Σουτς, Γκόφμαν, Λεφέβρ, Χέλερ, ντε Σερτό. Άλλοτε η "καθημερινότητα" γίνεται συνώνυμη της αλλοτρίωσης, της αισθητικής ένδειας. Άλλοτε εμπεριέχει το σπέρμα της απελευθέρωσης. Προτιμώ φαινομενολογικές προσεγγίσεις στις οποίες η καθημερινότητα θεωρείται απλώς ένα μείζον πεδίο στο οποίο δομούνται ανθρώπινες δραστηριότητες στον χρόνο (επαναληπτικότητα), στον χώρο (εκεί που υπάρχουμε) και στην τροπικότητα (συνήθειες, ρουτίνες). Παρά τους διαρκείς υποβιβασμούς που ο Μεγάλος Εαυτός μας επιβάλλει στην καθημερινότητα εκείνη διεκδικεί πάντα τη θέση του απόλυτου φυσικού τόπου.

*

Η άρνηση δημοσιότητας στις συνεδριάσεις της Προανακριτικής για τις ιστορίες με τη Novartis ίσως δικονομικά να στέκεται αλλά πολιτικά είναι απαράδεκτη. Ως πολίτη με αυτοσεβασμό στην κρίση μου η απόφαση αυτή με προσβάλλει. Η εν κρυπτώ Προανακριτική πρέπει, νομίζω, να ενισχύσει την τάση κάθε δίκαιου και αμερόληπτου πολίτη να απονείμει με γενναιοδωρία το εξ αρχής του νομικού μας πολιτισμού απροϋπόθετο τεκμήριο αθωότητας στους (οψέποτε αποδειχθεί) καλώς ή κακώς κατηγορούμενους. Δυστυχώς, η εξάλειψη του τεκμηρίου αθωότητας προσφέρει τη μεγαλύτερη ηδονή στην αρένα.

*

Έγιναν πολλές προσπάθειες κόσμιας και κάπως αισθητικής πολιτικής επιβολής για να γίνει σαφές ότι το ευρωπαϊκό προγραμματικό δόγμα δεν επιτρέπει cuius regio eius (οικονομικής διακυβέρνησης) religio. Αλλά οι παρεκκλίσεις δεν κατασιγάστηκαν. Ίσα-ίσα. Τότε αφέθηκε ένα ελεγχόμενο περιθώριο οικονομικού και πολιτικού κινδύνου πολλαπλής χρησιμότητας. Οι μεν "αριστερές" παρεκκλίσεις όχι απλώς κατέληξαν σε γραφικές (αν και επιζήμιες) κωλοτούμπες. Ύστερα, αφού μεταλλάχθηκαν, πολιτογραφήθηκαν ως χρυσές εφεδρείες των πρώην αντιπάλων τους. Οι ακροδεξιές και χυδαίες παρεκκλίσεις, λιγότερο ελέγξιμες, συνθετότερες ως φαινόμενο, είτε επιτελούν υπηρεσία σκιάχτρου (τύπου Λεπέν) είτε ξεπλένονται με εκείνο τον ιταλικό τρόπο που σοκάρει καθωσπρέπει κυρίες και κυρίους.

*

Κυριακή της οικονομικής ορθοδοξίας για την Ευρώπη σήμερα. Θα δούμε αν στη Γερμανία η μπουκιά που έχει σταθεί στο λαιμό του SPD τελικά οφειλόταν σε νεύρωση. Αχ! Το βαρύτατο φορτίο των ηθικών πλεονεκτημάτων της σοσιαλδημοκρατίας... Ποια κατηγορική προσταγή να πρωτοθυμηθεί κανείς. Και προστέθηκε και ...το φάντασμα της Βαϊμάρης! Άσε και την έλλειψη (μεταξύ μας το κυριότερο) μιας κρυστάλλινης σφαίρας της προκοπής. Αν είχαν τουλάχιστον μια πρόγνωση για το πολιτικό τους μέλλον εκεί στο SPD θα έριχναν λιγότερα ...Grokoδείλια δάκρυα. Σε άλλες χώρες να μην ξεχάσουν μερικοί ότι τα ηθικά πλεονεκτήματα θέλουν και αντίκρισμα σε οικονομικά πλεονάσματα, όπως αυτά που η Γερμανία έχει. Αλλιώς, αν εννοούν τα συνήθη κουρελόχαρτα, ας τ' αφήσουν τουλάχιστον εκτός σοσιαλδημοκρατίας. Α! Ξέχασα την Ιταλία... Όπως λέει κι ο Scanzi: Viva Renzusconi !

*

Λοιπόν, η αναμέτρηση με τη γρίπη έληξε μόλις χθες. Όλα καλά. Να τώρα όμως που με λύπη πληροφορούμαι τον θάνατο του σκηνογράφου Γιώργου Πάτσα. Όταν το 1992 στη Νέα Σκηνή του Εθνικού ανέβηκε "Το Νησί της Αγίας", θεατρικό έργο του Θάνου Κωτσόπουλου (σε δυο εβδομάδες συμπληρώνονται 25 χρόνια που θα μας λείπει), σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου, τα σκηνικά και τα κοστούμια είχε επιμεληθεί ο αείμνηστος Γιώργος. Τον θυμάμαι, φυσικά, και στο ΚΘΒΕ. Μικρός τότε, τον θαύμαζα και τον ζήλευα, όπως κάθε σκηνογράφο. Εξοικειωμένος από δέκα χρονών να διαβάζω θεατρικά έργα προσπαθούσα να φανταστώ πώς θα σχεδίαζα εγώ τα σκηνικά του έργου που είχε αναγγελθεί. Κι όταν στη γενική δοκιμή αντίκρυζα το θαύμα του προσκυνούσα... Θα σε θυμούνται πάντα όλοι, Γιώργο.

*

Εγκωμιάζοντας μια ταινία, ένα μουσικό έργο, ένα βιβλίο, σχεδόν πάντα η καλή μου φίλη Ag λέει μόνο: "Ήταν υπέροχο", "Με άγγιξε". Συχνά ζητάω περισσότερες λεπτομέρειες. Μάταια. Δεινή επιστήμων της γλώσσας δεν είναι ότι δεν μπορεί. Δεν θέλει. Επί χρόνια αναρωτιόμουν γιατί. Οπότε ...Agamben. Μολονότι διαβάζω Ιερό Αυγουστίνο δεν ήξερα την ειδική, μοναστηριακή χρήση της meditatio του 4ου-5ου αιώνα. Η διάδοση του κανόνα της σιωπηρής ανάγνωσης στη μεσαιωνική Ευρώπη σήμαινε ότι μένουν μέχρι τα μάτια κι από εκεί τα ιερά κείμενα σταλάζουν κατευθείαν στην ατομική καρδιά. Αν λοιπόν ένα έργο αξίζει να εσωτερικευθεί έως του βαθμού να γίνει "μορφή ζωής" δεν επιτρέπεται να γίνει προφορικός λόγος, επικοινωνία "επιχειρημάτων" μόνο να κρατιέται σαν σύγχρονη κόρη οφθαλμού της αυγουστίνειας meditation.

*

Ένα άλλο παράδειγμα εκσυγχρονιστικού ουτοπισμού αποτέλεσε το φιλόδοξο σχέδιο των "στρατιωτικών αποικιών" του τσάρου Αλέξανδρου Α΄ στις περιοχές της Κριμαίας, της Νοβαρόσια (Νέας Ρωσίας) από το 1812-25. Με σχέδιο διοικούμενο κατευθείαν από τον υπουργό Στρατιωτικών φτιάχτηκαν απομονωμένες κοινότητες εργασίας και πρωσικής πειθαρχίας με δωρεάν στέγαση, υγεία και παιδεία αλλά και απαγόρευση της ατομικής ιδιοκτησίας. Επτακόσιες χιλιάδες άποικοι οδηγήθηκαν σ' αυτή την ολιγοετή και περισσότερο ουτοπική περιπέτεια συγκρινόμενη με τις κοινότητες αλά Σαιν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν και Καμπέ. Τολμηρά και προδρομικά πειράματα, αν σκεφτεί κανείς πως η τρελή ιαχή "Partons pour Icarie”, ακούστηκε στο λιμάνι της Χάβρης από τους συντρόφους του κομμουνάρου Cabet το 1848.

