Η ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ

Μονόπρακτο του Θ. Κωτσόπουλου και της Έ. Ευστρατουδάκη εμπνευσμένο από τη νουβέλα του Γκόγκολ “Η Μύτη”

ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ

Πρωινό στο σπίτι του λογιστή Γιάννη Περαιοσίδη. Στην κουζίνα με τη σύζυγό του Μπεάτα.

Γιάννης
Μπεάτα, σήμερα δε θα πιω καφέ, λέω να πάρω για πρωινό ψωμί με τυρί. Και άνοιξε την τηλεόραση να δούμε καμιά είδηση.

Μπεάτα 
Η είδηση δεν είναι στην τηλεόραση. Στο ψυγείο είναι. Αυτό να ανοίξεις. Ορίστε... Τυρί δεν υπάρχει. Το ψυγείο είναι άδειο. Φάε ψωμί. Μόνο μη μου ζητήσεις μετά και καφέ γιατί θα πιω εγώ και τα δυο φλυτζάνια. (Μονολογώντας) “Τι λέω, κι εγώ, δεν αναγνωρίζω τον εαυτό μου”... Α, και να σου πω, ούτε ψωμί υπάρχει. Μόνο ένα πακέτο του τοστ έχει μείνει αλλά μην περιμένεις να στο ζεστάνω κιόλας. Πάρ' το και κάνε ό,τι θέλεις. (Του πετάει ένα κλειστό πακέτο ψωμί του τοστ κι εκείνος το ανοίγει να βγάλει μια φέτα.)

Γιάννης
(Με θυμωμένο φέρσιμο) Δώσε εδώ, θα φάω μια φέτα άψητη... (Σκίζει το περιτύλιγμα και πάει να βγάλει μια φέτα. Βλέπει μέσα την επιστολή) ... Τι στο καλό μπορεί να είναι αυτό το πράμα μέσα στο ψωμί; Για κάτσε να το βγάλω από μέσα! Τι βλέπω, ένα γράμμα! Πώς βρέθηκε μέσα στο ψωμί του τοστ; Καλά, θα μου στρίψει! (Βγάζει την επιστολή απ' το φάκελο) Τι λέει εδώ πέρα; Από την “Τράπεζα Αναπτυξιακής Προοπτικής”!

Μπεάτα
Αυτή είναι είδηση... μάλιστα! Η Τράπεζα στο ψωμί του τοστ!

Γιάννης
Για κάτσε να διαβάσω τι λέει το σημείωμα: “Κύριε Περαιοσίδη ευχαριστούμε γιατί χάρη ΚΑΙ σε σας τακτοποιήθηκε με πλειστηριασμό της προσωπικής του περιουσίας το χρέος ενός οφειλέτη μας, και, καθόσον είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, πελάτη του λογιστικού γραφείου σας.” (Ξεσπάει σε φωνές) Τι λένε ρε αυτοί; Ποιανού το σπίτι πήρανε; Εγώ έχω άριστες σχέσεις με τους πελάτες μου και φροντίζω να μην έχουν μπλεξίματα με τα οικονομικά τους.

Μπεάτα
(Έχει ακούσει τη φάση και σκούζει) Πού ακούστηκε επιστολή της Τράπεζας μέσα σε κλειστό πακέτο ψωμιού; Έλεος πια! Και μέσα στο ψωμί μας θα μπαίνουν τώρα; Κι εσύ; Τι έκανες με την περιουσία του ανθρώπου, ρε άθλιε και σ' ευχαριστεί η τράπεζα; Ρεμπεσκέ! Ύπουλε υπηρέτη του συστήματος! Τι περίεργες συναλλαγές έχεις με τις τράπεζες; Βαρέθηκα να με ξεγελάς! Ξέρεις πολύ καλά τι συμβαίνει. Ποιος ξέρει τι θα καταπιείτε ακόμα εσύ και ο ρεαλισμός σου!

Γιάννης
Σταμάτα ρε Μπεάτα να μου κάνεις κήρυγμα! Τα λεφτά που κάποτε έβγαζα ήξερες να τα τρως χωρίς να ρωτάς πώς βγαίνουν! ... Ποιος πελάτης μου να έπαθε τέτοιο χουνέρι; Τώρα που το σκέφτομαι... το μυαλό μου πάει σ' εκείνον τον πτυχιούχο μαθηματικό, τον Ιορδάνη Κουβαλόπουλο -που είχε βέβαια κάποια θέματα και έχει κι ένα ωραίο διαμέρισμα, που πάντα το γούσταρα ρε γαμώτο! Αλλά, Μπεάτα μου, μην ανησυχείς, θα πετάξω στα σκουπίδια την επιστολή. (Κάπως ένοχα και ειρωνικά) Πώς μπορείς να με υποπτεύεσαι; Μοιάζω εγώ, ο σύζυγος μιας “ασυμβίβαστης αγωνίστριας” να κάνω τέτοια πράγματα; Ορίστε, παίρνω από μπροστά σου την επιστολή. Μόλις πάω στο γραφείο θα τη σκίσω.

ΣΚΗΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΕΙΚΟΝΑ 1η

Ο Κουβαλόπουλος κοιμάται τουρτουρίζοντας απ' το κρύο. Βρίσκεται σε ένα γιαπί πολυκατοικίας ξαπλωμένος στο τσιμέντο και να λείπει το διαμέρισμα που μένει. Έχει μείνει μόνο με το σώβρακο.

Κουβαλόπ.
Τι ψωφόκρυο είναι αυτό! (ανασηκώνεται) Αμάν! Πού βρίσκομαι ρε παιδιά; (Σηκώνεται έντρομος) Αααα! Πού είμαι; (Τρέχει αριστερά – δεξιά, κοιτάει κάτω προς το δρόμο) Αυτός είναι ο δρόμος που μένω, αυτή είναι η πολυκατοικία που μένω! Το διαμέρισμά μου όμως ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ; Πού εξαφανίστηκε το σπίτι μου; Τα έπιπλα μου; Τα ρούχα μου; ... Μπρρ! Θα πεθάνω απ' το κρύο! Βοήθεια! Γείτονες! Γείτονες! (Ουδείς αποκρίνεται) Να βγω στο δρόμο, να βρω κανέναν άνθρωπο να μου πει τι συμβαίνει!

