2 Απριλίου
Η λέξη "Έλληνας" δεν δηλώνει εθνοφυλετική ιδιότητα, ούτε όμως παραπέμπει μόνο στην υπηκοότητα του ελληνικού κράτους. Όποτε (πια) χρησιμοποιούμε τη λέξη "ελληνικότητα" καταλαβαίνουμε αμέσως και πρωτίστως έναν πολιτισμό. Ως "Έλληνες" βλέπω κι εγώ τους μετέχοντες στην "ημετέρα παιδεία". Με έμφαση στο ευρύτερο μετέχειν. Μέσω της γλώσσας, των κοινών βιωμάτων, των σχέσεων κοινωνίας, της ιστορικής συνείδησης, των ηθών και εθίμων αλλά και του αιτήματος της ελευθερίας και της πολιτικής αυτονομίας. Η δυσμετρία μας περί αυτών μοιάζει να προέρχεται από τα πλήγματα στην "ημετέρα" παιδεία...
3 Απριλίου
Παραπάνω από τέσσερα χρόνια έχει μπροστά του ο Ερντογάν, μέχρι τις επόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, για να επουλώσει τις πληγές του από τα πρόσφατα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών. Θα τα καταφέρει; Κανείς δεν κόβει το κεφάλι του. Εντωμεταξύ το ενισχυμένο κάπως Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό CHP πρόκειται να αλλάξει; Από αυτά που ακούγονταν, ότι σχεδιάζει να παρκάρει μεταξύ εκσυγχρονισμένου κεμαλισμού και σοσιαλδημοκρατίας γίνεται τίποτα; Μου φαίνεται πως ο Κιλιτσντάρογλου κάτι με τους δημάρχους Μανσούρ Γιαβάς στην Άγκυρα και Εκρέμ Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη, κάτι με τις παρεμβάσεις του στην υπόθεση Κασόγκι, κάτι με τη συμμαχία τώρα με το Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ ίσα που κρατάει το μαγαζί κι ευχαριστημένος είναι. Μοιάζουν όλοι να αρκούνται στο έλασσον, αφήνοντας ως μείζον την αμερικανική δυσαρέσκεια για τα γνωστά καμώματά του σουλτάνου και τον πληθωρισμό να βαράει το ταμπούρλο.
Κοινοβουλευτική δημοκρατία χωρίς κομματικό ανταγωνισμό δε νοείται. Κι αυτός ο τελευταίος πώς να γίνει δίχως κάποια ρητορική, χωρίς λέξεις, χωρίς σημάδια; Και πώς να βρεθούν αυτές οι λέξεις σε καιρούς περιδίνησης των ιδεολογικών και πολιτικών μας ταυτοτήτων; Δύσκολοι καιροί για τους κομματικούς κειμενογράφους. Υπάρχουν όμως και λέξεις ευδιάκριτες: "ακροδεξιά", "ρατσισμός", "ολοκληρωτισμός", "διαφθορά", "κοινωνικό πρόσημο", kolotoumba, κλπ. Υπάρχουν φυσικά και πατήματα πάνω στα οποία νομίζουμε ότι ευσταθεί η "διαφορά" μας. Και την ίδια στιγμή που ξέρουμε ότι για τα δημοκρατικά κόμματα εξουσίας οι διαφορές γίνονται πολύ μικρές εμείς, μεταξύ μας, καταντάμε δυσανεκτικοί ή και χυδαίοι με τον "Άλλο" συμπολίτη μας.
4 Απριλίου
Έλεγα πριν για την καχεξία της ελληνικής πολιτικής ρητορικής. Στην Τουρκία πάει αλλιώς. Ο κομματικός ανταγωνισμός, μέσα στο ευρύτερο σκηνικό των κλυδωνισμών της χώρας, αγωνίζεται -ενίοτε με τσαλίμια περίτεχνα- να αποδείξει στους πολίτες της πως η Τουρκία μπορεί να είναι και κάτι άλλο εκτός από περιφερειακή υπερδύναμη. Η περίπτωση του Καλού Κόμματος (Iyi Parti) της ιστορικού Meral Akşener είναι χαρακτηριστική. Με διάφορους σουσλεμέδες, όπως π.χ. το ζήτημα της υπόσχεσης εσωκομματικής δημοκρατίας (παλιάς πληγής στην τουρκική πολιτική). Η κατά τα άλλα προερχόμενη από το ακροδεξιό Εθνικιστικό Κίνημα (MHP) του Μπαχτσελί τη σερβίρει επιτυχημένα, μαζί με την ευελιξία στο κουρδικό, τη συμμαχία της με το κεμαλικό CHP (όπως τώρα στις δημοτικές) plus μια πιο ήπια, φιλοδυτική ρητορική.
5 Απριλίου
Τρία ρεύματα εντοπίζουν ορισμένοι αναλυτές στο σύνολο των συντηρητικών ψηφοφόρων του Ερντογάν σχετικά με το πώς κατανοούν την εθνική τους ταυτότητα και αξιολογούν τη σημασία της "τουρκικότητας". Ένα κοσμικό - εθνικιστικό και δυο θρησκευτικά. Το πρώτο από τα τελευταία μπορεί να χαρακτηριστεί ως "συντηρητικό - εθνικιστικό" ενώ το άλλο τοποθετείται περισσότερο στο λεγόμενο "πολιτικό ισλάμ", και διακρίνεται από στάσεις περισσότερης ανεκτικότητας και ισλαμικού κοσμοπολιτισμού. Τόσο αυτά από το AKP αλλά και παρόμοια από το κεμαλικό CHP δείχνουν ότι η αντίληψη περί μιας Τουρκίας με δύο παράλληλα και ασύμπτωτα σύμπαντα, ένα κοσμικό και ένα θρησκευτικό, είναι απλοϊκή. Όσο οι κεμαλικές ελίτ δεν έχουν κολλήματα με τη χρησιμοποίηση του Ισλάμ άλλο τόσο και οι ισλαμιστές, μέσω του ενοποιητικού ρόλου του εθνικισμού, παίζουν με τον εκδημοκρατισμό αυτής της χώρας όπως η γάτα με το ποντίκι.
6 Απριλίου
Τα στοιχεία, όπως τα βλέπω από την Παγκόσμια Τράπεζα, απεικονίζουν μια τόσο θεαματική μείωση στις αμυντικές δαπάνες της συντριπτικής πλειονότητας των κρατών από το 1960 μέχρι σήμερα, ώστε μένω με την εντύπωση ότι επαληθεύεται η θεωρία της ιστορικά φθίνουσας τάσης της βίας. Από το 6,16% του ΑΕΠ που δαπανούσαμε παγκοσμίως το 1960 σήμερα (2017) είμαστε στο 2,17% του ΑΕΠ. Για τη Ρωσία και την Κίνα δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία αλλά η Ρωσία δαπανά από το ΑΕΠ της περίπου όσο το Ισραήλ και πάντως περισσότερο από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι αραβικές χώρες αύξησαν το ποσοστό τους από το 4,8% στο 6,4%, ενώ η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική από το 4,8 στο 5,7. Η Μεσόγειος λοιπόν περιοχή που καίει και μόνο από αυτά τα δεδομένα.
7 Απριλίου
Αναρωτιέμαι οδεύουμε, βραδυπορώντας έστω, προς μείωση των πολέμων και της βίας ή όχι; Από τη δεκαετία του '90 ποιες εμπόλεμες συγκρούσεις να θυμηθεί κανείς... Ιράκ, Βαλκάνια, Αφρική (Ρουάντα, Σομαλία, Κογκό, Λιβερία, Υεμένη, Λιβύη), Αφγανιστάν, Καύκασος, Συρία - και ξεχνώ κάποιες. Ωστόσο, συγκρίνοντας το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα με το πρώτο, οι πόλεμοι δεν ήταν τόσο φονικοί. Επίσης η μη εμπόλεμη βία συγκριτικά μειώνεται. Η πλειονότητα των πολιτών σε παγκόσμια κλίμακα απεχθάνεται τον όλεθρο που προκάλεσαν οι ολοκληρωτισμοί αλλά και οι "χαρισματικοί" δικτάτορες. Ο εκδημοκρατισμός, ο εκπολιτισμός, ο οικονομικός λογισμός του πολέμου, ο φόβος για την τύχη του πλανήτη, οι τεχνολογίες πλουραλιστικής κινητικότητας ιδεών και ενημέρωσης ίσως μπορούν να θεωρηθούν εκ των συντελεστών μιας αναδυόμενης "ανθρωπιστικής επανάστασης". Αλλά, φυσικά, υπάρχει και η αντίθετη οπτική.