*

Λέγαμε ότι τα πόδια των ουτοπιών πατάνε στη γη άσχετα που το κεφάλι τους βρίσκεται στα σύννεφα. Ας πουμε οι εκσυγχρονιστές. Καλοί είναι γενικά αλλά πάσχουν συχνά από ήπια ή οξεία "ουτοπίτιδα". Ένα παράδειγμα: Από τις αρχές του 19ου αι. είχε πέσει στη Ρωσία επιδημία οργάνωσης, τάξης, διοικητικής αποτελεσματικότητας, πολεοδομικής συμμετρίας, αριστείας. Από τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄, τον αδελφό του Νικόλαο Α΄μέχρι τον πρίγκηπα Ποτιόμκιν (που αργότερα απαθανατίστηκε ως θωρηκτό) αλλά και τον "ιδανικό δημόσιο υπάλληλο" (όχι γέλια με το όνομα) Αλεξέι Αρακσόφ, διοικητή της Αγίας Πετρούπολης, όλοι είχαν πάθος για την τάξη, τη λεπτομέρεια, την ευφυία και πιο πάνω στην "ουτοπία της καλοκουρδισμένης μηχανής"! Κι όμως κάτι απόσταξε αυτή η τρέλα.

*

Αν ίσως κάτι συνδέει τον πραγματισμό με τη φαινομενολογία είναι η παρεξήγηση αυτού που υποδηλώνει το όνομα τους. Και αν κάτι τους διαχωρίζει (το λέω ακραία αιρετικά) είναι το άρωμα ουτοπίας που ο πρώτος ενίοτε έχει ενώ η δεύτερη στερείται. Ο πραγματισμός έχει και την ατυχία να εκλαμβάνεται ως κάτι γνωστό. Λοιπόν, ιδίως ο ανθρωπιστικός συμφιλιωτισμός του και η προσήλωσή του στην αξία της πρακτικής χρησιμότητας των ιδεών συνιστά για μένα αυτό το άρωμα. Ιδίως πια ο Χουκ έκανε υπερβολική χρήση παρφουμαρίσματος... Αλλά, όπως και με τo ρωσικό ουτοπισμό του 19ου και 20ου αιώνα, με συγκινεί και με διεγείρει η σκέψη πως όσο κι αν βρίσκεται το κεφάλι των ουτοπιών στα σύννεφα οι πατούσες τους πάντα ακουμπάνε στο χώμα.

*

Μια σκέψη για την ειλικρίνεια και την τιμιότητα. Θυμάμαι, στα φοιτητικά μου χρόνια, πόση εντύπωση μου είχε προκαλέσει, όπως διάβαζα στη "Φαινομενολογία" του, η απορριπτική κριτική του Χέγκελ στην "ατομική εντιμότητα", όταν, καθώς έλεγε, το τίμημα γι αυτήν είναι ο εγκλεισμός της στις ιστορικές περιστάσεις. Αν πρόκειται το Πνεύμα να απελευθερωθεί και να αυτοπροσδιοριστεί, ας αρνηθεί την επικρατούσα ηθική, ας μην του γίνει εμπόδιο ο κάθε "ατομικά έντιμος και ειλικρινής" που βάζει τη στιγμούλα του ίσα κι όμοια με τη διαλεκτική κίνηση της ιστορίας ! Και μου φαινόταν, τότε, απλώς ένας κακός οιωνός. Γιατί η μοίρα αυτής της σκέψης, το ένοιωθα, θα ήταν να κακοπέφτει.

*

Κατά τον Μαρξ τη δεύτερη και όχι την πρώτη φορά η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Η πρώτη είναι τραγωδία. Αυτά που δήλωσε ο Κοτζιάς στον Σρόιτερ φαινομενικά αποτελούν ορθοεπή επικοινωνιακή ρουτίνα. Χωρίς να το θέλω θυμήθηκα τον Ιωάννη Μεσσηνέζη, έναν αντιμοναρχικό βουλευτή απ' το Αίγιο, ο οποίος το 1885 χαρακτήριζε "ένοπλο επαιτεία" τους ψευτοπαλληκαρισμούς, υποκινημένους με τρόπο και από τους Γάλλους, του Δηλιγιάννη προς τους Τούρκους. Ο δε Γεώργιος Φιλάρετος αποκαλούσε σκωπτικά αυτή τη γελοιότητα "ειρηνοπόλεμο". Την εποχή εκείνη οι Άγγλοι δεν τα ήθελαν αυτά και αρκούσε ένας ναυτικός αποκλεισμός για να φρονηματίσει τους ανόητους. Οι φάρσες μας φαίνονται πιο καθησυχαστικές;

*

Όπως κάθε εθιμικό δίκαιο έχει την ιδιοσυγκρασία του και τις εκπλήξεις του έτσι συμβαίνει και με τους Ινουίτ της Γροιλανδίας και του Νούναβουτ. Δεν υπάρχουν δικαστήρια, αστυνομία, ποινικό δίκαιο, φυλακές. Αλλά, όπως με κάθε εθιμική δικαιοταξία, έτσι κι εκεί απονομή δικαιοσύνης υπάρχει. Συχνά σκληρότερη από τη δικαιοσύνη των βιομηχανικών κοινωνιών. Αλλά έχει και τις ευχάριστες εκπλήξεις. Κάποιες αντιδικίες επιλύονται με ...αγώνες τραγουδιού. Μου θυμίζει το compurgatio του μεσαιωνικού και αρχαίου γερμανικού εθιμικού δικαίου, όπου η ουσία είναι αδιάφορη. Και στους Ινουίτ ενδιαφέρει ποιος τραγούδησε καλύτερα, ποιος έδωσε περισσότερη χαρά στην κοινότητα. Η λύση της σύγκρουσης, βεβαιώνει ο ανθρωπολόγος Άνταμσον Χέμπελ, συνήθως εξασφαλίζεται.

*

Χτες η νύχτα ήταν δύσκολη στο Αιγαίο. Κατά τα άλλα σήμερα Αγίου Βαλεντίνου. Ξαναψυχαίνω με τον τρόπο μου. Διαβάζω καλόπιστα τις έρευνες της Τατιάνας Μπέρνσταμ για την έλλειψη σεξουαλικών φραγμών της ρώσικης νεολαίας στις "μπράτσινες", τα λαϊκά συμπόσια του Βορρά. Και πώς να μην απολύσουν το 1862 τον Αλεξάντερ Νικολάγιεβιτς Αφανάσιεφ από τη βιβλιοθήκη των Αρχείων της Μόσχας για το βιβλίο του "Ρωσικοί Λαϊκοί Θρησκευτικοί Θρύλοι"; Αλλά τότε τι να πω και για τους "Κρυφούς Μύθους της Ρωσίας", τη συλλογή των σύντομων λαϊκών παραμυθιών του Αφανάσιεφ που είναι αυστηρότατα ακατάλληλα για ανηλίκους όχι μόνο του 19ου αιώνα και αλλά του 21ου! Είναι εντελώς αδύνατον να αντιγράψω εδώ όσα λέγονται στα παραμυθάκια του Ρούσκι Ζαβιέτνι Σκάσκι !

