Μεγαλήτωρ (Magnanimus)

Το σθένος είναι μια αρετή βουλήσεως αναγκαία ιδίως σε όσους πάσχουν.

Η μεγαλοψυχία είναι μια υποχρέωση του ισχυρού ιδίως προς τον αντίπαλο. Η μνησίκακη κακολογία δεν αρμόζει απέναντι στον “εχθρό” -αν πρόκειται να αντιμετωπιστεί η αντιπαλότητα με μια ανοικτή σύγκρουση. Νεοελληνιστί λέγεται και respect!

H παράδοση ήθελε οι επαγγελματίες της πολιτικής να διαθέτουν κάτω από τα κοστούμια κράσεις δυνατές με αντοχές στην καταπόνηση, σε δοκιμασίες απαιτητικές για τον οργανισμό.

Η εικόνα του σώματος του πολιτικού έπρεπε να αντανακλά υγεία, ζωτικότητα, ακατάβλητη εργατικότητα, χαλκέντερο ψυχισμό, stamina et fortitudinem. Ορισμένοι τον αντιμετωπίζουν βίαια, σκληρά. Πέρα από το σωστό και το λάθος, πέρα από το δίκαιο και το άδικο ο πολιτικός βρίσκεται στην αρένα, στο κλουβί χωρίς οίκτο.

Υπάρχουν πολιτικοί οι οποίοι επιδιώκουν να συμβολίσουν το θαύμα της θέλησης πάνω στις σωματικές αναπηρίες. Όχι απλώς δεν ζητούν οίκτο και επιείκεια αλλά σχεδόν με προκλητικότητα απαιτούν την ισοτιμία και δέχονται τις συνέπειές της εισπράττοντας πρόσθετο και ασύμμετρο ρατσισμό. Και δεν είναι μόνο (όπως κατά κόρο προβάλλεται) Γερμανοί, όπως ο Wolfgang Schäuble, η Malu Dreyer, ο Helmut Schmidt και ο Helmut Kohl ή, το πρόσωπο των ημερών, ο ακροδεξιός Αυστριακός Norbert Hofer. Κοντά σ' αυτούς είναι άλλοι 73 πολιτικοί με σωματική αναπηρία σε όλο τον κόσμο: τέσσερις Ουκρανοί, ένας από Σρι Λάνκα, εικοσιένα Αμερικανοί, ένας από Νησιά Σολομώντα, ένας Ρώσος, ένας Πολωνός, πέντε Μεξικανοί, ένας Τζαμαϊκανός, έντεκα Βρετανοί, επτά Ισραηλινοί, δύο Ούγγροι, δέκα Καναδοί, πέντε Αυστραλοί, ένας Έλληνας και δύο Αργεντινοί.

Παραμερίζοντας (πασχαλιάτικα) τα συναισθήματα και την κακολογία που απορρέουν από τις πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές μας ας πούμε μια καλή κουβέντα για το αξιοθαύμαστο σθένος όλων. Όλων!

Μάζα με εξουσία και χωρίς...

Όποιος καεί με το κουρκούτι... Στον παλιό φόβο προστέθηκε ένας νέος.

Τσουρουφλισμένοι από τους ολοκληρωτισμούς είναι ζήτημα αν αντέχουμε να παρακολουθήσουμε την επίπονη, διεισδυτική μελέτη του Elias Canetti στο Masse und Macht (“Μάζα και Εξουσία”). Τι είναι αυτό που προσφέρει η μάζα “με” την εξουσία αλλά και τι “χωρίς” την εξουσία.

Η ηδονή της “απέκδυσης” - της λύτρωσης από τον βασανιστικό φόβο της επαφής.

Μέσω της αμεσότητας, της σωματικής εγγύτητας μέσα στο πλήθος, επέρχεται η απελευθέρωση από τους δισταγμούς του αγγίγματος, ακυρώνεται η ασφάλεια των αποστάσεων, της διαμεσολαβημένης επικοινωνίας, επέρχεται ένα αίσθημα απόλυτης ελευθερίας, εξισωτικής ισότητας, εξαφάνισης ή υποβάθμισης των διαφορών, απέκδυσης της ατομικότητας.