10 Απριλίου
Την ιδέα ότι το "κουρδικό" αλλά και το "μεγαλοτουρκικό" μπορεί να διευκολυνθεί σε μια περισσότερο ισλαμική Τουρκία την είχε ρίξει στη δεκαετία του '90 το Κόμμα της Ευημερίας του Ερμπακάν, ογλάνι του οποίου είναι ο Ερντογάν. Αν εισχωρήσουμε βαθύτερα στον πυρήνα αυτής της σύλληψης, θα πάμε μια εικοσαετία νωρίτερα. Η ταυτότητα της Τουρκίας θα μπορούσε να βασιστεί καλύτερα, θεωρούσαν οι νεαροί Ουλκιουτσού (Ιδεαλιστές), στο μίγμα του εθνικισμού με τον ισλαμισμό και όχι με τον κοσμικό κεμαλισμό. Μέσω της θρησκείας, έλεγαν, η μουσουλμανική κοινότητα θα λύνει πιο "αδελφικά" τις διαφορές της. Στη συνταγή αυτή κρυβόταν και η μεγαλομανία να δημιουργήσει η Τουρκία τη νέα ummah μεταξύ ισλαμικών κρατών.
Και τι παράξενο. Ο "ιδεαλισμός" που λέγαμε πριν, το ουλκιουτσουλούκ, προερχόταν από πυρήνες νεολαίας του Αλπαρσλάν Τουρκές. Οι οργανώσεις των Ουλκιού Οτσακλαρί (Ιδεαλιστικές Καρδιές) ήταν οι πυρήνες των Γκρίζων Λύκων. Ο Τουρκές, (που του άρεσε να τον λένε "οπλαρχηγό"), εμφορούμενος από νεο-φασιστικές-παντουρκιστικές ιδέες, έκανε το πραξικόπημα του 1960. Τα εννιά Işık (Φώτα), δηλαδή εθνικισμός, ιδεαλισμός, ηθικότητα, επιστημονικό πνεύμα, σοσιαλισμός, φροντίδα για τον αγρότη, ελευθερία-προσωπικότητα, ανάπτυξη-δημοκρατία και τέλος βιομηχανία-ανάπτυξη ήταν η ιδεολογική κουρελού που προσέφερε στους οπαδούς του. Αλλά στα τέλη του '60 έγινε η ισλαμιστική στροφή και των Γκρίζων Λύκων. Στην κουρελού του ο Τουρκές επιχείρησε να προσθέσει και το Ισλάμ της Ανατολίας, ως ήπια, προσαρμοσμένη και υπηρετική στον παντουρκικό εθνικισμό συνιστώσα. Μ΄ αυτά και μ' αυτά ο Τουρκές έσπασε την απομόνωση που του είχε επιβληθεί όταν, το 1991, συγχώνευσε δυνάμεις του με το Κόμμα της Ευημερίας του Ερμπακάν με κοινό στόχο την προσέλκυση των πιο μετριοπαθών ισλαμιστών της δυτικής Τουρκίας.
11 Απριλίου
Η "Πλατφόρμα Ομπιβάτελσκα" στην Πολωνία είναι ένα φιλελεύθερο, χριστιανοδημοκρατικό, κεντροδεξιό κόμμα, το οποίο κυβέρνησε από τις εκλογές του '07 και του '11, με πρωθυπουργό τον Ντόναλντ Τουσκ (πριν γίνει Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου). Επιστήμονες, επαγγελματίες, μεσαία στρώματα με ψηλό μορφωτικό επίπεδο και αρκετοί πρώην σοσιαλδημοκράτες οι ψηφοφόροι του. Με δυνατές εκλογικές περιφέρειες τις βορειοδυτικές περιοχές της παλιάς Πρωσίας. Στις τελευταίες όμως εκλογές, του 2015, οι νοτιοανατολκές περιοχές ανέδειξαν κυβέρνηση το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης που είχαν ιδρύσει οι αδελφοί Καζίνσκι. Κόμμα δεξιό, συντηρητικό, χριστιανοδημοκρατικό (φιλοκαθολικό), κρατικιστικό. Όσο για τη "Γιεντνοτσόνα Λέβιτσα", την Ενωμένη Αριστερά, τι να πει κανείς... Μια ευκαιριακή εκλογική συνεργασία κεντροαριστερών υπολειμμάτων, εργατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων και Πράσινων η οποία πάτωσε το '15 και δεν πήρε ούτε τις ψήφους του νεοσύστατου νεοφιλελεύθερου κόμματος "Νοβότσεζνα" ("Σύγχρονο") του οικονομολόγου της Παγκόσμιας Τράπεζας Ρίτζαρντ Πέτρου !
14 Απριλίου
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Πληροφόρησης της Λευκορωσίας οι εφημερίδες και τα περιοδικά που κυκλοφορούν σ' αυτή τη χώρα των 9 εκατ. κατοίκων είναι 440 κρατικής ιδιοκτησίας και 1.165 ιδιωτικής. Επίσης, λειτουργούν 149 κρατικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί και 25 ιδιωτικοί. Τέλος, υπάρχουν 40 κρατικά κανάλια και 59 ιδιωτικά. Πολύ ενημέρωση στη Λευκορωσία ! Αλλά ο Αλιεξάντρ Λουκασένκο είναι ο προκλητικά μακροβιότερος μεν ηγέτης ευρωπαίκής χώρας πολύ επιδέξιος δε. Τελευταία οι μανούβρες του δεν αρέσουν στον Πούτιν παρότι η αγκαλιά της Ρωσίας παραμένει σφιχτή. Όταν ένας πρώην λενινιστής κολχόζνικος αποφασίζει να "εκσυγχρονίζεται", για να παραμένει στο θρόνο, οι μεταμορφώσεις του δεν έχουν τέλος.
Το να είναι πρώτη χώρα στον κόσμο το Μπαγκλαντές με 24 εκ. και δεύτερη η Ινδονησία με 17 εκ. ανθρώπους να ζουν με κάτω από δύο δολάρια την ημέρα με θλίβει πάρα πολύ αλλά δεν με εκπλήσσει. Με πλήττει όμως να βλέπω τρίτη χώρα τις ΗΠΑ με 4,3 εκ. ανθρώπους στην ίδια κατάσταση. Κακές οι εικόνες και από τη Λατινική Αμερική. Για την Αφρική, φυσικά, δεν υπάρχουν στοιχεία. Λίγο πιο πάνω, στα έως 3,5 $ την ημέρα η ίδια κατάσταση αλλά παίρνουν περίοπτες θέσεις και χώρες της Α. Ευρώπης και άλλες ασιατικές, της Τουρκίας μη εξαιρουμένης. Στα έως 5,5 $ η Τουρκία εμφανίζει ακόμη περισσότερο φτωχόκοσμο ενώ οι ΗΠΑ πέφτουν. Πού να βρεις πεντέμισι ντάλαρς την μέρα στα Στέιτς. Ενώ στους γείτονες μας ...χλιδή.
15 Απριλίου
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και κατά την περίοδο 1992-2009, οι μόνες χώρες των Βαλκανίων, αλλά και της Ανατολικής Ευρώπης γενικότερα, με τους μεγαλύτερους τζίρους (κυρίως σε εισαγωγές) οπλικών συστημάτων ήταν η Ελλάδα και η Τουρκία, τέσσερις και πέντε φορές επάνω αντίστοιχα. Το 2017, λόγω κρίσης, η Ελλάδα έφτασε στο μισό περίπου των δαπανών της Ρουμανίας ενώ η Τουρκία, παρά τις δραστικές μειώσεις της, παρέμεινε 4 φορές πιο "σπάταλη" από την Ελλάδα. Στην 20ετία 1990-2010 έγιναν, και στις δυο χώρες, να το λέμε αυτό, τα μεγάλα πάρτι των εξοπλισμών.
16 Απριλίου
Αναφέρθηκα πριν λίγες μέρες στην περίπτωση του προέδρου της Λευκορωσίας Λουκασένκο και στην προνοητικότητά του να αφήσει μπόλικα τα ΜΜΕ για τους πολίτες. Σήμερα θυμήθηκα την περίπτωση του Τσαουσέσκου (στη θέση του θα μπορούσε θεωρητικά να είχε βρεθεί και ο Λουκασένκο). Ο Τσαουσέσκου "την πάτησε" (ευτυχώς) από την υπέρμετρη προβολή του εγκεφάλου του τηλεόραση. Η ανατροπή του καθεστώτος σφραγίστηκε από μια "Επανάσταση της Τηλεόρασης"! Στις εξεγέρσεις του Δεκεμβρίου του 1989 η ελεγχόμενη τηλεόραση από τον Τσαουσέσκου είχε φτάσει, εκείνη την περίοδο, στο απροχώρητο της αηδίας. Εξέπεμπε μόνο δύο ώρες την ημέρα κι αυτές εμετική προπαγάνδα. Τις μέρες που οι εξεγερμένοι κατέλαβαν την τηλεόραση και τα ραδιόφωνα "έπαιζαν" όλο το 24ωρο το πρωταγωνιστικό δημοκρατικό κίνημα.