*

Κάποιοι λένε τις βίαιες συγκρούσεις αποφεύξιμα "παθολογικά" φαινόμενα που πρέπει και μπορούν να θεραπεύονται. Άλλοι τις ονομάζουν αναπόφευκτες, δεκτικές μόνο μελέτης και κατανόησης. Οι τελευταίοι χωρίζονται σε δυο σχολές σκέψης: Η μια τις θεωρεί σύνολο ορθολογικών και ανορθολογικών, συνειδητών και άσκεπτων συμπεριφορών. Η άλλη εστιάζεται μόνο στην ορθολογική, έξυπνη κι επιδέξια συμπεριφορά των αντιπάλων, αφού στόχος τους είναι το μέγιστο όφελος εκάστου. Τούτη δω ασκεί γοητεία, αφού, κατά το μύθο, η προσφυγή στη λογική κάνει πάντα καλό. Ο λογισμός του κόστους πάει ίσα στο βέλτιστο αποτέλεσμα. Κάθε σύγκρουση κρατών εδώ ανήκει;

*

Δημοσιογραφικές πληροφορίες άλλοτε εμφανίζουν την Τρόικα αμετακίνητη στην επέκταση της ρύθμισης οφειλών σε 120 δόσεις για συνταξιούχους και σκέτους μισθωτούς (όπως ισχύει για επαγγελματίες, αγρότες, εμπόρους) και άλλοτε ότι θα δώσει έγκριση τον Απρίλιο. Να μην πω κάτι βαρύ. Το πάω ελαφρά. Ελπίζω να μην το φυλάνε προεκλογικό "δωράκι" για την κατάλληλη ώρα. Να τα αφήσουν αυτά. Για μισθωτούς και συνταξιούχους να αποφασιστεί τώρα το σύστημα των 120 δόσεων για τις παλιές οφειλές υπό την προϋπόθεση, ασφαλώς, να είναι διαρκώς ενήμεροι ως προς τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους.

*

Πεζά και κυριακάτικα βρίσκομαι στη βάση δεδομένων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ρωτώ: Πόσα ευρώ σε κέρματα κυκλοφορούν παγκοσμίως; Μου λέει: 126,046 δις τεμάχια από 1 σεντ έως και 2 ευρώ με συνολική αξία 28,06 δις. 34,21 δις μονόλεπτα με αξία 342,1 εκατ. και 26,2 δις των δίλεπτα με αξία 526 εκατ. Υπόψη ότι από το 2013-17 είχαμε θεαματική αύξηση κοπής νομισμάτων του 1 και των 2 σεντ. Συνολικά κυκλοφορεί αξία 868 περίπου εκατ. σε νομίσματα ενός και δύο σεντ, δηλαδή ψιλά που σχεδόν πετάμε στα σκουπίδια. Αν προσθέσει κανείς και το 1,016 δις σε πεντόλεπτα, έχουμε μια αξία περίπου 2 δις. Ήγουν, οι κουμπαράδες ξανά στη μόδα; Γιατί όχι; Ή κάντε τα (θεα)ρέστα. Αλλιώς θα χαρακτηριστεί λιμνάζον κεφάλαιο. Και η ΕΚΤ κάτι θα κάνει.

*

Η Μεταφυσική, η Οντολογία, μου φέρνει τις ζωηρότερες αναμνήσεις νεότητας. Εκείνες οι μεγάλες απορίες, τα περίφημα ερωτήματα, το εκτοξευμένο: "Τι είναι ένα τραπέζι;", αλλά και "Τι είναι δυνατόν;", "Υπάρχει το τίποτα;"κ.ά. Θυμάμαι, έφηβοι, με τέτοια ερωτήματα επικοινωνούσαμε, μεταφέραμε τις ερωτικές επιθυμίες μας, παρηγορούσαμε τις ελλείψεις μας, επινοούσαμε "αυταπόδεικτες αρχές". Μετά, ως φοιτητές, κάποιοι, οπαδοί και καλά του πειράματος και του αποδεικτικού συλλογισμού, γρήγορες, κλεφτές ματιές σε ό,τι έβρισκαν από εμπειριστές, να τσουβαλιάζουν τη μεταφυσική με τη θρησκεία, το μυστικισμό με τον ανορθολογισμό. Ακούω σαν τώρα να λένε τη φράση: "Αυτό είναι μεταφυσικό" (και εννοούσαν "όχι αριστερό")! Έτσι σκάρωναν χαριτωμένα ένα δικό τους νεανικό παιχνίδι. Είμασταν ακόμα ακίνδυνοι...

*

Ένα πιθανό δράμα που μπορεί να αντιμετώπισε ο βιβλικός Μαθουσάλας, ο παππούς του Νώε, αν υποθέσουμε ότι πράγματι έζησε, σύμφωνα με τη Γένεση, 969 χρόνια θα ήταν η συνοχή της προσωπικότητας του. Αν μέχρι τα 130 του μπορούσε να θυμάται καθαρά και ζωντανά τα μικράτα του, τους φίλους, τις μυστικές παιδικές αγάπες, στα 280 του μου φαίνεται αμφίβολο αν μπορούσε να ανακαλέσει στιγμές πριν τα 70 του. Στα 960 του, λίγο πριν πεθάνει, ποια μπορεί να ήταν η σχέση του με το παρελθόν του, τη συνοχή της μνήμης του και εν τέλει με τον ίδιο τον εαυτό του; Ο Μαθουσάλας υπήρξε το ίδιο πρόσωπο στη μακραίωνη επιβίωσή του; Δεν θα προσπεράσουμε βιαστικά το επίκαιρο αυτό ερώτημα.

*

Αν ο Μαθουσάλας αντιμετώπιζε στον περίπου χιλιετή βίο του ένα πρόβλημα ταυτότητας αυτό θα απέρρεε από την έννοια της μοναδικότητας του προσώπου. Όπως κάθε ολιγόβιος ως προς αυτόν άνθρωπος θα θεμελίωνε το συνεχές της προσωπικότητας του στη συνεκτική συμπερίληψη των κοινωνικών εμπειριών του έτσι και ο Μαθουσάλας θα το πάλευε καταγράφοντας μνήμες, αφηγούμενος παλιά περιστατικά, τηρώντας σημαντικές επετείους. Αλλά, μοιραία, όλες οι κοινωνικές σχέσεις του θα ήταν χρονικά πεπερασμένες, μεταβαλλόμενες, η ροή τους συνδεδεμένη μόνο μέσω του δικού του εαυτού. Προορισμένος να επιβιώνει μόνο ο ίδιος, αν επιχειρούσε η ταυτότητα του να καθορίζεται πρωτίστως από τις κοινωνικές του σχέσεις δεν θα παρέμενε ένα πρόσωπο αλλά περισσότερα. 'Η λοιπόν το εγώ του ή οι άλλοι.

*

Καταλήγοντας: Από τη σκοπιά του ατόμου, η ταυτότητα φαίνεται ζήτημα θανάτου και όχι ζωής. Η επιβίωση αδιαφορεί για την ταυτότητα και εντέλει την καταλύει. Στα εννιακοσιοστά του γενέθλια ο Μαθουσάλας δεν θα αναγνώριζε εκείνον των τριάντα και ο τριαντάχρονος δεν θα μπορούσε να θεωρεί ως εαυτό του τον Μαθουσάλα των εννιακοσίων. Στο σημείο αυτό ας τον αφήσουμε στη βιβλική του αθανασία...

*

Στον "Επαρχιακό Γιατρό" του Τουργκένιεφ ο αφηγητής- ασθενής, κάτοικος ενός ασήμαντου χωριού, καλεί τον περιοδεύοντα γιατρό Τρύφονα Ίβανιτς κι απ' την αρχή μας λέει: "Παράξενα πράγματα συμβαίνουν στον κόσμο. Μπορεί να γνωρίζεσαι πολύν καιρό με κάποιους ανθρώπους, να τους θεωρείς φίλους κι όμως ποτέ να μην έχεις μιλήσει μαζί τους ανοιχτά και μέσα απ' την ψυχή σου. Και με άλλους, πριν καλά-καλά προλάβεις να εξοικειωθείς θέλεις να εξομολογηθείς τα πιο μύχια μυστικά σου." Πόσο δυνατή είναι η επιθυμία να ριχτούμε στα βαθιά! Το βιβλίο της ζωής του φίλου, συνήθως, το αρχίζουμε απ' τη μέση. Πάντα λέω θα είναι συναρπαστικό. Κι όμως, πάμε επιφανειακά, κομματιαστά, σκόρπια, ανέμελα.