ΕΙΚΟΝΑ 2η

(Τρέχει αλαφιασμένος και ρωτάει περαστικούς αλλά κανείς δεν εκπλήσσεται με την εικόνα ενός ημίγυμνου ανθρώπου)

Κουβαλόπ.
Σας παρακαλώ, κύριε, έχασα το διαμέρισμά μου, μήπως ξέρετε τι συμβαίνει; Όχι έ, δεν έχετε ιδέα... κυρία, σας παρακαλώ, έχασα το σπίτι μου, εξηγείστε μου τι μπορεί να συμβαίνει... Όχι δεν είμαι επιδειξίας που κυκλοφορώ με το σώβρακο μαντάμ, είμαι απελπισμένος... να σας αφήσω ήσυχη;... με συγχωρείτε. Νεαρέ μου βοήθεια, έχασα το σπίτι μου... έχουν εξαφανιστεί οι τοίχοι, τα παράθυρα, οι πόρτες, τα πάντα... όχι δεν έχω Αλτσχάιμερ... το διαμέρισμά μου έφυγε από τη θέση του στην πολυκατοικία...να πάω να γαμηθώ; Σα δεν ντρέπεσαι που δε σέβεσαι τα χρόνια μου.

(Ξαφνικά βλέπει να περπατάει στο δρόμο μια όμορφη γυναίκα ντυμένη πολύ προκλητικά, έτοιμη για όλα και τον πλησιάζει)

Δεσποινίς μου, σας παρακαλώ, έχασα το σπίτι μου, έχασα την ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ μου, βοηθείστε με!

Περιουσία
(Με λάγνο και περιπαιχτικό ύφος) Είναι πολύ αργά αγαπητέ μου.

Κουβαλόπ.
Τι εννοείτε;

Περιουσία
Εννοώ πως ό,τι είχα να σου δώσω στο 'δωσα αλλά τώρα πάμε για άλλα...

Κουβαλόπ. Σας παρακαλώ, δεν καταλαβαίνω. Με ξέρετε; Ποια είστε;

Περιουσία
Η Περιουσία σου είμαι αγόρι μου! Καλά άκουσες, η Περιουσία σου!

Κουβαλόπ.
Μα δεν είναι λογικά δυνατόν μια περιουσία, που είναι πράγμα και μάλιστα άρρηκτα δεμένο με εμένα ως υποκείμενο να έχει γίνει άνθρωπος και μάλιστα τέτοιας εμφάνισης... “υποκείμενο” (ειρωνικά διότι μοιάζει με πόρνη).

Περιουσία
Πώς φαίνεται ότι είσαι και αγράμματος! Προφανώς ούτε που έχεις ακούσει ποτέ κάτι για τη “Μύτη” του Γκόγκολ.

Κουβαλόπ.
Δεν καταλαβαίνω τι μου λες. Αν πάντως λες αλήθεια απαιτώ να επιστρέψεις αμέσως στο φυσικό ιδιοκτήτη σου. (Κάνει να την πιάσει βίαια απ' το χέρι, εκείνη τραβιέται)

Περιουσία
Χρυσέ μου κάτω τα χέρια σου, τώρα ανήκω σε άλλον! Τα είχες φορτώσει όλα στον κόκορα και ο κόκορας ήρθε και είναι και πολύ βαρβάτος! Λοιπόν, τι έχεις να πεις; Εσύ, που μου ρούφηξες τα νιάτα μου, που με είχες στην αρχή για φιγούρα αλλά με ήθελες μόνο για πάρτι σου και μετά με παραμέλησες; Αμφιβάλλω αν με ποθείς πια. Έπρεπε, μωρό μου, κι εγώ επιτέλους να αξιοποιηθώ κάπως!

Κουβαλόπ.
Αυτό δεν θα περάσει έτσι! Υπάρχει πολιτισμός, νόμος, δικαιοσύνη, δικαιώματα, θα σε διεκδικήσω! Η σχέση μας είναι ιερή δεν είναι ζωώδης.

Περιουσία
Κι όμως, εσύ έτσι ακριβώς με έβλεπες πάντα. Ήθελες να με έχεις και να με απολαμβάνεις, κι αυτό σου αρκούσε. Σαν πρωτόγονο ζευγάρι. Χαζούλη μου, τι πίστευες ότι ήμουνα για σένα; Μια κατσίκα; Το σκυλάκι σου; Άκου, αφελές αντράκι, είμαι ον ανεξάρτητο, και μέχρι τώρα το πολύ που είχαμε μεταξύ μας ήταν ένα σύμφωνο συμβίωσης ... Δεν υπάρχει επιστροφή. Κι αν υπήρχε θα ήταν όλα απ' το μηδέν.

Κουβαλόπ.
Δε με ξέρεις εμένα καλά! (Την αρπάζει και την τραβάει με βιαιότητα) Είσαι δική μου και θα 'ρθεις μαζί μου. Εμάς τους δυο κανείς δεν μπορεί να μας χωρίσει.

Περιουσία (φωνάζοντας) Χωρίς εμένα είσαι ένας ευνούχος αλλά... κι όσο με είχες... ήσουν εξίσου ανίκανος! Ανήκω σ' αυτόν που είναι ικανός να με επιθυμεί. Σταμάτα να με τραβάς! Θα φωνάξω την αστυνομία!