17 Απριλίου
Υπήρχε μια ράτσα "εφτάψυχων" πολιτικών ηγετών του πρώην υπαρκτού "σοσιαλισμού" που όχι μόνο γλύτωναν τη δημοκρατική κάθαρση αλλά κατάφερναν, μέσω των "μασκαρεμάτων" με τα οποία τόσο επιδέξια αλλά και ανενδοίαστα ξεγελούσαν τους αφελείς (ή τους βαθύτερα αμετανόητους) να διαδραματίζουν ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας τους και μετά την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο πρώτος μετά τον Τσαουσέσκου πρόεδρος της Ρουμανίας, το 1989-1996. Ο κύριος Ίον Ιλιέσκου υπήρξε ο ιδρυτής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Ρουμανίας, ενός μείζονος και για πολλά χρόνια κυβερνώντος κόμμα της σύγχρονης πολιτικής ζωής της Ρουμανίας. Θα χρειαστεί να υπενθυμίσω μερικά πράγματα γι αυτόν.
Το μεγαλύτερο μέρος των Ρουμάνων πολιτών δεχόταν επί χρόνια -κι αυτό μέχρι και τις τελευταίες βουλευτικές του 2016- να υπερψηφίζει το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα που ίδρυσε ο κύριος Ιλιέσκου που λέγαμε. Ο κύριος Ιλιέσκου ο οποίος υπήρξε καγκεμπίτης συνοδοιπόρος του Τσαουσέσκου, τον οποίο όμως είχε την προνοητικότητα τα τελευταία χρόνια να "αντιπολιτεύεται" και να βρίσκεται σε μια βελούδινη δυσμένεια. Στη συνέχεια εμφανίστηκε στην Εξέγερση του 1989 ως ηγέτης της Αλλαγής αλλά και εκφραστής της πιο αντιδραστικής φράξιας (απέναντι στις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις), κόντρα στον Πέτρε Ρόμαν. Τώρα η Ρουμανία πρόκειται να δικάσει τον 89χρονο Ιλιέσκου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Τι να πω για τις κατηγορίες... Ξέρω όμως ότι ως απατεώνας δεν θα κατηγορηθεί. Αυτό θα προϋπέθετε μια αυτοκριτική και των ψηφοφόρων του. Κάτι που δεν θα άντεχαν.
18 Απριλίου
Το ποιος ήταν ο Βασίλης Αργυρόπουλος, ο μεγάλος ηθοποιός του ελληνικού θεάτρου, το γνωρίζoυν όλοι. Στέκομαι όμως σε μια πληροφορία που βρίσκει κανείς να αναπαράγεται με τον ίδιο "κομψό" και στερεότυπο τρόπο σε βιογραφίες του, ότι, κατά την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, βρέθηκε στο γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Γκέρλιτς, όπου έμαθε γερμανικά κι έτσι, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, μετάφρασε ή διασκεύασε και παρουσίασε σημαντικά γερμανικά θεατρικά έργα. Να σημειώσουμε ότι το Γκέρλιτς δεν είχε σχέση με τα γνωστά ναζιστικά στρατόπεδα. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Αργυρόπουλος υπηρετούσε στο Δ' Σώμα Στρατού το καλοκαίρι του 1916, οπότε -και κάτω από τις περιστάσεις του Εθνικού Διχασμού- διατάχτηκαν οι περίπου 7 χιλ. στρατιώτες που το αποτελούσαν να μεταφερθούν από τη Μακεδονία στο Γκέρλιτς της Σιλεσίας, κοντά στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Η κακή αλλά και αλλόκοτη αυτή περιπλοκή της ελληνικής ιστορίας περιγράφεται στην ενδιαφέρουσα μελέτη του Γεράσιμου Αλεξάτου.
Οι παλιοί ηθοποιοί μιλούσαν για έναν άγραφο νόμο τον οποίο μάλιστα απέδιδαν στον Βασίλη Αργυρόπουλο, που λέγαμε πριν. Έλεγε ο Βασίλης: "Θιασάρχης ούτε να το σκεφτείς να γίνεις αν, δουλεύοντας εσύ ως μισθωτός σε θίασο άλλου θιασάρχη, δεν συμβουλευτείς τον ταμία του θεάτρου. Αυτός, καθώς κόβει τα εισιτήρια, μαθαίνει απ' τον κόσμο για ποιον πληρώνουν. Κι αν αυτή/ός δεν παίζει, εισιτήριο δεν κόβουν. Μόνο αν έτσι σε ψάχνουν να τολμήσεις να γίνεις θιασάρχης." Τα παλιά χρόνια οι ηθοποιοί αναγνώριζαν τη βαρύτητα της αγοράς, της πιάτσας. Ήταν πρωτίστως εργαζόμενοι. Τώρα, όλοι έχουν λεφτά του μπαμπά ή της μαμάς. Γιατί να μη γίνουν στο άψε-σβήσε θιασάρχες; Οι πιο τυχεροί έχουν και την τηλεόραση. Στους πιο άτυχους μένουν ως μόνοι χορηγοί οι συγγενείς - θεατές. Α, ξέχασα και τα πολιτικά βοηθήματα...
19 Απριλίου
Έγραφε παλιότερα αγαπητός φίλος ότι πολλοί σοβαροί άνθρωποι αποφεύγουν την πολιτική "γιατί πού να μπλέκουν". Ο φόβος κατανοητός αλλά όχι δικαιολογημένος. Όντως, τα δημόσια αξιώματα έχουν κακόβουλες παγίδες, άτιμες επιθέσεις, κινδύνους. Και τι δεν είναι όμως έτσι, πολεμογενές και αγωνιώδες... Άγχος "μπλεξίματος" έχουν και οι επιχειρηματίες και τα στελέχη στην οικονομία και το μάνατζμεντ. Και ο άμεμπτος βεμπεριανός υπάλληλος κινδυνεύει να "μπλέξει" από τις λοιμώξεις της διαπλοκής. Μακάριοι μόνο οι αυτάρκεις οπαδοί της φυγαρχίας, οι αρκούμενοι στην αφ' υψηλού κριτική σε όποιους δοκιμάζονται στον άχαρο στίβο του άρχειν και διοικείν. Αλλά όσοι αναλαμβάνουν με πίστη και εντιμότητα δημόσιες ευθύνες χάνουν, σε περίπτωση κακότυχης ενέδρας που θα τους στήσουν, λίγες μόνο από τις αλυσίδες του ίδιου τους του ήθους...
20 Απριλίου
ο πρόσωπο του Μπαλντασσάρε Καστιλιόνε το ξέρουμε από τον χρωστήρα του Ραφαήλ στα τέλη του 1514. Στο "Εγχειρίδιο του Καλού Αυλικού" ο Καστιλιόνε σαρκώνει στον "αυλικό" το ιδεώδες του αναγεννησιακού ανθρώπου και εγκαινιάζει τον dilettante, τον "ντιλετάντη". Όχι όμως εκείνον που, όπως γράφει ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του, "ασχολείται ερασιτεχνικά με κάτι" ή τον άλλο, όπως τον θέλει το Λεξικό της Οξφόρδης, που ασχολείται με κάτι "όχι σοβαρά και χωρίς βαθιά κατανόηση". Ο Καστιλιόνε εννοούσε κάτι διαφορετικό. Ένα τύπο μορφωμένου αυλικού ο οποίος καταπιάνεται με τις τέχνες τόσο μόνο όσο διαρκεί η απόλαυση που αντλεί από την κάθε τέχνη. Ο ντιλεταντισμός είναι βέβαια ακανθώδες θέμα. Επειδή ξέρω ότι υπάρχουν φίλοι σ' αυτή τη συντροφιά με γνώσεις και κόπο στο ζήτημα θα προσπαθήσω να τηρήσω τον κανόνα του ντιλεταντισμού (όπως πάντα κάνω). Δηλαδή να θίξω τόσες μόνο πλευρές του και με τέτοιο τρόπο ώστε να αποστάζω μόνο δική μου ευχαρίστηση!