*

Ο χειρισμός μιας νοοτροπίας απέναντι στον πολιτικό ή διακρατικό συμβιβασμό είναι λεπτό εγχείρημα. Κρίσιμα ερωτήματα είναι: Η κάθε πλευρά γνωρίζει όλα τα δεδομένα; Η διαλλακτικότητα της μιας πλευράς ηρεμεί την αντίπαλη ή πυροδοτεί αδιαλλαξία; Έχει επίγνωση ότι αλλιώς είναι η ασυμβίβαστη/συμβιβαστική πόλωση στον εγχώριο δημοκρατικό ανταγωνισμό και αλλιώς στην αρένα των διεθνών σχέσεων όπου ισχυροί "τρίτοι" επιβάλλουν αθέατους όρους; 'Εχει περιθώριο να ισχύσει ο διαπραγματευτικός κανόνας: "δύσκολος σε ζητήματα αρχών, εύκολος σε ζητήματα συμφερόντων"; Ζητήματα Θεωρίας των Συγκρούσεων.

*

Ο σκηνοθέτης Μπράιαν Ντέρις, ορμώμενος από τις δικές του οδυνηρές εμπειρίες, ανακάλυψε τη θεραπευτική επίδραση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Ίδρυσε λοιπόν στο Μπρούκλιν ένα δικό του θέατρο με ρεπερτόριο κυρίως από Σοφοκλή. Ο εμπορικός ηθοποιός Πολ Τζαμάτι, και μπράβο του, προσχώρησε με ενθουσιασμό στο εγχείρημα. Βέβαια, ο Ντέρις ξεκίνησε με χαμηλή πτήση, περιορίζοντας την καλή ιδέα του μόνο για τους ψυχικά πάσχοντες, ιδίως τραυματίες βετεράνους του αμερικανικού στρατού. Ας υπάρχουν φτερά και άφθονος χώρος για τον αρχαίο ελληνικό τραγικό λόγο.

*

Πώς θα ακουγόταν η όπερα του Έζρα Πάουντ Le Testament De Villon αν δεν έβαζε λίγο χέρι στην παρτιτούρα η πιανίστα και δασκάλα φωνητικής Αγνή Μπέντφορντ; Πιθανότατα ίδια, όπως ακριβώς ήθελε ο Πάουντ αφού ο σεβασμός της για τον μουσικά αυτοδίδακτο ποιητή ήταν απέραντος. Μα τι έργο ! Παρακαλώ, να ακούγεται. Και πώς βρήκε τον εξαίσιο αλλά αθεόφοβο ποιητή μπαλάντας, ροντό και σανσόν, τον Φρανσουά ντε Μονκορμπιέ ή ντε Λοζ, ή ντε Βιγιόν, όπως εντέλει οι Αρχές τον κατέγραψαν, φονιά ενός ιερέα, λήσταρχο και πολλά άλλα, τα ίχνη του οποίου χάθηκαν οριστικά μετά το 1463;

*

Ντρέπομαι αλλά και χαίρομαι όταν χάνω τον έλεγχο. Ενθουσιασμένος, πάω και φυτρώνω σε ξένες αυλές. "Εδώ είναι περιοχή λογοτεχνίας, δεν είναι για κάγκουρες", μου ψιθυρίζει ένας ντυμένος "κοπέλα-μπαλόνι", σαν τη Σύζυγο του Γκόγκολ, του Λαντόλφι. "Μα, μπαίνει το καρναβάλι", ψελλίζω μια γρήγορη δικαιολογία για το τρεσπάσινγκ και μετά: "Αν δεν πιστεύετε εμένα ρωτήστε τον Μπαχτίν, μην το κάνουμε της Νέας Ορλεάνης, ούτε των Κουδουνάτων, διότι μ' αυτά, βρε χαζούληδες, σας το είπε, αναπαράγεται ο βρωμοδιχασμός του δρώντος και του θεώμενου. Άντε άκρη λοιπόν, να επαναστατήσουμε, να καμωθούμε τους μπαχαλάκηδες, να κάτσουμε στο θρόνο του Ποιητή, του Πεζογράφου, του Αρτίστα. Αυτούς τους Μανίφικο περιγελούμε εμείς οι Αρλεκίνοι, οι Καπιτάνι και οι Τζάνι !"

*

Η πολυσημία ενός κειμένου δημιουργεί άγχος εξαπάτησης. Αλλά, θέτω το ερώτημα, τι προτιμά ο αναγνώστης ενός σύντομου μηνύματος, π.χ. μερικών φράσεων στο FB, α) ένα πολύ σαφές μήνυμα, το οποίο τον καθησυχάζει ενώ ενδέχεται να είναι απατηλό ή, β) ένα διφορούμενο μήνυμα με έκδηλη κάθε προειδοποίηση στον αποδέκτη; Θα μου πει κάποιος, στην πρώτη περίπτωση το πολύ να του κλέψει μερικά "λάικ". Στη δεύτερη τον ερεθίζει και τον υποχρεώνει σε σιωπή. Μια πρόταση λοιπόν προς τον κ. Ζάκερμπεργκ: στις φατσούλες "λάικ", "θαυμάσιο" κλπ. προσθέστε το ανέκφραστο ανθρωπάκι 😐 με την αντίδραση "το διάβασα". Είναι μια ευπρόσδεκτη ένδειξη ότι το μήνυμα διαβάστηκε. Δεν χρειάζονται πάντα υπεραντιδράσεις. Για μένα τουλάχιστον είναι αρκετό.

*

Ο Ρόαλντ Νταλ είχε γράψει ένα πολύ μικρό διήγημα με θέμα την εξαπάτηση. Τον "Άνθρωπο με την ομπρέλα". Μια μητέρα με την κόρη της βρίσκονται στο κέντρο του Λονδίνου. Βρέχει καταρρακτωδώς. Ένας ευγενικός ηλικιωμένος κύριος τις πλησιάζει. Πείθει την μητέρα να αγοράσει την όντως πανάκριβη μεταξωτή ομπρέλα του για μια λίρα μόνον. Δεν μπορεί, της λέει, να επιστρέψει στο σπίτι του περπατώντας όπως ήρθε, πρέπει να πάρει ταξί αλλά έχει ξεχάσει το πορτοφόλι του στο σπίτι. Η ανταλλαγή αποδεικνύεται επωφελής για τις δύο γυναίκες αλλά ο ηλικιωμένος είναι απατεώνας. Ανακαλύπτουν ότι κλέβει ομπρέλες από τις παμπ. Έτσι, η απόλαυση και η χρησιμότητα που απέρρευσε από την ανταλλαγή εκμηδενίστηκε από το τραύμα της ηθικής απογοήτευσης και, κυρίως, της εξαπάτησης ! Θα μου πει κανείς και η ηδονή του διώκτη; Λίγο είναι;

*

Η αυταπάτη αποτελεί για τον άνθρωπο έναν πολλαπλά χρήσιμο μηχανισμό με τον οποίο στη συνέχεια διευκολύνει τη διαπροσωπική εξαπάτηση. Διότι έτσι οι άνθρωποι αποφεύγουν τη συνειδητή εξαπάτηση, η οποία χρεώνεται με την κακή πρόθεση της παραπλάνησης . Η αυτο-εξαπάτηση έχει δύο επιπλέον πλεονεκτήματα: Μειώνει δραστικά τον ενεργοβόρο φόρτο γνωσιακής προσπάθειας που συνήθως αναλώνουμε όταν εξαπατούμε και σχετικοποιεί την οφειλόμενη τιμωρία στην περίπτωση που ανακαλυφθεί η απάτη μας. Η αυταπάτη συμβάλλει σε ένα είδος αυτοεκτίμησης το οποίο παρακάμπτει την κατηγορική προσταγή με την εκ προοιμίου αυτο-ενοχοποίηση.