Η αφομοιωτική λαιμαργία για άπειρη ει δυνατόν μεγέθυνση χαρακτηρίζει το “ανοικτό” πλήθος (ουσιαστικά μόνο αυτό το είδος συνιστά “μάζα”). Μέσω της τάσης για άπειρο άνοιγμα παρατείνει τη σύντομη ζωή του. Διότι το “ανοικτό” πλήθος δεν ζει πολύ. Έτσι δεν μαθαίνουμε ποτέ τις επιδόσεις του. Αυτή είναι η πιο αμήχανη στιγμή της δημοκρατίας.

Υπάρχει όμως και το “κλειστό” πλήθος, που το χαρακτηρίζει η αναβλητικότητα για διάλυση ιδίως όταν είναι σε ένα τόπο που αισθάνεται ότι ελέγχει και για όσο βέβαια τα σφραγισμένα του σύνορα επιτρέπουν την αυταπάτη της αναπαραγωγής του. Αυτό είναι το είδος του πλήθους που συνήθως αργότερα μετασχηματίζεται σε ελεγχόμενη, “τελετουργικά” επαναλαμβανόμενη παγιωμένη συμπεριφορά. Αυτή είναι η στιγμή που ο ολοκληρωτισμός μειδιά.

Μετά έρχεται η ηδονή του ρυθμού και της καταστροφής.

Δεν είναι κάτι τόσο απλό.

Προηγείται της έκρηξης ο ρυθμός. Στις ειδικές δυνάμεις των πιο σύγχρονων στρατών επιβάλλονται στα κλειστά, ελεγχόμενα πλήθη των καταστροφέων προετοιμασίες τύπου χάκα.

Στις αναμετρήσεις πόλεων μεταξύ κλειστών μαζών τα παράθυρα, οι πόρτες, οι γυάλινες προθήκες είναι τα ευάλωτα σημεία που όταν θρυμματιστούν αφαιρούν την ατομικότητα των κτιρίων ή των κατοικιών. Ανοίγουν στο πλήθος τα άσυλα. Αφήνουν τους δημόσιους χώρους στο ενδεχόμενο θανάτου της μιας ή της άλλης πλευράς. Ο θρίαμβος της επιθυμίας για ύπαρξη του εγώ χωρίς τον άλλο.

Φυσικά τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με το θέαμα που προσφέρει η καύση, η πυρά και το “Αντικείμενο” που μετουσιώνει. Το “εσώτερο”, οι κρυμμένες “ψυχές” των εξουσιών πόσο δε βασίστηκαν σε τέτοιους μηχανισμούς απελευθέρωσης, μέσω ανοικτών ή κλειστών μαζών.

Απρεπείς αντιστάσεις

Πάντα είχα τη μανία να σκέφτομαι πρώτα τη γη, τον φυσικό τόπο και μετά το είδος των ανθρώπων που ζει εκεί ή τον κατακτά. Απ' αυτή την άποψη η σκληρή ενδοχώρα της Αυστραλίας ή της Αμερικής βρίθουν κρυμμένων ιστοριών ανθρώπινου μεγαλείου αλλά και ενοχών των κατακτητών. Η περισσότερη από τη γη αυτή δεν άντεξε την τρισυπόστατη καπατσοσύνη του λευκού ανθρώπου: ως Ευφυούς, ως Κατακτητή και ως Αγίου. Ξεχωρίζω όμως την περίπτωση της Νέας Γουινέας.

Όποιος δει τις ταξιδιωτικές οδηγίες της αυστραλιανής κυβέρνησης προς τους επιθυμούντες να επισκεφθούν τη Νέα Γουινέα θα τρομοκρατηθεί. Η εγκληματικότητα είναι απίστευτη. Ο φόβος του ανοιχτόχρωμου ξανθού για το τι μπορεί να του συμβεί δεν περιγράφεται. Τα στοιχεία είναι υπαρκτά, αδιάψευστα.