21 Απριλίου
Από μια άποψη η προσέγγιση του Καστιλιόνε για τον ντιλεταντισμό απηχεί κάτι από τη θεωρία της οριακής χρησιμότητας. Όπως με πνευματώδη παρατηρητικότητα επισημαίνει ο Εμίλ Κάουντερ, οι περισσότεροι οπαδοί της εργασιακής θεωρίας της αξίας αλλά και της θεωρίας του κόστους ήταν προτεστάντες ενώ, ιδίως η ιταλική σχολή των Lottini, Galiani, Beccaria, ήταν "θωμιστικής" απόχρωσης. Μην ξεχνάμε, ο dilettante ασχολείται με την τέχνη (αλλά και την επιστήμη) μόνο μέχρι να φτάσει στο μέγιστο της απόλαυσης. Μετά, η φθίνουσα απόλαυση για κάθε πρόσθετη προσπάθεια του μετατρέπεται σε ένα αναποζημίωτο βάρος. Είπα και για την επιστήμη, γιατί κι ο Γκαίτε π.χ. ήταν ένας dilettante της ανατομίας. Ενώ οι ενασχολήσεις του ήταν σημαντικές για τον Μπλούμενμπαχ ή τον φον Σέμερινγκ ουδέποτε αναγνωρίστηκε ως "ανατόμος".
Μου θυμίζει όμως αχνά, μακρινά, ο ντιλεταντισμός του Καστιλιόνε το "υπερβατικό εγώ" της φαινομενολογίας και την "εποχή" του Χούσερλ. Ο Paul Bourget, προσπαθώντας να ορίσει τον ντιλεταντισμό, μαρτυρεί τη δυσκολία να βγαίνει κανείς από τον εαυτό του και να φαντάζεται έναν άλλο τρόπο ύπαρξης. Η συμπάθεια δεν θα ήταν αρκετή για κάτι τέτοιο, θα απαιτείτο ένας "σκεπτικισμός" τόσο εκλεπτυσμένος που θα γινόταν ικανός να μετατρέψει αυτή την αποστασιοποίηση, αυτή την ηθελημένη απόσταση υποκειμένου-αντικειμένου σε απόλαυση. Η τέχνη αυτού του είδους της απόλαυσης φυσικά βρίσκεται στο να υπολογίζει κανείς την ιδανική απόσταση. Ο Αλκιβιάδης, ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μονταίνιος, ο Σαίξπηρ υπήρξαν μερικοί τέτοιοι τεχνίτες των αποστάσεων.
Ας παρεμβληθεί στην ακολουθία για τον dilettante ένας σχολιασμός για τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία. Το νέο πρόσωπο, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ ως ένας πολιτικά άπειρος "κωμικός". Είναι όντως ηθοποιός αλλά με νομικές επίσης σπουδές και γόνος οικογένειας μορφωμένων Εβραίων πολύ ευφυής και ικανός. Ας μην κάνουμε βιαστικές συγκρίσεις. Οι πολιτικοί αναλυτές της Ουκρανίας αρκετούς μήνες πριν επεσήμαιναν ότι η κόπωση από τις "βασιλικές" υποψηφιότητες τύπου Γιούλιας Τιμοσένκο (αέριο), Πέτρο Ποροσένκο (σοκολάτα), από τη λιτή φιγούρα του Ανατόλι Χριτσένκο, τα φιλορωσικά αλληθωρίσματα των Γιούρι Μπόικο και Βαντίμ Ραμπίνοβιτς, τον εθνολαϊκισμό του Όλεγ Λιάσκο μπορεί να οδηγήσει τους ψηφοφόρους να προτιμήσουν είτε τον ροκ σταρ Σβιατοσλάβ Βακαρτσούκ ή το "αουτσάιντερ" που τελικά πήρε την κούρσα, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
22 Απριλίου
Η κοινωνική συνείδηση και η εκλογική συμπεριφορά, το πώς ένα πρόσωπο που κέρδισε το προεδρικό αξίωμα στην Ουκρανία εξαιτίας της δημοφιλίας του από συμμετοχές στην τηλεόραση (στο κανάλι 1+1 του τραπεζίτη Ιχόρ Κολομόισκι), σε "ντάνσινγκ γουιδ δε σταρς" και σε κομεντί όπως το "Σλούχα Ναρόντου" (Υπηρέτης του Λαού) θα μπορέσει να μεταμορφωθεί σε στιβαρό ηγέτη απέναντι σε ζητήματα διεθνούς και εσωτερικής ασφάλειας και στις διεκδικήσεις της Ρωσίας είναι τα μεγάλα ερωτηματικά για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και όχι οι ατομικές του ικανότητες. Επίσης, τι σημαίνουν οι εξαγγελίες του για διμερείς ρωσο-ουκρανικές συμφωνίες; Πόσο λαϊκιστής μπορεί να αποδειχτεί ως πολιτικός ο αντισυμβατικός Ζελένσκι; Θα επιδεινωθούν οι σχέσεις Ουκρανίας - Ε.Ε. ; Τέλος, ότι κάποια αστεία του, όπως οι ασάφειές που καλλιεργεί για την προσωπική του ζωή, αν δηλαδή πράγματι ασπάζεται την εβραϊκή θρησκεία εκνευρίζουν τις απανταχού ισραηλιτικές κοινότητες.
Στο έργο του "Ενδόμυχο Ημερολόγιο" (ημέρα 27 Φεβρουαρίου 1851) ο Henri-Frédéric Amiel παρομοίαζε τον στοχαστή συγγραφέα, συγκρινόμενο με τον φιλόσοφο, όπως τον dilettante συγκρινόμενο με τον "επαγγελματία" καλλιτέχνη. Ενώ η πένα του, έλεγε, είναι επιδέξια και ευχάριστη δεν πείθει ότι κατέχει την τέχνη της γραφής. Δεν είναι "δημιουργός". Είναι κηπουρός και όχι γεωλόγος, ψάχνει για αλήθειες και όχι για την Αλήθεια. Είναι επιφανειακός, αποσπασματικός. Μολονότι 18 χρόνια αργότερα, στο ίδιο Ημερολόγιο (20 Ιουλίου 1869), παρουσιαζόταν, σχολιάζοντας τον "Απόστολο Παύλο" του Ρενάν, ωριμότερος ως προς τον ντιλεταντισμό. Το άγχος, ο φόβος απέναντι στον dilettante ενισχύεται μετά τον 19ο αι. και εκφράζει την απροθυμία πιά των ελίτ να ρισκάρουν με τις αβέβαιες και αντιπαραγωγικές συμπεριφορές των dilettanti.
23 Απριλίου
Αλλά και ο διεισδυτικός Paul Bourget, που ανέφερα σε προηγούμενες αναρτήσεις, παλεύει γενναία με την υπόθεση του ντιλεταντισμού. Καθώς ο Bourget προσεγγίζει το θέμα αντηχούν μέσα του τα λόγια του Αμιέλ, ότι ο dilettante "ψάχνει για αλήθειες και όχι για την Αλήθεια". Έτσι τον παρουσιάζει ως έναν συμβιβασμένο με τις αντιφάσεις, ως κάποιον που αρνείται να πάρει μέρος σε μάχες για Την Αλήθεια, ωστόσο οι αλήθειες αρκούν για να τον κρατήσουν μέσα στη σφαίρα της Διαλεκτικής. Η νέα Διαλεκτική που προτιμά ο dilettante είναι εκείνη που, χάρη στην ευφυία, επιθυμεί να απολαμβάνει την άπειρη γονιμότητα της ζωής. Εκεί όμως που διαφωνώ με τον Bourget είναι γι αυτό που προσάπτει στον dilettante, ότι εκτός από τη συμπάθεια που νιώθει για την αέναη μεταβλητότητα της ζωής (και μολονότι την θεωρεί ό,τι πιο αυθεντικό υπάρχει), διακατέχεται ταυτόχρονα από μια περιφρονητική περιέργεια γι αυτή την κοσμική ροή.
30 Απριλίου
Υπάρχει ακόμα συναίσθημα και φαντασιακό απωθημένο στην πολιτική σφαίρα. Στα μεν εμπνευσμένα γραπτά το διακρίνεις στο ύφος ή στα υποδηλούμενα. Στους διαλόγους, δημόσιους ή ιδιωτικούς στον αναστεναγμό που συνοδεύει κάθε ρεαλιστική διαπίστωση ή σε μια ξαφνική αναλαμπή του ματιού μόλις ακουστεί κάποια διαφορετική, ελπιδοφόρα ιδέα. Στιγμιαίες σπίθες, δεν κρατούν πολύ γιατί ένα νεκρικό πέπλο καθωσπρεπικής απάθειας πέφτει ταχύτατα πάνω στους σκιρτούντες. Όσοι θεωρούν ανόητη την αντιπαράθεση πάνω σε εκλογικά αποτελέσματα (όπως τα πρόσφατα στην Ισπανία) θα έπρεπε να αναρωτιούνται επίσης ποιες είναι οι απομένουσες κοινοβουλευτικές δίοδοι για να σπρώχνουν προς τα εκεί οι πολίτες τα συναισθήματά τους.