*

Την τελευταία δεκαετία εντάθηκε η συνεργασία Ρωσίας - Κίνας. Στον τομέα των πολεμικών εξοπλισμών η Ρωσία υπέγραψε το 2015, σύμφωνα με το περιοδικό Σπούτνικ, δύο μεγάλες εξοπλιστικές συμβάσεις με την Κίνα, συνολικά 4 δις δολαρίων. Αφορούν η πρώτη σε 4-6 συστοιχίες πυραύλων S-400 και η δεύτερη σε 24 μαχητικά αεροσκάφη Σουχόι-35. Αλλά και στα δικά μας. Με αυτόν τον τύπο αεροσκάφους η Ρωσία επιχείρησε εσχάτως διείσδυση με σχετική πρόταση στην Ελλάδα, εν όψει του τουρκικού προγράμματος αεροπορικού εκσυγχρονισμού με αμερικανικά F-35 μέχρι το 2021. Μάλιστα, η ρωσική πλευρά θεωρούσε ότι η αγορά θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο της ελληνορωσικής αμυντικής συμφωνίας του 2013.

*

Η βιομηχανία και το εμπόριο όπλων καλά κρατεί. Και δεν εννοώ των κυνηγετικών. Σύμφωνα με στοιχεία οργανισμού του αμερικανικού Κογκρέσου και του CIPRI, τρεις δυνάμεις είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί και πωλητές κρατικών οπλικών συστημάτων. Η αεροπορία έχει φυσικά τη μερίδα του λέοντος. Οι ΗΠΑ (πρώτη), η Ρωσία και η "Ευρώπη", δηλαδή η Γαλλία (Όμιλος "Θαλής", Safran, Dassault κ.ά.), το Ηνωμένο Βασίλειο (Rolls-Royce κ.ά), η Ιταλία (Leonardo) και η Ελβετία (RUAG). Κάπου υπάρχει και η "μουλωχτή" Σουηδία (SAAB). Γερμανία, Ισπανία, Νορβηγία και η Πολωνία συμμετέχουν με "προϊόντα" θαλάσσης και ξηράς. Σημειωτέον ότι εσχάτως οι τουρκικές εταιρείες ASELSAN και TAI ανεβάζουν ρυθμούς με μικρά, ελαφρά αεροσκάφη, μικρά άρματα και τεχνολογία τακτικής.

*

Η Κίνα είναι από τις χώρες με τις μεγαλύτερες εισοδηματικές ανισότητες. Μάλλον από τις τελευταίες αν κριθεί με βάση τον Ευρωπαϊκό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Στο Πεκίνο, κοντά στα Θερινά Ανάκτορα, στην Κομματική Σχολή της Κ.Ε. του ΚΚΚ διδάσκεται ο μαρξισμός-λενινισμός. Οι 1.300 μαθητές ασκούνται στα βαθύτερα νοήματα της "Σκέψης του Μάο" και της "Θεωρίας του Ντενγκ-Χσιάοπινγκ". Προσφάτως όμως έγινε μια σημαντική καινοτομία στο πρόγραμμα σπουδών της. Ένα μόνιμο σεμινάριο διεξάγεται στο οποίο παρέχεται η απόλυτη ελευθερία να εκφραστούν τα κομματικά στελέχη σε δύο ερωτήματα: α) "Πόσο ακόμα θα κυβερνά το ΚΚΚ;" και β) Τι πρέπει να σχεδιάσουμε για την επόμενη μέρα της κατάρρευσής του;" Είπαμε, το "εποικοδόμημα" καθυστερεί διαλε(χ)τικά όχι διανοητικά.

*

Εύγλωττη η πενταετία 1955-61. Από το 1953 Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία και Τουρκία είχαν υπογράψει σύμφωνο συνεργασίας. Δύο χρόνια αργότερα η Τουρκία είχε στρέψει το ενδιαφέρον της στη Μέση Ανατολή ενώ η Γιουγκοσλαβία επιθυμούσε σύσφιξη σχέσεων με Ελλάδα λόγω εξελίξεων στην ΕΣΣΔ. Μετά τον θάνατο του Στάλιν ο Χρουστσώφ θεώρησε χρήσιμο να αποκαταστήσει τις σχέσεις της ΕΣΣΔ με τον Τίτο ώστε να περιορίσει την επιρροή της Δύσης στην τότε Γιουγκοσλαβία. Το πιάτο είχε την "αναγνώριση του γιουγκοσλαβικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό". Ελάχιστα αργότερα η καταδίκη της σοβιετικής επέμβασης στην Ουγγαρία το 1956 και η καταφυγή του Νάγκι στην πρεσβεία της Γιουγκοσλαβίας ξαναπάγωσε τις σχέσεις Τίτο - Μόσχας. Για τη Βουλγαρία αυτή ήταν μια ευκαιρία να ανεβάσει το θέμα των παραχαράξεων της ιστορίας από τους Σκοπιανούς ιστορικούς. Εν τω μεταξύ ο νατοϊκός προσανατολισμός της Ελλάδας δεν άφηνε στον Καραμανλή περιθώρια ανοχής στην πολιτική των "απύραυλων" Βαλκανίων που ήθελε η ΕΣΣΔ. Το 1959 η Μόσχα απείλησε ότι θα εγκαταστήσει πυραύλους στην Αλβανία και και τη Βουλγαρία. Παρά το δυσμενές κλίμα Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία υπέγραψαν σύμφωνο οικονομικής, τεχνικής και πολιτιστικής συνεργασίας το 1959 αλλά και συμφωνία για μεθοριακή επικοινωνία, δηλαδή για μια ζώνη βάθους δέκα περίπου χιλιομέτρων από τις δύο πλευρές των συνόρων στην οποία επιτρεπόταν η ελεύθερη κυκλοφορία των κατοίκων, το εμπόριο, η ιατρικές υπηρεσίες, η καλλιέργεια κτημάτων. Τότε, σε περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας έγιναν οι δημόσιες ορκωμοσίες των σλαβοφώνων ότι θα μιλούν πάντα μόνο Ελληνικά. Αυτές οι ακραίες τοπικές πρωτοβουλίες προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της κυβέρνησης Καραμανλή. Η ριψοκίνδυνη και ουτοπική συμφωνία της ελεύθερης διασυνοριακής ζώνης, παρά τις αντιδράσεις του Σοφοκλή Βενιζέλου, του Ηλία Τσιριμώκου κ.ά αλλά και του στρατού επικυρώθηκε από τη Βουλή στις 17 Σεπτεμβρίου 1959. Η κυβέρνηση Καραμανλή ήλπιζε ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Βελιγραδίου θα τιθάσευε τα Σκόπια. Μετά τη ρωσο-κινεζική διάσπαση του 1961 Μόσχα και Βελιγράδι ξαναθερμαίνουν τις σχέσεις τους. Στη Βουλγαρία ανακινείται θέμα βουλγαροποίησης των σλαβομακεδόνων. Από το 1960 η υπόθεση του "μακεδονικού" στραβώνει διότι η Ελλάδα υφίσταται τις δυσμενείς συνέπειες του ανταγωνισμού Βουλγαρίας - Γιουγκοσλαβίας.

