Ο συμπαθής ηλικιωμένος δεν ήταν «σαν τους άλλους» που μπαινοβγαίνουν στο μετρό και επαιτούν! Αξιοπρεπής, σεβάσμιος, ευγενικός, διακριτικός, πουλούσε χαρτομάντιλα, στυλό και αναπτήρες. Τα πρόσωπα αδιάφορα, παγερά, ασυγκίνητα, χωρίς ίχνος συμπάθειας στα μάτια. Το θέμα δεν τους αφορούσε.
Πασχαλινές μέρες και μοιραία η εικόνα είχε μεγαλύτερο βάρος. Δεν έχει σημασία η δική μου στάση. Εκείνη τη στιγμή η σκέψη μου πήγε στον πολυμνημονευμένο κήρυκα του σκωτικού διαφωτισμού και στο έργο του Moral and Political Philosophy όπου και η Theory of Moral Sentiments (Θεωρία περί των Ηθικών Συναισθημάτων) τον Adam Smith. Εκεί όπου, εν ολίγοις, υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα ολότελα σκληρό και εγωιστικό ον. Αντίθετα, πίστευε στην έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να συμμερίζεται και να συμπάσχει με το πρόβλημα του συνανθρώπου του, γιατί είναι σε θέση να μπαίνει στην θέση του άλλου και να φαντάζεται πώς θα ένοιωθε αν τα δεινά του άλλου ήταν δικά του.
Τι κρίμα, σκέφτηκα αστραπιαία, βλέποντας τη μοίρα του γεράκου, να μη δείχνει στεκάμενη η θέση περί αλληλεγγύης του Adam Smith σε μια στιγμή μάλιστα που είναι τόσο πολύ της μόδας.
Αλλά και το άλλο έργο του, το Inquire into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (Έρευνα για τη Φύση και τα Αίτια του Πλούτου των Εθνών) πολλοί θα συμφωνήσουμε, δεν είναι χωρίς σοβαρά ψεγάδια, όπως π.χ. η αόρατος χειρ, η προσηλωμένη απόρριψη του προστατευτισμού.
Το κακό με τον σπουδαίο αυτό στοχαστή είναι ότι πολύ αργότερα, επιλεκτικά κρατήθηκε και απλοποιήθηκε από το έργο του μόνο ό,τι εξυπηρετούσε τους σκοπούς μιας ρηχής οικονομικής θεωρίας και ιδεολογίας.
Ανάμεσα στις αποσιωπήσεις και οι επισημάνσεις του ότι η εργασία είναι η μόνη πηγή πλούτου, ότι η υπαγωγή της εργασίας στο νόμο της προσφοράς και ζήτησης δε νοείται με διατήρηση της μεροληπτικής νομοθεσίας σε βάρος των εργατών, ούτε και με τις αυθαίρετες απαιτήσεις των εργοδοτών, οι οποίοι επιδιώκουν τον έλεγχο των κυβερνήσεων υπέρ των συμφερόντων τους. Όπως και ότι η ιδιοτέλεια των βιομηχάνων και των εμπόρων είναι πάντα διαφορετική ή και αντίθετη από το κοινό συμφέρον. Αυτοί οι βιομήχανοι και έμποροι, τόνιζε ο ανυποψίαστος για την τύχη του μεγάλος διαφωτιστής, δεν δίστασαν πολλές φορές να εξαπατήσουν ή και να εκβιάσουν το κοινό.
Αναστάσιμες ευχές σε όλους.