Η λέξη "Έλληνας" δεν δηλώνει εθνοφυλετική ιδιότητα, ούτε όμως παραπέμπει μόνο στην υπηκοότητα του ελληνικού κράτους. Όποτε (πια) χρησιμοποιούμε τη λέξη "ελληνικότητα" καταλαβαίνουμε αμέσως και πρωτίστως έναν πολιτισμό. Ως "Έλληνες" βλέπω κι εγώ τους μετέχοντες στην "ημετέρα παιδεία". Με έμφαση στο ευρύτερο μετέχειν. Μέσω της γλώσσας, των κοινών βιωμάτων, των σχέσεων κοινωνίας, της ιστορικής συνείδησης, των ηθών και εθίμων αλλά και του αιτήματος της ελευθερίας και της πολιτικής αυτονομίας. Η δυσμετρία μας περί αυτών μοιάζει να προέρχεται από τα πλήγματα στην "ημετέρα" παιδεία...
3 Απριλίου
Παραπάνω από τέσσερα χρόνια έχει μπροστά του ο Ερντογάν, μέχρι τις επόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, για να επουλώσει τις πληγές του από τα πρόσφατα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών. Θα τα καταφέρει; Κανείς δεν κόβει το κεφάλι του. Εντωμεταξύ το ενισχυμένο κάπως Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό CHP πρόκειται να αλλάξει; Από αυτά που ακούγονταν, ότι σχεδιάζει να παρκάρει μεταξύ εκσυγχρονισμένου κεμαλισμού και σοσιαλδημοκρατίας γίνεται τίποτα; Μου φαίνεται πως ο Κιλιτσντάρογλου κάτι με τους δημάρχους Μανσούρ Γιαβάς στην Άγκυρα και Εκρέμ Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη, κάτι με τις παρεμβάσεις του στην υπόθεση Κασόγκι, κάτι με τη συμμαχία τώρα με το Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ ίσα που κρατάει το μαγαζί κι ευχαριστημένος είναι. Μοιάζουν όλοι να αρκούνται στο έλασσον, αφήνοντας ως μείζον την αμερικανική δυσαρέσκεια για τα γνωστά καμώματά του σουλτάνου και τον πληθωρισμό να βαράει το ταμπούρλο.
Κοινοβουλευτική δημοκρατία χωρίς κομματικό ανταγωνισμό δε νοείται. Κι αυτός ο τελευταίος πώς να γίνει δίχως κάποια ρητορική, χωρίς λέξεις, χωρίς σημάδια; Και πώς να βρεθούν αυτές οι λέξεις σε καιρούς περιδίνησης των ιδεολογικών και πολιτικών μας ταυτοτήτων; Δύσκολοι καιροί για τους κομματικούς κειμενογράφους. Υπάρχουν όμως και λέξεις ευδιάκριτες: "ακροδεξιά", "ρατσισμός", "ολοκληρωτισμός", "διαφθορά", "κοινωνικό πρόσημο", kolotoumba, κλπ. Υπάρχουν φυσικά και πατήματα πάνω στα οποία νομίζουμε ότι ευσταθεί η "διαφορά" μας. Και την ίδια στιγμή που ξέρουμε ότι για τα δημοκρατικά κόμματα εξουσίας οι διαφορές γίνονται πολύ μικρές εμείς, μεταξύ μας, καταντάμε δυσανεκτικοί ή και χυδαίοι με τον "Άλλο" συμπολίτη μας.
4 Απριλίου
Έλεγα πριν για την καχεξία της ελληνικής πολιτικής ρητορικής. Στην Τουρκία πάει αλλιώς. Ο κομματικός ανταγωνισμός, μέσα στο ευρύτερο σκηνικό των κλυδωνισμών της χώρας, αγωνίζεται -ενίοτε με τσαλίμια περίτεχνα- να αποδείξει στους πολίτες της πως η Τουρκία μπορεί να είναι και κάτι άλλο εκτός από περιφερειακή υπερδύναμη. Η περίπτωση του Καλού Κόμματος (Iyi Parti) της ιστορικού Meral Akşener είναι χαρακτηριστική. Με διάφορους σουσλεμέδες, όπως π.χ. το ζήτημα της υπόσχεσης εσωκομματικής δημοκρατίας (παλιάς πληγής στην τουρκική πολιτική). Η κατά τα άλλα προερχόμενη από το ακροδεξιό Εθνικιστικό Κίνημα (MHP) του Μπαχτσελί τη σερβίρει επιτυχημένα, μαζί με την ευελιξία στο κουρδικό, τη συμμαχία της με το κεμαλικό CHP (όπως τώρα στις δημοτικές) plus μια πιο ήπια, φιλοδυτική ρητορική.
5 Απριλίου
Τρία ρεύματα εντοπίζουν ορισμένοι αναλυτές στο σύνολο των συντηρητικών ψηφοφόρων του Ερντογάν σχετικά με το πώς κατανοούν την εθνική τους ταυτότητα και αξιολογούν τη σημασία της "τουρκικότητας". Ένα κοσμικό - εθνικιστικό και δυο θρησκευτικά. Το πρώτο από τα τελευταία μπορεί να χαρακτηριστεί ως "συντηρητικό - εθνικιστικό" ενώ το άλλο τοποθετείται περισσότερο στο λεγόμενο "πολιτικό ισλάμ", και διακρίνεται από στάσεις περισσότερης ανεκτικότητας και ισλαμικού κοσμοπολιτισμού. Τόσο αυτά από το AKP αλλά και παρόμοια από το κεμαλικό CHP δείχνουν ότι η αντίληψη περί μιας Τουρκίας με δύο παράλληλα και ασύμπτωτα σύμπαντα, ένα κοσμικό και ένα θρησκευτικό, είναι απλοϊκή. Όσο οι κεμαλικές ελίτ δεν έχουν κολλήματα με τη χρησιμοποίηση του Ισλάμ άλλο τόσο και οι ισλαμιστές, μέσω του ενοποιητικού ρόλου του εθνικισμού, παίζουν με τον εκδημοκρατισμό αυτής της χώρας όπως η γάτα με το ποντίκι.
6 Απριλίου
Τα στοιχεία, όπως τα βλέπω από την Παγκόσμια Τράπεζα, απεικονίζουν μια τόσο θεαματική μείωση στις αμυντικές δαπάνες της συντριπτικής πλειονότητας των κρατών από το 1960 μέχρι σήμερα, ώστε μένω με την εντύπωση ότι επαληθεύεται η θεωρία της ιστορικά φθίνουσας τάσης της βίας. Από το 6,16% του ΑΕΠ που δαπανούσαμε παγκοσμίως το 1960 σήμερα (2017) είμαστε στο 2,17% του ΑΕΠ. Για τη Ρωσία και την Κίνα δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία αλλά η Ρωσία δαπανά από το ΑΕΠ της περίπου όσο το Ισραήλ και πάντως περισσότερο από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι αραβικές χώρες αύξησαν το ποσοστό τους από το 4,8% στο 6,4%, ενώ η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική από το 4,8 στο 5,7. Η Μεσόγειος λοιπόν περιοχή που καίει και μόνο από αυτά τα δεδομένα.
7 Απριλίου
Αναρωτιέμαι οδεύουμε, βραδυπορώντας έστω, προς μείωση των πολέμων και της βίας ή όχι; Από τη δεκαετία του '90 ποιες εμπόλεμες συγκρούσεις να θυμηθεί κανείς... Ιράκ, Βαλκάνια, Αφρική (Ρουάντα, Σομαλία, Κογκό, Λιβερία, Υεμένη, Λιβύη), Αφγανιστάν, Καύκασος, Συρία - και ξεχνώ κάποιες. Ωστόσο, συγκρίνοντας το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα με το πρώτο, οι πόλεμοι δεν ήταν τόσο φονικοί. Επίσης η μη εμπόλεμη βία συγκριτικά μειώνεται. Η πλειονότητα των πολιτών σε παγκόσμια κλίμακα απεχθάνεται τον όλεθρο που προκάλεσαν οι ολοκληρωτισμοί αλλά και οι "χαρισματικοί" δικτάτορες. Ο εκδημοκρατισμός, ο εκπολιτισμός, ο οικονομικός λογισμός του πολέμου, ο φόβος για την τύχη του πλανήτη, οι τεχνολογίες πλουραλιστικής κινητικότητας ιδεών και ενημέρωσης ίσως μπορούν να θεωρηθούν εκ των συντελεστών μιας αναδυόμενης "ανθρωπιστικής επανάστασης". Αλλά, φυσικά, υπάρχει και η αντίθετη οπτική.