*

Δεν ξέρω τι να πρωτοθαυμάσω, Ζακ. ΟΙ αρετές του μυθιστορήματος σου είναι πολλές. Στο τέλος, έκρινες, έπρεπε να υπάρχει και βιβλιογραφία. Εικοσιπέντε βιβλία δεν είναι και τόσο πολλά για τέτοιο έργο. Ήταν "ενδεικτική" από σεμνότητα; Ευχαριστείς όμως τον Μοχάμετ Σαδ, κοσμήτορα του πανεπιστημίου της Φες, επίσης τον μεγάλο ραβίνο της Γαλλίας Ρενέ Σαμουήλ Σιρά και τέλος τον καθηγητή φιλοσοφίας Μορίς Ρούμπεν Χαγιούν, εξαίρετο γνώστη του Αβερρόη, του Μαϊμονίδη και της Καμπάλα. Συνδρομή βαρυσήμαντη για να είναι απλώς φιλική. Big deal ! Να το διαβάσει γιατί κάτι θα αποκομίσει απ' όλα αυτά και ο "γνήσιος" απόγονος του Αριστοτέλη και του Μεγαλέξαντρου με τα μονοτονικά νεοελληνικά του.

*

Ο κανόνας του διαχωρισμού του κρασοπότηρου της ιστορίας και του νεροπότηρου των διπλωματικών σχέσεων όπως τον περιέγραψα σε προηγούμενη ανάρτηση πρέπει να τηρείται. Η εξέταση των βαλκανικών σχέσεων εδώ και αρκετές δεκαετίες, παρότι οι κρίσεις, οι εντάσεις και το διεθνές περιβάλλον ήταν δυσμενέστερο απ' ότι σήμερα και παρά τα αναπόφευκτα λάθη και τις απρόβλεπτες καραμπόλες που συμβαίνουν πάντα στην εξωτερική πολιτική επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

*

Οι χώροι παραγωγής που στέγαζαν τους τρόπους παραγωγής των μεγάλων φετίχ της βιομηχανίας, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, παρουσιάζουν μορφολογικές μεταβολές από την αταξία προς την τάξη, από την έλλειψη επιμέλειας προς την καλοσχεδιασμένη λεπτομέρεια, από την αισθητική του καπρίτσιου στον μινιμαλισμό, από το κραυγαλέο στο διακριτικό. Όπως με τα εργοστάσια της αυτοκινητοβιομηχανίας. Πίσω βέβαια από την αποστειρωμένη πρόνοια των αρχιτεκτονικών γραμμών πάντα μου φαίνεται πως κρύβεται ο ίδιος διαβολάκος που κουνούσε τη γραφίδα στα Carceri d’Invenzione του Πιρανέζι. Κι έπειτα αυτή η τάξη και το εργονομικό κάλλος των χώρων πού έχει απωθήσει το περιττό; Στις χώρες-shitholes μήπως;

*

Καταλαβαίνω τον Κώστα Αξελό να γρύζει περίλυπος όποτε η κουβέντα ερχόταν στην "σχολικότητα" της γαλλικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, δηλαδή στην αποθάρρυνση κάθε σκέψης που υπερέβαινε και αθετούσε τον ακαδημαϊκό κώδικα οδικής κυκλοφορίας. "Εκεί μέσα", έλεγε, "η μετριότητα γίνεται το πεπρωμένο της μέσης ανθρώπινης διάνοιας". Μακάρι να είχαμε ένα κλάσμα αυτής της "σχολικότητας" στα πανεπιστήμια μας. Ελπίζω, τουλάχιστον, οι δικές μας συστηματικές και αυθαίρετες αρνήσεις της να μη γίνονται στο όνομα των Ευφυών!

*

Ο Νίτσε ψιθύριζε στη Γέννηση της Τραγωδίας: "Σε επιθυμώ, αξίζεις να σε γνωρίσω", δηλ. εσένα ζωή, στο σύνολο σου, απελευθερώνοντας την επιθυμία ή την υπόσχεση που απορρέει από τη δέσμευση του συγκεκριμένου αντικειμένου (ή του συγκεκριμένου Άλλου). Και το μολύβι μου ρωτούσε, εκείνα τα χρόνια, στην ακρούλα της σελίδας: "Όμως πότε γνωρίζοντας εσένα, το συγκεκριμένο ον, θα μπορώ να ελπίζω ότι όλες οι ριζικές αυτές αξιώσεις θα μου είναι περιττές ;"

*

Πώς τα ροκάνιζε ο Λακάν; Μέσω της γυναίκας δηλώνεται το σύμπτωμα της επιθυμίας του άνδρα, η γυναίκα μετατρέπεται από "πραγματικός άλλος σε φαντασιακός Άλλος". Κρίμα που δεν τα ήξερε αυτά ο Conroy, του Τζόις, όταν στη χριστουγεννιάτικη γιορτή της θείας του, έτσι στο ξεκάρφωτο, κορτάριζε ανόρεχτα την υπηρετριούλα Λίλη και δέχτηκε την κατάξερη απόρριψη της. Θα τον βοηθούσε να παρηγορηθεί, να μη νιώσει τόσο αποδιοργανωμένος, αν ήξερε πόσο έξυπνη, χρήσιμη και ανταλλάξιμη επινόηση είναι ο "φαντασιακός Άλλος". Ή μήπως κάπως έτσι σκέφτηκε όταν της έδινε το φιλοδώρημα;

*

Το τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη "Πού βαδίζουμε κύριοι" μου έρχεται με τα καμώματα στις αυτοκινητοβιομηχανίες ! Η Toyota έχει Daihatsu, Lexus, Scion και Hino Motors. Παίζει όμως και με Fuji. Η Volkswagen με Audi, Bentley, Bugatti, MAN Trucks, Scania, SEAT, Skoda, Porsche ενώ η Audi ελέγχει τη Lamborghini που σ' αυτήν ανήκει η Ducati και ενώ η μισή Porsche τεχνικά ελέγχει την Volkswagen. Η General Motors, παίζει με Buick, Cadillac, Chevrolet , Vauxhall, Daewoo και λίγο με Opel. Οι Renault & Nissan έχουν Dacia, Datsun και Lada και ψιλοπαίζουν με Daimler. Τέλος, το πιο καλό παιδί σ' αυτό το τρελό πάρτι είναι η Hyundai, αθώο ζευγαράκι με την Kia.

*

Η οικονομική συνεργασία και προσέγγιση Κίνας-Ε.Ε. εντείνεται. Υπάρχουν όμως και προβλήματα. Κόκκινες κάρτες για την Κίνα οι περιορισμοί κυρίως των εθνικών ρυθμιστικών πλαισίων στα θέματα της ασφάλειας και του αθέμιτου ανταγωνισμού ενώ για την ευρωπαϊκή πλευρά ο προστατευτισμός και το οικονομικό μοντέλο της Κίνας, κυρίως η άρση των περιορισμών των ξένων επενδύσεων. Οι εξαγωγές από ΕΕ προς Κίνα αναμένονται να αυξηθούν κατά 20% μέχρι το 2025 ενώ από Κίνα προς ΕΕ κατά 30%. Ιδίως ο τομέας των προϊόντων και των υπηρεσιών υγείας των ευρωπαϊκών χωρών εκτιμάται ότι θα ευνοηθεί.

*

Για όσους ενδιαφέρονται περισσότερο για τις δηλώσεις Πούτιν για την υποτιθέμενη σχέση του "Ηθικού Κώδικα της Οικοδόμησης του Κομμουνισμού" με την Αγία Γραφή : θυμηθείτε στη βιβλιογραφική σας αναζήτηση μεταξύ άλλων και τους Μπογκντάνωφ, Βαζιούλιν, Γκορμπουνώφ, Μπουχάριν, Μακαρένκο και φυσικά Λένιν και Κρούπσκαγια. Κουράγιο !
Ένας τρόπος και για μας, τότε που ήταν ακόμα μαζί μου. Με βοηθά o Tennessee Williams: Όταν μιλούσαμε ο ένας στον άλλο - λέγαμε πράγματα που δεν είχαν σχέση μ΄αυτά για τα οποία μιλούσαμε. Τα μικρά πραγματάκια - μαζεύονταν γύρω μας να μας προστατεύουν από εκείνο το απέραντο τοπίο - όπου δεν φτάνουν οι ακτίνες του ήλιου αν και είναι εκτυφλωτικά φωτισμένο. Μιλάμε για μικροπράγματα ... με τρόπο προσεκτικό, με τρόπο ευγενικό. Στις σιωπές μας κρυβόταν ό,τι πιο ευκρινές και πιο εκρηκτικό...