(Σβήνουν τα φώτα)

ΣΚΗΝΗ ΤΡΙΤΗ

Ο Κουβαλόπουλος κοιμάται σ' έναν καναπέ. Είναι σκεπασμένος με μια κουβέρτα. Κάνει κινήσεις σα να τραβάει κάποιον, να παλεύει με κάποιον. Ξαφνικά πετάγεται)

Κουβαλόπ.
Αααα! Τι έγινε; Πού βρίσκομαι; (Κοιτάζει γύρω-γύρω) Θεέ μου! Δεν το πιστεύω! Είμαι σπίτι μου! Στο αγαπημένο μου διαμέρισμα! (Σηκώνεται και τρελός από ευτυχία τρέχει και πιάνει τους τοίχους, τα έπιπλα) Πόσο ευτυχισμένος είμαι! Οι τοίχοι μου! Οι πόρτες μου! Τα παράθυρά μου! Τα χαλιά μου! Τα είδη υγιεινής μου! Τα πόμολα μου! Τα έπιπλά μου! (Χοροπηδάει από χαρά) Είναι όλα εδώ! Δεν εξαφανίστηκαν! Άι στο διάολο! Εφιάλτη έβλεπα. Ουφ! Ανακουφίστηκα, τι κακό όνειρο ήταν αυτό. Πάει, πέρασαν όλα! (παύση, προβληματισμένος) Άι στο διάολο! Με επηρέασε αυτός ο εφιάλτης. Τι ώρα είναι; Να περάσω απ' το γραφείο του λογιστή μου, του Περαιοσίδη, να με καθησυχάσει -να ξεχάσω ολότελα αυτόν τον εφιάλτη.

ΣΚΗΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

(Στο λογιστικό γραφείο του Περαιοσίδη)

Γιάννης
Καλώς τον Ιορδάνη. Πώς από δω; Νεράκι;

Κουβαλ.
Άσε το νεράκι και άκου, Γιάννη, είδα έναν εφιάλτη πολύ απαίσιο.

Γιάννης
Ε, κι εγώ τι να σου κάνω, ονειροκρίτης είμαι;

Κουβαλ.
Γιάννη, είδα ότι η Τράπεζα πήρε την περιουσία μου. Πες μου ότι δεν έχω λόγο ν' ανησυχώ.

Γιάννης
Πληρώνεις κανονικά το στεγαστικό σου δάνειο;

Κουβαλ.
Ναι, Γιάννη μου, με τη ρύθμιση του “ενός τρίτου”.

Γιάννης
Ε, τότε δεν κινδυνεύεις να χάσεις την περιουσία σου... Τα καταναλωτικά δάνεια... τα πληρώνεις;

Κουβαλ.
Κάποια τα καθυστερώ Γιάννη μου.

Γιάννης
Α, τότε κινδυνεύεις να χάσεις την περιουσία σου. Τους φόρους... τους πληρώνεις;

Κουβαλ.
Ναι, Γιάννη μου, με τη ρύθμιση των 100 δόσεων και τις τροποποιήσεις.

Γιάννης
Ε, τότε δεν κινδυνεύεις να χάσεις την περιουσία σου. Τον καινούργιο ΕΝΦΙΑ τον πληρώνεις;

Κουβαλ.
Αυτόν θα τον καθυστερήσω λιγάκι Γιάννη μου.

Γιάννης
Α, τότε κινδυνεύεις να χάσεις την περιουσία σου... τους λογαριασμούς του σπιτιού τους πληρώνεις;

Κουβαλ.
Ναι, Γιάννη μου, κουτσά-στραβά τους βολεύω.

Γιάννης
Ε, τότε δεν κινδυνεύεις να χάσεις την περιουσία σου. Το ασφαλιστικό σου ταμείο το πληρώνεις;

Κουβαλ.
Προσπαθώ για ρύθμιση της ρύθμισης, Γιάννη μου, αλλά προς το παρόν δεν έχει εγκριθεί αυτή η ρύθμιση της ρύθμισης οπότε δεν την πληρώνω ούτε τη ρύθμιση.

Γιάννης
Α, τότε κινδυνεύεις να χάσεις την περιουσία σου.

Κουβαλ.
Στάσου ρε Γιάννη, μια έτσι μου τα λες και μια αλλιώς. Τελικά τι θα γίνει, μη με τρελαίνεις κι εσύ, θα τη χάσω την περιουσία μου ή όχι; Α, και δε σου είπα, στον εφιάλτη μου είδα ότι η περιουσία μου είχε μεταμορφωθεί σε γκόμενα.

Γιάννης
Άμα είδες την περιουσία σου σαν γκόμενα Ιορδάνη μου το πράγμα γίνεται απλούστερο. Όσο την επιθυμείς και τη διεκδικείς μην ανησυχείς. Αλλά αυτά τα θέματα ξεφεύγουν απ΄ τη δική μου αρμοδιότητα. Πάντως, αν θέλεις να πάμε στη λογιστική πραγματικότητα, να είμαστε συγκεκριμένοι και να κάνουμε σοβαρή πρόβλεψη για την τύχη της περιουσίας σου φέρε μου γραπτώς και με ειλικρίνεια αποτυπωμένο ακριβώς τι παίρνεις και τι δίνεις. (αυστηρά) Κοίτα να φερθείς υπεύθυνα, αλλιώς δεν κάνουμε δουλειά.

Κουβαλόπ.
(πειραγμένος) Καλά “κύριε Περαιοσίδη” θα περάσω αύριο-μεθαύριο να σας φέρω τα στοιχεία που θέλετε. Χαίρετε.

 

ΣΚΗΝΗ ΠΕΜΠΤΗ

(Ο Κουβαλόπουλος βρίσκεται στο σπίτι του, στον καναπέ, με χαρτιά, λογαριασμούς και κομπιουτεράκι και κάνει αργά και χαλαρά υπολογισμούς)

Κουβαλόπ.
 Έχουμε και λέμε απ' τη μια: Έσοδα μμμμ... Και απ την άλλη: Φόρος μμμμ... ΕΝΦΙΑ μμμμ... Ρύθμιση παλιών οφειλών μμμμ... ρύθμιση ΔΕΗ μμμμ... δόση πρώτου δανείου μμμμ... δόση δεύτερου δανείου μμμμ... ρύθμιση ασφαλιστικών εισφορών μμμμ ... (παύση)

(πετάει κάτω το κομπιουτεράκι, αφήνει τα χαρτιά στον καναπέ) ...