10 Απριλίου
Την ιδέα ότι το "κουρδικό" αλλά και το "μεγαλοτουρκικό" μπορεί να διευκολυνθεί σε μια περισσότερο ισλαμική Τουρκία την είχε ρίξει στη δεκαετία του '90 το Κόμμα της Ευημερίας του Ερμπακάν, ογλάνι του οποίου είναι ο Ερντογάν. Αν εισχωρήσουμε βαθύτερα στον πυρήνα αυτής της σύλληψης, θα πάμε μια εικοσαετία νωρίτερα. Η ταυτότητα της Τουρκίας θα μπορούσε να βασιστεί καλύτερα, θεωρούσαν οι νεαροί Ουλκιουτσού (Ιδεαλιστές), στο μίγμα του εθνικισμού με τον ισλαμισμό και όχι με τον κοσμικό κεμαλισμό. Μέσω της θρησκείας, έλεγαν, η μουσουλμανική κοινότητα θα λύνει πιο "αδελφικά" τις διαφορές της. Στη συνταγή αυτή κρυβόταν και η μεγαλομανία να δημιουργήσει η Τουρκία τη νέα ummah μεταξύ ισλαμικών κρατών.
Και τι παράξενο. Ο "ιδεαλισμός" που λέγαμε πριν, το ουλκιουτσουλούκ, προερχόταν από πυρήνες νεολαίας του Αλπαρσλάν Τουρκές. Οι οργανώσεις των Ουλκιού Οτσακλαρί (Ιδεαλιστικές Καρδιές) ήταν οι πυρήνες των Γκρίζων Λύκων. Ο Τουρκές, (που του άρεσε να τον λένε "οπλαρχηγό"), εμφορούμενος από νεο-φασιστικές-παντουρκιστικές ιδέες, έκανε το πραξικόπημα του 1960. Τα εννιά Işık (Φώτα), δηλαδή εθνικισμός, ιδεαλισμός, ηθικότητα, επιστημονικό πνεύμα, σοσιαλισμός, φροντίδα για τον αγρότη, ελευθερία-προσωπικότητα, ανάπτυξη-δημοκρατία και τέλος βιομηχανία-ανάπτυξη ήταν η ιδεολογική κουρελού που προσέφερε στους οπαδούς του. Αλλά στα τέλη του '60 έγινε η ισλαμιστική στροφή και των Γκρίζων Λύκων. Στην κουρελού του ο Τουρκές επιχείρησε να προσθέσει και το Ισλάμ της Ανατολίας, ως ήπια, προσαρμοσμένη και υπηρετική στον παντουρκικό εθνικισμό συνιστώσα. Μ΄ αυτά και μ' αυτά ο Τουρκές έσπασε την απομόνωση που του είχε επιβληθεί όταν, το 1991, συγχώνευσε δυνάμεις του με το Κόμμα της Ευημερίας του Ερμπακάν με κοινό στόχο την προσέλκυση των πιο μετριοπαθών ισλαμιστών της δυτικής Τουρκίας.
11 Απριλίου
Η "Πλατφόρμα Ομπιβάτελσκα" στην Πολωνία είναι ένα φιλελεύθερο, χριστιανοδημοκρατικό, κεντροδεξιό κόμμα, το οποίο κυβέρνησε από τις εκλογές του '07 και του '11, με πρωθυπουργό τον Ντόναλντ Τουσκ (πριν γίνει Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου). Επιστήμονες, επαγγελματίες, μεσαία στρώματα με ψηλό μορφωτικό επίπεδο και αρκετοί πρώην σοσιαλδημοκράτες οι ψηφοφόροι του. Με δυνατές εκλογικές περιφέρειες τις βορειοδυτικές περιοχές της παλιάς Πρωσίας. Στις τελευταίες όμως εκλογές, του 2015, οι νοτιοανατολκές περιοχές ανέδειξαν κυβέρνηση το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης που είχαν ιδρύσει οι αδελφοί Καζίνσκι. Κόμμα δεξιό, συντηρητικό, χριστιανοδημοκρατικό (φιλοκαθολικό), κρατικιστικό. Όσο για τη "Γιεντνοτσόνα Λέβιτσα", την Ενωμένη Αριστερά, τι να πει κανείς... Μια ευκαιριακή εκλογική συνεργασία κεντροαριστερών υπολειμμάτων, εργατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων και Πράσινων η οποία πάτωσε το '15 και δεν πήρε ούτε τις ψήφους του νεοσύστατου νεοφιλελεύθερου κόμματος "Νοβότσεζνα" ("Σύγχρονο") του οικονομολόγου της Παγκόσμιας Τράπεζας Ρίτζαρντ Πέτρου !
14 Απριλίου
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Πληροφόρησης της Λευκορωσίας οι εφημερίδες και τα περιοδικά που κυκλοφορούν σ' αυτή τη χώρα των 9 εκατ. κατοίκων είναι 440 κρατικής ιδιοκτησίας και 1.165 ιδιωτικής. Επίσης, λειτουργούν 149 κρατικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί και 25 ιδιωτικοί. Τέλος, υπάρχουν 40 κρατικά κανάλια και 59 ιδιωτικά. Πολύ ενημέρωση στη Λευκορωσία ! Αλλά ο Αλιεξάντρ Λουκασένκο είναι ο προκλητικά μακροβιότερος μεν ηγέτης ευρωπαίκής χώρας πολύ επιδέξιος δε. Τελευταία οι μανούβρες του δεν αρέσουν στον Πούτιν παρότι η αγκαλιά της Ρωσίας παραμένει σφιχτή. Όταν ένας πρώην λενινιστής κολχόζνικος αποφασίζει να "εκσυγχρονίζεται", για να παραμένει στο θρόνο, οι μεταμορφώσεις του δεν έχουν τέλος.
Το να είναι πρώτη χώρα στον κόσμο το Μπαγκλαντές με 24 εκ. και δεύτερη η Ινδονησία με 17 εκ. ανθρώπους να ζουν με κάτω από δύο δολάρια την ημέρα με θλίβει πάρα πολύ αλλά δεν με εκπλήσσει. Με πλήττει όμως να βλέπω τρίτη χώρα τις ΗΠΑ με 4,3 εκ. ανθρώπους στην ίδια κατάσταση. Κακές οι εικόνες και από τη Λατινική Αμερική. Για την Αφρική, φυσικά, δεν υπάρχουν στοιχεία. Λίγο πιο πάνω, στα έως 3,5 $ την ημέρα η ίδια κατάσταση αλλά παίρνουν περίοπτες θέσεις και χώρες της Α. Ευρώπης και άλλες ασιατικές, της Τουρκίας μη εξαιρουμένης. Στα έως 5,5 $ η Τουρκία εμφανίζει ακόμη περισσότερο φτωχόκοσμο ενώ οι ΗΠΑ πέφτουν. Πού να βρεις πεντέμισι ντάλαρς την μέρα στα Στέιτς. Ενώ στους γείτονες μας ...χλιδή.
15 Απριλίου
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και κατά την περίοδο 1992-2009, οι μόνες χώρες των Βαλκανίων, αλλά και της Ανατολικής Ευρώπης γενικότερα, με τους μεγαλύτερους τζίρους (κυρίως σε εισαγωγές) οπλικών συστημάτων ήταν η Ελλάδα και η Τουρκία, τέσσερις και πέντε φορές επάνω αντίστοιχα. Το 2017, λόγω κρίσης, η Ελλάδα έφτασε στο μισό περίπου των δαπανών της Ρουμανίας ενώ η Τουρκία, παρά τις δραστικές μειώσεις της, παρέμεινε 4 φορές πιο "σπάταλη" από την Ελλάδα. Στην 20ετία 1990-2010 έγιναν, και στις δυο χώρες, να το λέμε αυτό, τα μεγάλα πάρτι των εξοπλισμών.
16 Απριλίου
Αναφέρθηκα πριν λίγες μέρες στην περίπτωση του προέδρου της Λευκορωσίας Λουκασένκο και στην προνοητικότητά του να αφήσει μπόλικα τα ΜΜΕ για τους πολίτες. Σήμερα θυμήθηκα την περίπτωση του Τσαουσέσκου (στη θέση του θα μπορούσε θεωρητικά να είχε βρεθεί και ο Λουκασένκο). Ο Τσαουσέσκου "την πάτησε" (ευτυχώς) από την υπέρμετρη προβολή του εγκεφάλου του τηλεόραση. Η ανατροπή του καθεστώτος σφραγίστηκε από μια "Επανάσταση της Τηλεόρασης"! Στις εξεγέρσεις του Δεκεμβρίου του 1989 η ελεγχόμενη τηλεόραση από τον Τσαουσέσκου είχε φτάσει, εκείνη την περίοδο, στο απροχώρητο της αηδίας. Εξέπεμπε μόνο δύο ώρες την ημέρα κι αυτές εμετική προπαγάνδα. Τις μέρες που οι εξεγερμένοι κατέλαβαν την τηλεόραση και τα ραδιόφωνα "έπαιζαν" όλο το 24ωρο το πρωταγωνιστικό δημοκρατικό κίνημα.