*

Έκτη Σκηνή της 3ης Πράξης από τη "Μαρία Στούαρτ" του Σίλερ. Ο νέος και εκρηκτικός Μόρτιμερ είναι γοητευμένος με τη Μαρία. Είναι βασίλισσα, σύμβολο πίστης, από τη Μοίρα ισχυρή και ηττημένη μα πάνω απ' όλα όμορφη, γοητευτική γυναίκα. Εκείνος παίζει διπλά με την Ελισάβετ αλλά έχει καρφώσει αφοσίωση και ερωτική παράδοση στη Μαρία. Ο Λέστερ αποδεικνύεται δειλός. Μόνος να σταθεί στην ανίσχυρη πια Μαρία ο Μόρτιμερ. Και τότε, ξαφνικά, ο εξιδανικευμένος έρωτας μεταμορφώνεται σε ασυγκράτητο κατακτητικό πόθο. Σκηνή ουσιαστικά κωμικοτραγική. Τη βαθμολόγηση της ισχύος του διαχωρισμού επιθυμίας και απόλαυσης την επιτελεί η αναμέτρηση με τη δύναμη.

*

Εντάξει λοιπόν για τη γραμμή Μιγιέ. Πασπαλισμένη ίσως με λίγο "απροϋπόθετο" και "φιλοξενία" από Derrida. Να τονίζουμε και την επισήμανση της ίδιας: "Καταλαβαίνω περισσότερο την ταμία ενός σούπερ μάρκετ που παρενοχλείται από το αφεντικό της και φοβάται μη χάσει τη δουλειά της. Από αυτή την οπτική, οι καταγγελίες των ηθοποιών είναι απρεπείς".

*

Προσοχή σχετικά με το ψευδεπίγραφο τμήμα εδάφους της βαλκανικής γεωγραφίας. Στο ποτήρι με το κρασί της ιστορίας ούτε μία σταγόνα νερό. Στο ποτήρι της ρεαλιστικής πολιτικής ούτε μια σταγόνα από το κρασί της ιστορίας. Καλύτερα νερό σκέτο !

*

920 χρόνια φέτος από τη γέννηση της Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν, δυτικής αγίας και Σίβυλλας του Ρήνου. Φωτισμένη συγγραφέας, μουσικός, φιλόσοφος, διδάκτωρ της εκκλησίας, μοναχή. Στο Liber Divinorum Operum της υπάρχει η πρώτη εικόνα του Παγκόσμιου Ανθρώπου - χωρίς φύλο. Αργότερα ο Ντα Βίντσι τον πρότεινε στη μορφή του "Βιτρούβιου Άνδρα". Εποχές πνευματικής γενναιοδωρίας! Αγαπημένο παραλειτουργικό μονοφωνικό άσμα το De Sancta Maria - O Splendidissima Gemma, Antiphona. Κάπως στο παιχνίδι και η σχετική ταινία της von Trotta...

*

Αν σήμερα πεις τη φράση "αμοιβή με βάση την απόδοση" θα φας πιπέρι. Παλιά και ...προκαπιταλιστικά, στην όμορφη, αναγεννησιακή και ουμανιστική Φλωρεντία, ο μισθός του νεοδιόριστου καθηγητή Ρητορικής, για το ακαδημαϊκό έτος 1480-81, ήταν 100 φιορίνια ενώ για τον καθιερωμένο "λόρδο καθηγητή" ήταν 300. Πολιτσιάνο vs Λαντίνο. Μετά από τρία χρόνια ο Πολιτσιάνο είχε μειώσει τη διαφορά: 200-300. Σε μια δεκαετία ο Πολιτσιάνο είχε φτάσει τα 450 φιορίνια ενώ ο Λαντίνο παρέμενε καθηλωμένος στα 300. Στη "Λάμια" του ο Πολιτσιάνο έλεγε: "Πρώτο βήμα στη φιλοσοφία είναι να μάθεις να στοχάζεσαι και να μάθεις να μιλάς". Και τόνιζε πόσο σημαντικό εργαλείο είναι οι "ιστοριούλες". Εδώ λένε άξιος ο μισθός.

*

Μερικοί φάκελοι έχουν φύγει από τα ράφια και βρίσκονται σε κρύπτες. Η ελπίδα να μάθουμε επιτέλους κάτι γι' αυτά τα πρόσωπα αποτίθεται μόνο σε αρχαιολόγους και ευαίσθητους ιστοριοδίφες. Καθαρίζω τη σκόνη από τον φάκελο του Φανόν. Χρόνια πριν τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και ενώ στην Αλγερία αλώνιζε η γαλλική αποικιοκρατία, κιόλας στο Παρίσι η πολιτική ορθότητα έκανε τα πρώτα της βήματα. Πρέπει να ήταν στις αρχές του '50, σπούδαζε εκεί ψυχιατρική, είχε προηγηθεί το κλείσιμο της εφημερίδας "Ταμ-Ταμ" κι εκείνος έλεγε: " Όσοι με συμπαθούν με διαβεβαιώνουν ότι δεν το αισθάνονται επειδή είμαι μαύρος. Και όσοι με αντιπαθούν με διαβεβαιώνουν ότι το αισθάνονται ασχέτως που είμαι μαύρος." Πρόσφατα, ο νυν υπερσυντηρητικός " (κάποτε όμως μπεβανικός) Πολ Τζόνσον τον χαρακτήρισε "πατέρα της τρομοκρατίας" ! Η τρικυμία κρανίου "πουλάει"...

*

Κάποτε είχαμε συναίσθηση εκείνου που έλεγε ο Βερνάρδος από τη Σαρτρ: αν νομίζουμε πως βλέπουμε πολύ μακριά είναι μόνο γιατί είμαστε σαν τους "νάνους" που στέκονται πάνω σε ώμους "γιγάντων". Πάντως, μας είχε προειδοποιήσει διαφορετικά ο Νίτσε στον Ζαρατούστρα και κάτι ευγενικές σπόντες είχε ρίξει κι ο Ταρκόφσκι. Με τους καταχρηστικούς και απαράδεκτους σήμερα αυτούς χαρακτηρισμούς οι παλιοί και ο Νίτσε εννοούσαν απλώς το άξιο περιφρόνησης. Διότι ο μύθος επιμένει: σε όσες πλάτες "γιγάντων" κι αν σκαρφαλώσει ο "νάνος", δεν θα καταφέρει να διακρίνει μακρύτερα απ' τον "γίγαντα". Είναι κι αυτή μια εξήγηση του λόγου για τον οποίο η συνωμοσία των "νάνων" έχει εξαφανίσει τους "γίγαντες" σφραγίζοντας τους στα Μουσεία των Ηθικών Πλεονεκτημάτων. Ευτυχώς επιβιώνουν τα συμπαθή φασόλια.

*

Πράξη 1η, Σκηνή 3η (η Βολούμνια με τη Βιργίλια). Στον σύντομο μονόλογο της Βολούμνιας, μητέρας του Κοριολανού, φωτογραφίζεται η σαιξπηρική θέση για την οιδιπόδεια επιθυμία όπως πολύ αργότερα την επανέλαβε και ο Ζίζεκ. Δεν είναι εκ των προτέρων δεδομένη αλλά πρέπει να κατασκευαστεί. Προσωπικά θεωρώ ως Κέντρο του έργου τη φράση της "Then his good report should have been my son" ("ο γιός μου θα ήταν η δόξα του", όπως μεταφράζει ο Ρώτας). Τη φήμη, τη δόξα, το good report όρισε ο μέγας Σαίξπηρ ως το προνομιακό πεδίο του Οιδιπόδειου. Τεράστιο και βασανιστικό θέμα. Συστηματική ανασκόπηση βιβλιογραφίας δεν έχω αυτή τη στιγμή. Διαισθητικά υποθέτω πως αυτή η επισήμανση θα μειοψηφεί.