Τι ώρα πήγε ρε γαμώτο; ... Σταματάω να πάρω μια ανάσα και συνεχίζω μετά. (διαβεβαιωτικά στον εαυτό του) Θα συνεχίσω όμως, μετά! (Σηκώνεται και κοιτάζει έξω)

Πόσο όμορφη, διαυγής και ηλιόλουστη είναι η μέρα! Πάω για καφεδάκι, θα έχουν μαζευτεί τώρα και οι άλλοι φίλοι.

(Παύση)

Εξάλλου, τώρα ξέρω ποιος είναι ο εφιάλτης και ποια η πραγματικότητα.

 

(Βγαίνει, σβήνουν τα φώτα της σκηνής)

ΤΕΛΟΣ

Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΒΑΛΙΤΣΑ (θεατρικό σκετς)

Ευχαριστούμε την Agnes και τον Sebastian

Σκηνικό.

Η ρεσεψιόν μιας φοιτητικής εστίας για μεταπτυχιακούς σπουδαστές μουσικής στην Αυστρία. Σε εξοχική περιοχή, σοβαρός, καθαρός, τακτοποιημένος χώρος σε τυπικό αλλά καλαίσθητο αυστριακό ύφος, ιδανικός για αυτοσυγκέντρωση, σπουδή, αφοσίωση στην υπόθεση του καθενός.

Μια κοπέλα μέχρι 30 ετών, η Ντόινα, κάθεται πίσω από ένα πάγκο υποδοχής. Δεν είναι αυστριακή αλλά ξένη, Ουγγρο-Μαγιαρο- Ρουμάνα. Πολύ σοβαρή, ολιγόλογη, άκαμπτη με συμπεριφορά φύλακα σεκιούριτι προσέχει κάθε κίνηση.

Μπαίνει ένας νέος μεταπτυχιακός πιανίστας, ο Σεμπάστιαν, ο οποίος μόλις έχει εγγραφεί στο μεταπτυχιακό και πρόκειται να διαμείνει στην εν λόγω εστία. Έχει στην πλάτη ένα μικρό σακίδιο.

Σεμπάστιαν: Καλημέρα σας, λέγομαι Σεμπάστιαν, θα μείνω εδώ, είμαι νέος μεταπτυχιακός φοιτητής πιάνου. Είμαι ενθουσιασμένος με την τάξη και την καθαριότητα στην εστία, το αυστριακό τοπίο ολόγυρα, την απόλυτη ησυχία που χρειάζομαι για τη μελέτη μου στο πιάνο! (Η Ντόινα σιωπά) Μην ανησυχείτε, ξέρω το νούμερο του δωματίου μου. Λοιπόν, γεια σας ... (Κάνει να φύγει)

Ντόινα: (Μιλάει σπαστά, πολύ σοβαρά, νευρωτικά) Απόλυτη ησυχία ντεν έχει, να ξέρεις εσύ. Εντό είναι γκια μουσικούς έχει τόρυβο. Εχει δέκα πιάνα.

Σεμπάστιαν. Καλά-καλά δε θα υπάρχει ενόχληση. Είμαι βέβαιος θα τα βρούμε μεταξύ μας. Όλοι καλλιτέχνες είμαστε. Α! Παραλίγο να το ξεχάσω. Είχα στείλει από το Παρίσι ταχυδρομικά μια μεγάλη κόκκινη βαλίτσα με όλα τα ρούχα και τα πράγματά μου. Φαντάζομαι θα έχει φτάσει. Μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στο χώρο των αποσκευών;

Ντόινα: (Με περίεργο ύφος) Βαλίτζα; Κόκκινη; (Ρίχνει μια επιπόλαιη ματιά στο χώρο αποσκευών) Ντεν έχει κόκκινη βαλίτζα.

Σεμπάστιαν: Τι εννοείτε δεν έχει; Με ειδοποιήσατε η ότι ταχυδρομική υπηρεσία έστειλε τη βαλίτσα μου και ότι βρίσκεται εδώ, στη φοιτητική εστία του Mozarteum του Σάλτσμπουργκ.

Ντόινα: (Αδιάφορα) Ναι, υπήρχε εντό μια κόκκινη βαλίτζα, ο καθένας μπορούσε να τη δει.

Σεμπάστιαν: Ε, τότε τι έγινε; (Η Ντόινα σωπαίνει και τον κοιτάζει με απλανές βλέμμα) Πέστε μου παρακαλώ, σ' αυτό το χώρο που βλέπω δε φυλάσσονται όσες αποσκευές έρχονται ταχυδρομικά;

Ντόινα: (Ξερά) Ναι.

Σεμπάστιαν: Τότε που είναι η βαλίτσα μου; Μπορώ να ρίξω μια ματιά;

Ντόινα: Απαγκορεύεται μπαίνει άλλος. Μόνο μαζί μου... Ελα.

Σεμπάστιαν: Πράγματι δεν υπάρχει η βαλίτσα μου. Αυτό δε μου αρέσει καθόλου. Η γαλλική ταχυδρομική υπηρεσία δεν μπορεί να έκανε λάθος. Ούτε βεβαίως η αυστριακή. Μιλάμε για δυο πολιτισμένα κράτη. Σας παρακαλώ, προσπαθείστε να θυμηθείτε αν είδατε μια μεγάλη κόκκινη βαλίτσα.

Ντόινα: Μα, είπα ... τιμάμαι κόκκινη βαλίτζα ... μεγκάλη ... πριν 2-3 ώρες ήταν εντό, πολύς κόσμος την ίντε.

Σεμπάστιαν: Βλέπετε; Αφού λοιπόν είσαστε εδώ φύλακας τι έγινε η μεγάλη κόκκινη βαλίτσα που είδατε; Την κλέψανε; Έχετε ευθύνη, απαντείστε μου.

Ντόινα: Εγκώ ευθύνη γκια ποιος μπαίνει. Και ντεν μπήκε κανένας.

Σεμπάστιαν: Τότε, αφού δεν μπαίνει κανείς περαστικός απ' έξω ποιος άλλος μπορεί να την πήρε παρά κάποιος από μέσα!