17 Απριλίου
Υπήρχε μια ράτσα "εφτάψυχων" πολιτικών ηγετών του πρώην υπαρκτού "σοσιαλισμού" που όχι μόνο γλύτωναν τη δημοκρατική κάθαρση αλλά κατάφερναν, μέσω των "μασκαρεμάτων" με τα οποία τόσο επιδέξια αλλά και ανενδοίαστα ξεγελούσαν τους αφελείς (ή τους βαθύτερα αμετανόητους) να διαδραματίζουν ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας τους και μετά την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο πρώτος μετά τον Τσαουσέσκου πρόεδρος της Ρουμανίας, το 1989-1996. Ο κύριος Ίον Ιλιέσκου υπήρξε ο ιδρυτής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Ρουμανίας, ενός μείζονος και για πολλά χρόνια κυβερνώντος κόμμα της σύγχρονης πολιτικής ζωής της Ρουμανίας. Θα χρειαστεί να υπενθυμίσω μερικά πράγματα γι αυτόν.
Το μεγαλύτερο μέρος των Ρουμάνων πολιτών δεχόταν επί χρόνια -κι αυτό μέχρι και τις τελευταίες βουλευτικές του 2016- να υπερψηφίζει το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα που ίδρυσε ο κύριος Ιλιέσκου που λέγαμε. Ο κύριος Ιλιέσκου ο οποίος υπήρξε καγκεμπίτης συνοδοιπόρος του Τσαουσέσκου, τον οποίο όμως είχε την προνοητικότητα τα τελευταία χρόνια να "αντιπολιτεύεται" και να βρίσκεται σε μια βελούδινη δυσμένεια. Στη συνέχεια εμφανίστηκε στην Εξέγερση του 1989 ως ηγέτης της Αλλαγής αλλά και εκφραστής της πιο αντιδραστικής φράξιας (απέναντι στις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις), κόντρα στον Πέτρε Ρόμαν. Τώρα η Ρουμανία πρόκειται να δικάσει τον 89χρονο Ιλιέσκου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Τι να πω για τις κατηγορίες... Ξέρω όμως ότι ως απατεώνας δεν θα κατηγορηθεί. Αυτό θα προϋπέθετε μια αυτοκριτική και των ψηφοφόρων του. Κάτι που δεν θα άντεχαν.
18 Απριλίου
Το ποιος ήταν ο Βασίλης Αργυρόπουλος, ο μεγάλος ηθοποιός του ελληνικού θεάτρου, το γνωρίζoυν όλοι. Στέκομαι όμως σε μια πληροφορία που βρίσκει κανείς να αναπαράγεται με τον ίδιο "κομψό" και στερεότυπο τρόπο σε βιογραφίες του, ότι, κατά την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, βρέθηκε στο γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Γκέρλιτς, όπου έμαθε γερμανικά κι έτσι, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, μετάφρασε ή διασκεύασε και παρουσίασε σημαντικά γερμανικά θεατρικά έργα. Να σημειώσουμε ότι το Γκέρλιτς δεν είχε σχέση με τα γνωστά ναζιστικά στρατόπεδα. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Αργυρόπουλος υπηρετούσε στο Δ' Σώμα Στρατού το καλοκαίρι του 1916, οπότε -και κάτω από τις περιστάσεις του Εθνικού Διχασμού- διατάχτηκαν οι περίπου 7 χιλ. στρατιώτες που το αποτελούσαν να μεταφερθούν από τη Μακεδονία στο Γκέρλιτς της Σιλεσίας, κοντά στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Η κακή αλλά και αλλόκοτη αυτή περιπλοκή της ελληνικής ιστορίας περιγράφεται στην ενδιαφέρουσα μελέτη του Γεράσιμου Αλεξάτου.
Οι παλιοί ηθοποιοί μιλούσαν για έναν άγραφο νόμο τον οποίο μάλιστα απέδιδαν στον Βασίλη Αργυρόπουλο, που λέγαμε πριν. Έλεγε ο Βασίλης: "Θιασάρχης ούτε να το σκεφτείς να γίνεις αν, δουλεύοντας εσύ ως μισθωτός σε θίασο άλλου θιασάρχη, δεν συμβουλευτείς τον ταμία του θεάτρου. Αυτός, καθώς κόβει τα εισιτήρια, μαθαίνει απ' τον κόσμο για ποιον πληρώνουν. Κι αν αυτή/ός δεν παίζει, εισιτήριο δεν κόβουν. Μόνο αν έτσι σε ψάχνουν να τολμήσεις να γίνεις θιασάρχης." Τα παλιά χρόνια οι ηθοποιοί αναγνώριζαν τη βαρύτητα της αγοράς, της πιάτσας. Ήταν πρωτίστως εργαζόμενοι. Τώρα, όλοι έχουν λεφτά του μπαμπά ή της μαμάς. Γιατί να μη γίνουν στο άψε-σβήσε θιασάρχες; Οι πιο τυχεροί έχουν και την τηλεόραση. Στους πιο άτυχους μένουν ως μόνοι χορηγοί οι συγγενείς - θεατές. Α, ξέχασα και τα πολιτικά βοηθήματα...
19 Απριλίου
Έγραφε παλιότερα αγαπητός φίλος ότι πολλοί σοβαροί άνθρωποι αποφεύγουν την πολιτική "γιατί πού να μπλέκουν". Ο φόβος κατανοητός αλλά όχι δικαιολογημένος. Όντως, τα δημόσια αξιώματα έχουν κακόβουλες παγίδες, άτιμες επιθέσεις, κινδύνους. Και τι δεν είναι όμως έτσι, πολεμογενές και αγωνιώδες... Άγχος "μπλεξίματος" έχουν και οι επιχειρηματίες και τα στελέχη στην οικονομία και το μάνατζμεντ. Και ο άμεμπτος βεμπεριανός υπάλληλος κινδυνεύει να "μπλέξει" από τις λοιμώξεις της διαπλοκής. Μακάριοι μόνο οι αυτάρκεις οπαδοί της φυγαρχίας, οι αρκούμενοι στην αφ' υψηλού κριτική σε όποιους δοκιμάζονται στον άχαρο στίβο του άρχειν και διοικείν. Αλλά όσοι αναλαμβάνουν με πίστη και εντιμότητα δημόσιες ευθύνες χάνουν, σε περίπτωση κακότυχης ενέδρας που θα τους στήσουν, λίγες μόνο από τις αλυσίδες του ίδιου τους του ήθους...
20 Απριλίου
ο πρόσωπο του Μπαλντασσάρε Καστιλιόνε το ξέρουμε από τον χρωστήρα του Ραφαήλ στα τέλη του 1514. Στο "Εγχειρίδιο του Καλού Αυλικού" ο Καστιλιόνε σαρκώνει στον "αυλικό" το ιδεώδες του αναγεννησιακού ανθρώπου και εγκαινιάζει τον dilettante, τον "ντιλετάντη". Όχι όμως εκείνον που, όπως γράφει ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του, "ασχολείται ερασιτεχνικά με κάτι" ή τον άλλο, όπως τον θέλει το Λεξικό της Οξφόρδης, που ασχολείται με κάτι "όχι σοβαρά και χωρίς βαθιά κατανόηση". Ο Καστιλιόνε εννοούσε κάτι διαφορετικό. Ένα τύπο μορφωμένου αυλικού ο οποίος καταπιάνεται με τις τέχνες τόσο μόνο όσο διαρκεί η απόλαυση που αντλεί από την κάθε τέχνη. Ο ντιλεταντισμός είναι βέβαια ακανθώδες θέμα. Επειδή ξέρω ότι υπάρχουν φίλοι σ' αυτή τη συντροφιά με γνώσεις και κόπο στο ζήτημα θα προσπαθήσω να τηρήσω τον κανόνα του ντιλεταντισμού (όπως πάντα κάνω). Δηλαδή να θίξω τόσες μόνο πλευρές του και με τέτοιο τρόπο ώστε να αποστάζω μόνο δική μου ευχαρίστηση!