*

Άπειρες ώρες έχω απολαύσει την τηλεφωνική μας επικοινωνία με τον πολύ αγαπημένο μου φίλο Παναγιώτη ο οποίος, στα 22 του χρόνια και με δυσκολία να μετακινείται από την Αμφίκλεια, δίνει μια διαρκή μάχη σοφίας. Φιλόσοφος, όπως το εννοούσε ένας σπουδαίος ουμανιστής της Αναγέννησης, ο Πολιτσιάνο, ο οποίος έτσι χαρακτήριζε κάθε άνθρωπο που προσπαθεί να αποκτήσει αυτογνωσία και φροντίζει να είναι ενάρετος. Δεν μπορώ να μιλήσω για όλα τα καλά που παίρνω από εκείνον γιατί ξέρω πως η σεμνότητα του θα μου το απαγόρευε. Λυπάμαι που δεν μπορώ να μεταδώσω συμπυκνωμένα τους θησαυρούς που θα προσέφερε στον καθένα η επικοινωνία μαζί του. Ο Πολιτσιάνο, obiter dictum, αποκαλούσε "λάμιες" όλους εκείνους τους σχολαστικούς "διαβασμένους" που και ο οξυδερκής "μακρυγιαννικός" φίλος μου, ομοίως, αποφεύγει όσο μπορεί. Τον περιμένω να ξανάρθει στην Αθήνα σύντομα.

*

Στο Τριμούρτι του ινδουισμού, αγαπημένε μου Τ., θα βρεις την πηγή του καταστροφισμού που διαπίστωσα από πρόσφατη ανάρτηση ότι σου αρέσει. Βράχμα ο Δημιουργός, Βίσνου ο Διατηρητής και Σίβα ο Καταστροφέας, ο Χορευτής του Σύμπαντος. Και στον αιγυπτιακό Φοίνικα και αλλού. Πρώτος κομιστής της ιδέας αυτής στη Γερμανία ο Χέρντερ, μετά το πέρασε στα σαλόνια ο Γκαίτε, μετά ο Φρ. Λιστ (που έφερε τη θεωρία των "παραγωγικών δυνάμεων") και τελικά, πιο ανάγλυφα, στον Νίτσε. Από αυτόν ο Σόμπαρτ και κυρίως ο Σουμπέτερ συνέθεσαν τα "φαουστικά οικονομικά". Αλλά, υποθέτω ότι, εκτός από την πλευρά της παραγωγής σε ενδιαφέρει περισσότερο -και νομίζω σου ταιριάζει- και η, ας την πούμε, "αγγλοσαξονική" πλευρά της ισοδυναμίας των συναλλαγών, τα οικονομικά των εμπόρων που απεχθανόταν ο Νίτσε. Αναρωτήθηκα γιατί μπλέκεις με τη θεωρία της καταστροφής.

*

Τι έμαθε και σ' εμάς τους αταξινόμητους και στους θεωρητικούς της λογοτεχνίας ο πλατωνικός Λογγίνος; Ότι μπορούμε και σήμερα να μιλάμε για "ύψος" (sublime) στη σκέψη, στην ψυχή εφόσον υπάρχουν έργα ηρωισμού, μεγαλοφροσύνης, υψιτεχνίας, πάθους, μεγαλοψυχίας, έκστασης, νοητικών επιδόσεων. Ο Λογγίνος, στην "Περί ύψους" πραγματεία του, μας έμαθε λοιπόν ότι το "ύψος" μπορεί και να κατασκευαστεί, εν μέρει. Κυρίως όμως απορρέει από κάτι εγγενώς χαρισματικό στον άνθρωπο : "ἡ φύσις οὐ ταπεινὸν ἡμᾶς ζῷον οὐδ̓ ἀγεννὲς ἔκρινε τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ̓ ὡς εἰς μεγάλην τινὰ πανήγυριν εἰς τὸν βίον καὶ εἰς τὸν σύμπαντα κόσμον ἐπάγουσα, θεατάς τινας τῶν ὅλων αὐτῆς ἐσομένους καὶ φιλοτιμοτάτους ἀγωνιστάς, εὐθὺς ἄμαχον ἔρωτα ἐνέφυσεν ἡμῶν ταῖς ψυχαῖς παντὸς ἀεὶ τοῦ μεγάλου καὶ ὡς πρὸς ἡμᾶς δαιμονιωτέρου.

*

Θυελλώδεις άνεμοι, μεγάλο ύψος κύματος και ισχυρές καταιγίδες αναμένονται στον τραπεζικό τομέα τους επόμενους μήνες. Οι "καπετάνιοι" μαζεύτηκαν στη γέφυρα της ναυαρχίδας μπας και πει τίποτα ο "Μεγάλος Τιμονιέρης". Εκείνος, αγέρωχος, δεν έδειξε την ταραχή του. Τους τα 'ψαλλε καπετανίστικα, θέλοντας να βγάλει την ευθύνη από πάνω του. Είπε μόνο τα γνωστά, "σφραγίστε καλά τις μπουκαπόρτες" και τα ρέστα. Ήξερε από λίγο νωρίτερα πως και η καδένα του δικού του πηδαλίου είχε σπάσει.

*

Μου φαίνεται πως αν κάποιοι διατύπωσαν πιο εμφατικά το "νόμο" της αύξησης του κόστους και της φθίνουσας αποδοτικότητας της καλλιτεχνικής παραγωγής, ιδίως τις τελευταίες δεκαετίες είναι οι Baumol και Bowen. Η έρευνά τους σε λογιστικά βιβλία θεάτρων και μουσικών αιθουσών έδειξαν ότι τον 18ο αιώνα οι καλλιτέχνες ήταν διπλάσια πιο παραγωγικοί από τους σύγχρονους! Αυτό κάτι λέει. Από τούτη τη διαπίστωση των "Οικονομικών του Πολιτισμού" φτάνουμε στο άλλο άκρο. Γι αυτό πώς να μην συμπαρασταθώ στους αγαπημένους μου φίλους Κατερίνα και Sebastian, άξιους σολίστες πιάνου, στους οποίους δημόσιοι φορείς της Ελλάδας αλλά και της Αυστρίας πρότειναν, ΤΩΡΑ, ΣΗΜΕΡΑ, αμοιβές με ποσά που ντρέπομαι να αναφέρω.

*

Ιστέον ότι ο Χέγκελ χαρακτήριζε τη λαϊκή κυριαρχία ως «σκέψη συγκεχυμένη που έχει σαν βάση μια πρωτόγονη παράσταση του λαού». Μετά δώσ' του ο Μαρξ να γκρινιάζει πως μόνο ο λαός μπορεί να είναι συγκεκριμένος και πραγματικός. "Στη μοναρχία έχουμε το λαό του καθεστώτος ενώ στη δημοκρατία το καθεστώς του λαού", μουρμούραγε. Σήμερα ξέρουμε τι έχουμε ...

*

Υπάρχουν αγαπημένοι φίλοι που ενδεχομένως φοβούνται κάποιες λέξεις. Ή που χωρίζουν τις λέξεις σε καλές/κακές, από τη χρήση των οποίων σχηματίζονται καλές/κακές φράσεις. Ή που διστάζουν να ιεραρχήσουν τη φιλία πάνω από τις σίγουρες προσευχές. Στην άκρη-άκρη υπάρχουν (?) οι πολιτικές μας διαφορές. Όμως, αν γνωριζόμαστε μεταξύ μας και δεν κάνουμε προπαγανδιστική χρήση τούτου εδώ του ελλαττωματικού αλλά μόνου υπάρχοντος μέσου τότε γιατί το άγχος της πολιτικής ορθότητας (όπως τη φαντάζεται ο καθένας) να μεσολαβεί στην ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ φίλων;