Ντόινα: Εντό μένουν μόνο 20 άτομα που σπουντάζουν όπως εσύ. Το βρίσκεις εύκολο να πάρουν μια μεγκάλη κόκκινη βαλίτζα με ρούχα. Πώς θα τη βγκάλουν έξω. Πού θα φοράνε ρούχα; Εντό μέσα μπροστά σου;

Σεμπάστιαν: Δεν ακούω τίποτα! Θέλω τη βαλίτσα μου. Είχε όχι μόνο τα ρούχα μου αλλά και ένα σωρό πανάκριβα προσωπικά αντικείμενα. Απαιτώ να γίνει έρευνα σε όλα τα δωμάτια για να βρεθεί ποιος την πήρε!

Ντόινα: Πρέπει να ενημερώσω τα “Κεντρικά” να μου ντόσουν άντεια για έρευνα.

Σεμπάστιαν: Να το κάνετε αμέσως παρακαλώ! (Η Ντόινα προσπαθεί να πάρει κάποια τηλέφωνα και μετά από προσπάθειες μιλάει χαμηλόφωνα και με συνωμοτικό ύφος με κάποιους)

Είμαι έξω φρενών (Παίρνει τηλέφωνο απ' το κινητό του) Μαμά, έλα...αργείς να έρθεις; Α! Έρχεσαι με ταξί σε ένα λεπτό. Ευτυχώς! Γιατί είμαι αναστατωμένος; Χάθηκε η μεγάλη κόκκινη βαλίτσα μου στην εστία... Ναι, με διαβεβαίωσε η θυρωρός ότι είδε τη βαλίτσα. Τι; Έφτασες κιόλας;

(Βαδίζει νευρικά για μερικές στιγμές ενώ η Ντόινα συνεχίζει να μιλάει στο τηλέφωνο χαμηλόφωνα). Μπαίνει η Μαμά βιαστική και αναστατωμένη)

Μαμά: Σεμπάστιαν δεν καταλαβαίνω τι συμβαίνει!

Σεμπάστιαν: Δεν υπάρχει η κόκκινη βαλίτσα μαμά. Εδώ στη ρεσεψιόν δεν υπάρχει, στο θάλαμο των αποσκευών δεν υπάρχει. Είπα στη θυρωρό να γίνει έρευνα σε όλα τα δωμάτια μήπως την έκλεψε κάποιος μέσα από την εστία.

Μαμά: Σεμπάστιαν, πώς σου ήρθε αυτό; Με ποιο δικαίωμα θα κάνετε κάτι τέτοιο; Το θεωρώ ανήκουστο, προσβλητικό και προπαντός το αποκλείω λογικά!

Σεμπάστιαν: Τι λες μαμά; Τι θα πει το αποκλείεις; Για ποιο λόγο;

Μαμά: Γιατί σε μια εστία μουσικών του Mozarteum του Σάλτσμπουργκ δεν μπορεί να υπάρχουν κλέφτες. Δε γίνεται ένας μουσικός που παίζει Bach να είναι κλέφτης!

Σεμπάστιαν: Μαμά ... δεν παίζουν όλοι εδώ Bach!

Μαμά: Εγώ νομίζω ότι κάποιος ΕΞΩ από την Εστία κατάφερε να τρυπώσει την έκλεψε!

Σεμπάστιαν: Μα, μαμά, είμαστε σε εξοχική περιοχή, απόλυτα ήσυχη και ελεγχόμενη, σε ένα τυπικό αυστριακό τοπίο, τριγύρω έχει μόνο λιβαδάκια και αγελαδίτσες.

Μαμά: Επιμένω, αποκλείεται να είναι κάποιος από τους ΜΕΣΑ! Είναι 100% κάποιος από τους ΕΞΩ.

(Η Ντόινα κάνει νόημα ότι εγκρίθηκε η έρευνα στα δωμάτια)

Σεμπάστιαν: Μαμά, πάμε με τη θυρωρό να δούμε στα δωμάτια.

(Η μαμά μένει μόνη της. Δείχνει σοκαρισμένη, μονολογεί.)

Μαμά: Κλέψανε την κόκκινη βαλίτσα! Θα μου στρίψει! Ξέρετε τι είχε μέσα αυτή η βαλίτσα; Είχε το καλό πάπλωμα που είχα πάρει στον Σεμπάστιαν, από εξαιρετικό πούπουλο. Δεν ήταν βέβαια από πουπουλόπαπια Ισλανδίας αλλά κόστισε αρκετά. Και να 'ταν μόνο αυτό! Δύο ζακέτες φλερ, μια φόρμα για χειμερινά σπορ, το κοστούμι των συναυλιών, τα λουστρίνια των συναυλιών, τα μανικετόκουμπα των συναυλιών!

(Επιστρέφει ο Σεμπάστιαν απογοητευμένος)

Σεμπάστιαν: Πήγαμε σε όλα τα δωμάτια και δε βρήκαμε τη βαλίτσα.

Μαμά: Μα φυσικά, στο είπα. Ο κλέφτης δεν μπορεί να είναι μέσα. Είναι έξω.

Σεμπάστιαν: Βέβαια, η Ντόινα δεν με πήγε στο δικό της δωμάτιο. Αλλά δεν την υποπτεύομαι. Φέρεται παράξενα, μιλάει σπαστά αλλά μου φαίνεται τόσο αγαθή. Κι έπειτα, είναι θυρωρός της φοιτητικής εστίας του Mozarteum του Σάλτσμπουργκ κι αυτό από μόνο του είναι εγγύηση.

Μαμά: (Σαν αυτόματο) Μα φυσικά, στο είπα. Ο κλέφτης δεν μπορεί να είναι μέσα. Είναι έξω.

Σεμπάστιαν: Η Ντόινα είναι ουγγρο-μαγιαρο-ρουμάνα, όπως μου είπε. Τι ωραία! Όπως ο αγαπημένος μου Béla Bartók.

Μαμά: Τι είπες; Αυτό δεν μου το είχες πει από την αρχή !!!

Σεμπάστιαν: Ότι η Ντόινα έχει αυτή την καταγωγή; Ε, δεν πιστεύω τώρα να την υποπτεύεσαι την καημένη γι αυτό το λόγο!