21 Απριλίου
Από μια άποψη η προσέγγιση του Καστιλιόνε για τον ντιλεταντισμό απηχεί κάτι από τη θεωρία της οριακής χρησιμότητας. Όπως με πνευματώδη παρατηρητικότητα επισημαίνει ο Εμίλ Κάουντερ, οι περισσότεροι οπαδοί της εργασιακής θεωρίας της αξίας αλλά και της θεωρίας του κόστους ήταν προτεστάντες ενώ, ιδίως η ιταλική σχολή των Lottini, Galiani, Beccaria, ήταν "θωμιστικής" απόχρωσης. Μην ξεχνάμε, ο dilettante ασχολείται με την τέχνη (αλλά και την επιστήμη) μόνο μέχρι να φτάσει στο μέγιστο της απόλαυσης. Μετά, η φθίνουσα απόλαυση για κάθε πρόσθετη προσπάθεια του μετατρέπεται σε ένα αναποζημίωτο βάρος. Είπα και για την επιστήμη, γιατί κι ο Γκαίτε π.χ. ήταν ένας dilettante της ανατομίας. Ενώ οι ενασχολήσεις του ήταν σημαντικές για τον Μπλούμενμπαχ ή τον φον Σέμερινγκ ουδέποτε αναγνωρίστηκε ως "ανατόμος".
Μου θυμίζει όμως αχνά, μακρινά, ο ντιλεταντισμός του Καστιλιόνε το "υπερβατικό εγώ" της φαινομενολογίας και την "εποχή" του Χούσερλ. Ο Paul Bourget, προσπαθώντας να ορίσει τον ντιλεταντισμό, μαρτυρεί τη δυσκολία να βγαίνει κανείς από τον εαυτό του και να φαντάζεται έναν άλλο τρόπο ύπαρξης. Η συμπάθεια δεν θα ήταν αρκετή για κάτι τέτοιο, θα απαιτείτο ένας "σκεπτικισμός" τόσο εκλεπτυσμένος που θα γινόταν ικανός να μετατρέψει αυτή την αποστασιοποίηση, αυτή την ηθελημένη απόσταση υποκειμένου-αντικειμένου σε απόλαυση. Η τέχνη αυτού του είδους της απόλαυσης φυσικά βρίσκεται στο να υπολογίζει κανείς την ιδανική απόσταση. Ο Αλκιβιάδης, ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μονταίνιος, ο Σαίξπηρ υπήρξαν μερικοί τέτοιοι τεχνίτες των αποστάσεων.
Ας παρεμβληθεί στην ακολουθία για τον dilettante ένας σχολιασμός για τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία. Το νέο πρόσωπο, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ ως ένας πολιτικά άπειρος "κωμικός". Είναι όντως ηθοποιός αλλά με νομικές επίσης σπουδές και γόνος οικογένειας μορφωμένων Εβραίων πολύ ευφυής και ικανός. Ας μην κάνουμε βιαστικές συγκρίσεις. Οι πολιτικοί αναλυτές της Ουκρανίας αρκετούς μήνες πριν επεσήμαιναν ότι η κόπωση από τις "βασιλικές" υποψηφιότητες τύπου Γιούλιας Τιμοσένκο (αέριο), Πέτρο Ποροσένκο (σοκολάτα), από τη λιτή φιγούρα του Ανατόλι Χριτσένκο, τα φιλορωσικά αλληθωρίσματα των Γιούρι Μπόικο και Βαντίμ Ραμπίνοβιτς, τον εθνολαϊκισμό του Όλεγ Λιάσκο μπορεί να οδηγήσει τους ψηφοφόρους να προτιμήσουν είτε τον ροκ σταρ Σβιατοσλάβ Βακαρτσούκ ή το "αουτσάιντερ" που τελικά πήρε την κούρσα, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
22 Απριλίου
Η κοινωνική συνείδηση και η εκλογική συμπεριφορά, το πώς ένα πρόσωπο που κέρδισε το προεδρικό αξίωμα στην Ουκρανία εξαιτίας της δημοφιλίας του από συμμετοχές στην τηλεόραση (στο κανάλι 1+1 του τραπεζίτη Ιχόρ Κολομόισκι), σε "ντάνσινγκ γουιδ δε σταρς" και σε κομεντί όπως το "Σλούχα Ναρόντου" (Υπηρέτης του Λαού) θα μπορέσει να μεταμορφωθεί σε στιβαρό ηγέτη απέναντι σε ζητήματα διεθνούς και εσωτερικής ασφάλειας και στις διεκδικήσεις της Ρωσίας είναι τα μεγάλα ερωτηματικά για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και όχι οι ατομικές του ικανότητες. Επίσης, τι σημαίνουν οι εξαγγελίες του για διμερείς ρωσο-ουκρανικές συμφωνίες; Πόσο λαϊκιστής μπορεί να αποδειχτεί ως πολιτικός ο αντισυμβατικός Ζελένσκι; Θα επιδεινωθούν οι σχέσεις Ουκρανίας - Ε.Ε. ; Τέλος, ότι κάποια αστεία του, όπως οι ασάφειές που καλλιεργεί για την προσωπική του ζωή, αν δηλαδή πράγματι ασπάζεται την εβραϊκή θρησκεία εκνευρίζουν τις απανταχού ισραηλιτικές κοινότητες.
Στο έργο του "Ενδόμυχο Ημερολόγιο" (ημέρα 27 Φεβρουαρίου 1851) ο Henri-Frédéric Amiel παρομοίαζε τον στοχαστή συγγραφέα, συγκρινόμενο με τον φιλόσοφο, όπως τον dilettante συγκρινόμενο με τον "επαγγελματία" καλλιτέχνη. Ενώ η πένα του, έλεγε, είναι επιδέξια και ευχάριστη δεν πείθει ότι κατέχει την τέχνη της γραφής. Δεν είναι "δημιουργός". Είναι κηπουρός και όχι γεωλόγος, ψάχνει για αλήθειες και όχι για την Αλήθεια. Είναι επιφανειακός, αποσπασματικός. Μολονότι 18 χρόνια αργότερα, στο ίδιο Ημερολόγιο (20 Ιουλίου 1869), παρουσιαζόταν, σχολιάζοντας τον "Απόστολο Παύλο" του Ρενάν, ωριμότερος ως προς τον ντιλεταντισμό. Το άγχος, ο φόβος απέναντι στον dilettante ενισχύεται μετά τον 19ο αι. και εκφράζει την απροθυμία πιά των ελίτ να ρισκάρουν με τις αβέβαιες και αντιπαραγωγικές συμπεριφορές των dilettanti.
23 Απριλίου
Αλλά και ο διεισδυτικός Paul Bourget, που ανέφερα σε προηγούμενες αναρτήσεις, παλεύει γενναία με την υπόθεση του ντιλεταντισμού. Καθώς ο Bourget προσεγγίζει το θέμα αντηχούν μέσα του τα λόγια του Αμιέλ, ότι ο dilettante "ψάχνει για αλήθειες και όχι για την Αλήθεια". Έτσι τον παρουσιάζει ως έναν συμβιβασμένο με τις αντιφάσεις, ως κάποιον που αρνείται να πάρει μέρος σε μάχες για Την Αλήθεια, ωστόσο οι αλήθειες αρκούν για να τον κρατήσουν μέσα στη σφαίρα της Διαλεκτικής. Η νέα Διαλεκτική που προτιμά ο dilettante είναι εκείνη που, χάρη στην ευφυία, επιθυμεί να απολαμβάνει την άπειρη γονιμότητα της ζωής. Εκεί όμως που διαφωνώ με τον Bourget είναι γι αυτό που προσάπτει στον dilettante, ότι εκτός από τη συμπάθεια που νιώθει για την αέναη μεταβλητότητα της ζωής (και μολονότι την θεωρεί ό,τι πιο αυθεντικό υπάρχει), διακατέχεται ταυτόχρονα από μια περιφρονητική περιέργεια γι αυτή την κοσμική ροή.
30 Απριλίου
Υπάρχει ακόμα συναίσθημα και φαντασιακό απωθημένο στην πολιτική σφαίρα. Στα μεν εμπνευσμένα γραπτά το διακρίνεις στο ύφος ή στα υποδηλούμενα. Στους διαλόγους, δημόσιους ή ιδιωτικούς στον αναστεναγμό που συνοδεύει κάθε ρεαλιστική διαπίστωση ή σε μια ξαφνική αναλαμπή του ματιού μόλις ακουστεί κάποια διαφορετική, ελπιδοφόρα ιδέα. Στιγμιαίες σπίθες, δεν κρατούν πολύ γιατί ένα νεκρικό πέπλο καθωσπρεπικής απάθειας πέφτει ταχύτατα πάνω στους σκιρτούντες. Όσοι θεωρούν ανόητη την αντιπαράθεση πάνω σε εκλογικά αποτελέσματα (όπως τα πρόσφατα στην Ισπανία) θα έπρεπε να αναρωτιούνται επίσης ποιες είναι οι απομένουσες κοινοβουλευτικές δίοδοι για να σπρώχνουν προς τα εκεί οι πολίτες τα συναισθήματά τους.