Αυτό το δεύτερο σε μέγεθος νησί του κόσμου “ανακαλύφθηκε” από έναν Πορτογάλο θαλασσοπόρο το 1526. Το 1828 κατείχε το μισό δυτικό μέρος η Ολλανδία ενώ το υπόλοιπο ανατολικό μοιράστηκε μεταξύ Γερμανίας και Βρετανίας. Όμως, αυτή η σημαντικότατη έκταση για τους “πολιτισμένους” δεν μπόρεσε μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα να εποικιστεί με Ευρωπαίους όπως έγινε με την Αμερική, την Αυστραλία και τη Νότιο Αφρική. Η μαλάρια και άλλες τροπικές επιδημίες αποδεκάτιζαν σταθερά τους τολμηρούς κατακτητές με την ιατρική να μην μπορεί να σταθεί αρωγός στις κατακτητικές αποστολές. Όταν ο πεισματάρης Γάλλος Μαρκήσιος de Rays επιχείρησε με 1000 Γάλλους (του Διαφωτισμού και της εκκλησίας) να διαπεράσει τη μικροβιακή αντιαποικιοκρατική ασπίδα έμεινε μετά από τρία χρόνια με 70 μόνο ακόμα επιζώντες.

Μέχρι σήμερα η ηπατίτιδα Α, ο τυφοειδής πυρετός, οι δυσεντερίες και οι λοιπές ασθένειες καταφέρνουν να κρατήσουν σε απόσταση τον αδημονούντα Λευκό (όχι καρχαρία) ενώ οι ντόπιοι Παπούα, Μελανήσιοι, Μικρονήσιοι, Πολυνήσιοι και Νεγκρίτο μπορούν ποικιλοτρόπως και ασφαλώς απρεπώς να ανθίστανται.

Πού κατοικεί ο “συνηθισμένος” ;

Ας δεχτούμε, χάριν της συζήτησης, τη δυσφορία, τις δυσαρέσκειες μέσα στον πολιτισμό (Das Unbehagen in der Kultur) ως ένα φιλοσοφικό μύθο στον οποίο ο ομιλητής (ο Freud) είναι ο συνηθισμένος άνθρωπος, ο αντι-ήρωας Κανένας, ο everyman και nobody, ο Jedermann - Niemand, ο “κανένας - καθένας”, ο Nemo με ελπίδες να γίνει και “κάπτεν” εκεί, στον τόπο όπου η νεωτερικότητα τον επιβίβασε μαζί με τους τρελούς, τους λοιπούς εγκλείστους και εξωτικούς: στο περίφημο πλοίο (μια αντιστροφή του σκαριού του Νώε).

Διφορούμενη, δυσεξήγητη και ίσως ενοχική η απόφαση του συγγραφέα των Discontents του πολιτισμού να επιλέξει την οπτική του “συνηθισμένου ανθρώπου”. Εγώ όμως τη χαιρετίζω. Ίσως δεν ένοιωθε ακριβοδίκαιος με τον Κανένα όταν τον αγνοούσε στο “Μέλλον μιας Αυταπάτης” εξαιρώντας από τη θλιβερή μοίρα του ανώνυμου πλήθους μόνο εκείνο τον μικρό αριθμό των “διανοουμένων” και των “καλλιτεχνών”. Είναι να γελάει κανείς όταν σήμερα αυτός ο μικρός αριθμός έχει γίνει πλειονότητα. Σήμερα περισσότερο από ποτέ αυτή η μάζα, το θηριώδες μείγμα από ύποπτες ελίτ αντάμα με “διάφορους - αδιάφορους” ζει ικανοποιημένη μέσα σε αναπαραστάσεις. Κάποτε ας δούμε πού κατοικεί ο “συνηθισμένος”.