Μαμά: Όχι-όχι Σεμπάστιαν! Βέβαια δεν είναι καλλιτέχνης, αλλά, όπως είπες, είναι θυρωρός της φοιτητικής εστίας του Mozarteum του Σάλτσμπουργκ οπότε ας ελπίσουμε ότι αυτό την απαλλάσσει. Όμως εγώ το άλλο εννοώ. Από πότε ο Bartók έγινε ο αγαπημένος σου συνθέτης;

Σεμπάστιαν: Μαμά άλλο οι σπουδές στον Bach και άλλο η προτίμησή μου στον Bartók.

Μαμά: Ζαλίζομαι. (Ο Σεμπάστιαν την υποστηρίζει, είναι έτοιμη να καταρρεύσει. Τη βάζει να καθίσει σε μια καρέκλα και της κάνει αέρα)

Σεμπάστιαν: Μαμά, είσαι καλά; Να φωνάξουμε ένα γιατρό;

Μαμά: Όχι-όχι συνέρχομαι. (Δραματικά) Γιατί παιδί μου τον Bartok;

Σεμπάστιαν: Μαμά σ' ενοχλεί ο Μανδαρίνος του;

Μαμά: Δε λέω για το Μανδαρίνο του αλλά για την Cantata Profana.

Σεμπάστιαν: Τι ζόρι τραβάς ρε μαμά μ' αυτό το έργο του;

Μαμά: Παιδί μου, στο έργο, δεν έχουμε μια τόσο αθώα και απλοϊκή επιστροφή του ανθρώπου στη φύση αλλά κάτι εξωφρενικό: την πλήρη και οριστική μεταμόρφωσή του σε Ζώο. Και μετά όλο αυτό το πλέξιμο, οι μεταμορφώσεις της οκτατονικής, της διατονικής και της ατονικής μουσικής με τις λαϊκές παραδόσεις της Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Σλοβακίας σε μια αγωνιώδη απόπειρα να αγγίξει την ολότητα -τι άλλο από δαιμονικός, βέβηλος πανθεϊσμός μπορεί να είναι όλα αυτά;

Γιατί παιδί μου; Πώς έμπλεξες μ' αυτά; Ποιος σε παρέσυρε; Αχ τι κακό που με βρήκε!

(Ακολουθεί παύση, ο Σεμπάστιαν ακίνητος και αμίλητος, η Μαμά αναστενάζει δυο φορές βαθιά και σε κατανυκτική κατάσταση συνεχίζει)

Όταν όμως σκέφτομαι τον Bach θυμάμαι μια παλιά μυστικιστική παράδοση που λέει: Δεν πρέπει να κατηγορούμε τον αμύητο γιατί αναλώνεται σε ελεεινές και ασήμαντες πράξεις. Γιατί απ' όλες τις ασήμαντες πράξεις του μπορεί να γεννηθεί ένας Άγγελος. Ενώ, αντίθετα, οι πράξεις της Τέχνης πάντα θα λογοδοτούν ενώπιον του Δικαστηρίου της Αιωνιότητας γιατί μπορεί να βαρύνονται από αλαζονική κενότητα ή από την αυθάδεια του τετριμμένου.

Και πιστεύω, αγαπημένε μου Σεμπάστιαν, πως τίποτε άλλο δεν έκανε ο Bach παρά με τη σεμνότητα του σκαφτιά – όπως εκείνου στο σκοτεινό ορυχείο του Balzac- να αναζητά το Όνομά Του, να μετατρέπει κάθε κυριακάτικη λειτουργία σε δοκιμασία των έργων του λογοδοτώντας στο αμαθές ακροατήριό του σα να ήταν στο Δικαστήριο της Αιωνιότητας.

(Ο Σεμπάστιαν είναι αποσβολωμένος. Μπαίνει η Ντόινα κρατώντας μια μεγάλη κόκκινη βαλίτσα.)

Ντόινα: Κυρία, κύριε. Η βαλίτζα σας. Αυτή τη στιγμή τη φέρανε από το ταχυδρομείο. Ήταν λάθος τους είπαν. Την είχαν στείλει αλλού. Στη Φοιτητική Εστία της Σύγχρονης Μουσικής!

(Σβήνουν τα φώτα)

ΤΕΛΟΣ

Θάνος Κωτσόπουλος - Έφη Ευστρατουδάκη

Φιλία

Σ' ένα μεγάλο νοσοκομείο της Αθήνας αξιώθηκα στις 12 Αυγούστου 2015 να σε συναντήσω.

Αξιώθηκα ένας Ήρωας, ένα εικοσάχρονο παλικάρι να θέλει τη φιλία μου.

Σ' ευχαριστώ, Παναγιώτη Βασιλακάκο, που δέχτηκες να τιμήσεις με τα κείμενά σου αυτό το ταπεινό ιστολόγιο.

Τα αναρτώ ανήμερα της Μεγάλης Γιορτής, της δικής σου γιορτής, της γιορτής της υπέροχης μητέρας σου Μαρίας, που βρίσκεται δίπλα σου, της γιορτής της υπέροχης οικογένειάς σου που από σένα γνώρισα και ελπίζω σύντομα να συναντήσω.

Ανυπόμονα περιμένω την ώρα του επισκεπτηρίου, να είμαστε και σήμερα μαζί, να μιλήσουμε, να σε ακούσω, να διδαχτώ από σένα.

z z z

 

Ο καλύτερος μου φίλος είναι

ο εαυτός μου!

Του μιλάω και μου απαντάει

και μέσα από αυτή την ομιλία

έχω ΕΝΑ άτομο να με καταλαβαίνει.

Στα δύσκολα οι περισσότεροι

μου γύρισαν την πλάτη αλλά θα έρθει η στιγμή

που θα γυρίσω τη δική μου σ' αυτούς.

Ποτέ δεν άκουσα ένα ΚΑΛΟ λόγο.

Πάντα περίμεναν ΚΑΤΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ

από μένα!

z z z

...Έζησα πολλά χρόνια στο περιθώριο -στη γωνία...

Θυμάμαι στο Δημοτικό κανείς δε μ' έκανε παρέα.

Τότε ερχότανε ο κ. Αποστόλης και κουβεντιάζαμε.

Κάναμε και πλάκες μεταξύ μας για να κρύψουμε τη θλίψη μας...

Γύριζα στο σπίτι και δεν ήθελα να ξαναπάω σχολείο ... αλλά την επόμενη μέρα ήμουνα πάλι εκεί.

Σχεδόν “ΑΟΡΑΤΟΣ” γι αυτούς...

Κι όταν έρχονταν κοντά μου ήταν επειδή με θεωρούσαν αδύναμο...

Πίστευα πως κάποια μέρα θα με αποδεχτούν σαν ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ.

Αλλά αυτή η μέρα δεν ήρθε ποτέ...

z z z

...Πριν γνωρίσω τους Ήρωες...

Η πόρτα της Ζωής μου ήταν κλειστή!

Απ' τη στιγμή που τους συνάντησα

ένα καινούργιο κεφάλαιο άνοιξε

και στη Ζωή μου μπήκε ένα Φως.

Και μου είπε τι ήμουν προορισμένος να κάνω.

Όχι μόνο να γίνω συγγραφέας των Ηρώων

αλλά και ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΟΥΣ.

Απαρνήθηκα την “πραγματική” ζωή

αλλά μ΄αυτόν τον δρόμο που ακολούθησα

νιώθω ότι ανήκω κάπου...

Είμαι πραγματικά ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ.

Οι ΗΡΩΕΣ είναι ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΜΟΥ, η ΙΘΑΚΗ ΜΟΥ.

Με βοήθησαν να γνωρίσω τον εαυτό μου καλύτερα.

Έμαθα να επιβιώνω στις δυσκολίες της ζωής.

Οι Ήρωες μου έχουν πει όσα δε μου είπαν οι συμμαθητές μου.

Με δέχτηκαν όπως είμαι:

ΑΔΥΝΑΜΟ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ.

Μ' έκαναν αυτό που είμαι σήμερα:

ΔΥΝΑΤΟ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ.

Μ' έμαθαν να είμαι δίκαιος και σωστός.

Κι αυτός θα είμαι ΠΑΝΤΑ.

Οι Ήρωες μου έχουν μάθει ΜΟΝΟ ΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑ:

Να κοιτάω μπροστά και να μην τα παρατάω.

Να αγωνίζομαι με όλη τη δύναμη της ψυχής μου

για ένα ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ.

Ήταν για μένα κάτι παραπάνω από ΦΙΛΟΙ μου.

Ήταν η “οικογένεια” μου, τα ΑΔΕΛΦΙΑ ΜΟΥ.

Μαζί μοιραζόμαστε τα ΠΑΝΤΑ...

Τις φοβίες μας, τις αδυναμίες μας,

τα πάθη μας και τον ΙΔΙΟ ΟΥΡΑΝΟ.

Όλα αυτά τώρα ανήκουν στο παρελθόν...

Από δω και πέρα θα παλεύω ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ.

z z z

Μπορώ να ταυτιστώ ΜΟΝΟ με τον άνθρωπο

που έχει περάσει τα περισσότερα

βάσανα στη ζωή!

Δε μου χαρίστηκε τίποτα...

Πάλεψα! ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΑ παλικαρίσια!

Μια νύχτα όμως ο δυνατός βοριάς

τα διέλυσε ΟΛΑ!

z z z

Αποδέχομαι τη μοίρα μου

σαν “άνθρωπος”...

Αλλά δε δέχομαι

κανένας να μου την

“ορίζει”...

z z z

Δεν πολεμάς το Θάνατο

Αλλά τον Κακό εαυτό σου...

Για να νικήσεις αυτή τη μάχη

Πρέπει να πολεμήσεις με τρία όπλα:

Θάρρος – Υπομονή και απαράμιλλο ΗΡΩΙΣΜΟ.

z z z

Τι σε κάνει να συνεχίζεις...

Όταν λες δεν μπορώ άλλο – τα παρατάω...

Ι) Η ΕΛΠΙΔΑ

Ότι κάτι καλύτερο θα συμβεί!

Ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες!

Ότι όλα θα πάνε καλά!

Ότι θα νικήσουμε στη ΜΑΧΗ!

Με τη Ζωή, με το Χρόνο

με την Αιωνιότητα και την Αθανασία

ΙΙ) Ο ΣΤΟΧΟΣ

ΜΙΚΡΟΣ Ή ΜΕΓΑΛΟΣ

Η άσβεστη φλόγα που σε οδηγεί

εκεί που ποθεί η καρδιά σου.

Στην ΙΘΑΚΗ ΣΟΥ.

ΙΙΙ) Η Οικογένειά σου και όλοι αυτοί που ΑΓΑΠΑΣ.

Risus Paschalis (πασχαλινό γέλιο)

Βρίσκω τις παρακάτω σκέψεις στο βιβλίο του Peter J. Leithart, “Deep Comedy: Trinity, Tragedy and Hope in Western Literature”.

Ο συγγραφέας αναφέρεται στην “ανικανότητα” του ελληνικού πνεύματος να φτάσει σε ό,τι ονομάζει “βαθιά” κωμωδία εξαιτίας της κυριαρχίας του τραγικού. Παραθέτει τον W.H. Auden κατά τον οποίο  η αρχαία ελληνική κωμωδία διαφέρει ουσιωδώς από την χριστιανική κωμωδία. Έλεγε, χαρακτηριστικά: “Η κωμωδία δεν είναι απλώς συμβατή στο πλαίσιο της χριστιανικής κοινότητας αλλά ικανή να φτάσει σε μεγαλύτερο πλάτος και βάθος απ' ότι η αρχαία ελληνική κωμωδία. Σε πλάτος διότι η τελευταία βασίζεται στη διαίρεση των ανθρώπων σε δύο κοινωνικές τάξεις, εκείνους που διαθέτουν αρετή και εκείνους που δεν διαθέτουν και μόνο τους δεύτερους, που είναι βλάκες, απατεώνες ή δούλοι θεωρούν ταιριαστούς για το κωμικό στοιχείο. Η χριστιανική κωμωδία όμως βασίζεται στην πίστη πως όλοι οι άνθρωποι είναι αμαρτωλοί, οπότε ουδείς απαλλάσσεται, ανεξάρτητα από την κοινωνική θέση ή τα χαρίσματα του, από τον κίνδυνο της διακωμώδησης. Ίσα-ίσα, όσο πιο ενάρετος, με την αρχαιοελληνική έννοια, τόσο περισσότερο ικανός να αποδεχτεί τη διακωμώδηση του. Σε βάθος διότι, αντίθετα με την ελληνική κωμωδία όπου στο τέλος ξυλοφορτώνονται όλα αυτά τα ανάξια υποκείμενα, η χριστιανική αποτρέπει από την κατάκριση και προτρέπει στην συγχώρεση. Στην αρχαία ελληνική κωμωδία οι χαρακτήρες μένουν εκτεθειμένοι και τιμωρημένοι. Στο τέλος της παράστασης οι θεατές γελούν ενώ τα κωμικά πρόσωπα κλαίνε. Στη χριστιανική κωμωδία τα κωμικά πρόσωπα συγχωρούνται, θεατές και κωμικοί γελούν μαζί.”

O Leithart συνεχίζει την επιχειρηματολογία του αναφέροντας πως το γέλιο στην ελληνική κωμωδία είναι “γέλιο κατά”, οι θεατές γελούν σε βάρος του κωμικού χαρακτήρα, όπως όταν ο μικρός Αίαντας στην Ιλιάδα πέφτει στην κοπριά ή ακόμα και όταν θεοί, όπως ο Άρης με την Αφροδίτη, συλλαμβάνονται in flagrante delicto. Αντίθετα, στη χριστιανική κωμωδία υπάρχει “γέλιο με”.

Ευθυγραμμίζει εν συνεχεία και τον William Butler Yeats ο οποίος χαρακτήριζε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό κυρίως ηρωικό, αριστοκρατικό και βίαιο με προεξάρχοντα μύθο τον Οιδιπόδειο. Ενώ ο χριστιανικός πολιτισμός που τον διαδέχθηκε ήταν δημοκρατικός και αλτρουιστικός. Η τραγωδία βρίσκεται στην καρδιά του ελληνικού πολιτισμού, η κωμωδία στην καρδιά του χριστιανικού, έλεγε ο Yeats. Δεν υπάρχει “βαθιά κωμωδία” στην αρχαία Ελλάδα διότι, κατά τον Leithart, δεν υπάρχει η εμπιστοσύνη ότι ο κόσμος και η ιστορία είναι θεμελιωδώς και βαθύτατα καλοί υπό το σχέδιο του πανάγαθου Θεού! Τα μόνα κλασικά κείμενα που διασώζουν στοιχεία “βαθιάς κωμωδίας” είναι, κατά τον Leithart, η ομηρική Οδύσσεια (κατ' αντίθεση με την τραγική Ιλιάδα) και η Αινειάδα του Βιργίλιου. Ευαγγελικά στοιχεία μάλιστα ιχνηλατεί στην Οδύσσεια ενώ επαινεί τον Βιργίλιο κυρίως γιατί, ως πρόδρομος του Hegel, ανήγγειλε τη νέα έλευση της Χρυσής Εποχής και της ειρήνης του imperium sine fine με την αυτοκρατορία του Αυγούστου!

Η “βαθιά κωμωδία”, ως μείζον πολιτιστικό και καλλιτεχνικό φαινόμενο συναρτημένο μόνο με τον χριστιανισμό, κατά τον Leithart, έχει ρίζες στον βιβλικό λόγο και την τριαδικότητα του Θείου. Ο Shakespear στέφεται βασιλεύς της “βαθιάς κωμωδίας”. Ήδη από τον Μεσαίωνα οι χριστιανοί συγγραφείς (δεν τους κατονομάζει) αντιλαμβάνονταν την τραγωδία ως αναχρονισμό. Γι αυτό και είχε εξοβελιστεί μέχρι τον Chaucer και την Αναγέννηση βεβαίως.

Ρίχνει όμως στη μάχη και τον Mikhail Bakhtin. “Το μεσαιωνικό γέλιο είναι εορταστικό γέλιο... Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το risus paschalis, το πασχαλινό γέλιο το οποίο όχι απλώς επιτρεπόταν εντός των ναών αλλά ο ίδιος ο ιερέας άφηνε τον εαυτό του να λέει αστεία και ανέκδοτα για να ενθαρρύνει την ευθυμία των πιστών, διαδικασία η οποία φυσικά λειτουργούσε εκτονωτικά μετά τις σαράντα ημέρες θλίψης και νηστείας. Αντίστοιχο αν και μικρότερης λειτουργικής σπουδαιότητας ήταν και το χριστουγεννιάτικο γέλιο, το risus natalis. Σε αντίθεση με την αρχαιοελληνική συνήθεια να παρουσιάζεται η κωμωδία σε αντισταθμιστικό συνδυασμό με τις τραγωδίες, στον χριστιανισμό η κωμωδία αυτονομήθηκε ως αυτοτελής τρόπος αντιμετώπισης της ζωής. Κατά τον Bakhtin, ο Shakespear, ο Cervantes, ο Rabelais δίνουν μια πολύ καλή αίσθηση για το πόσο η κωμωδία μπορούσε πλέον να διεισδύσει στα μυστικά του σύμπαντος. Στην Αναγέννηση το γέλιο έχει βαθύ φιλοσοφικό νόημα. Ουσιώδεις όψεις του κόσμου δεν μπορούν να προσεγγιστούν παρά μόνο μέσω του γέλιου. Την αναγεννησιακή αντίληψη για το κωμικό προετοίμασε, κατά τον Leithart, ο χριστιανικός Μεσαίωνας. Το γέλιο, ως νίκη επί του φόβου του Θεού, του θανάτου και των μεταθανάτιων τιμωριών, λειτουργούσε απελευθερωτικά. Το τρομακτικό μετατράπηκε σε γκροτέσκο. Ακόμη και η Θεία Κωμωδία, παρατηρεί ο Peter Hawkins, έχει αστεία μέρη. Η “βαθιά κωμωδία” δεν παρέπεμπε απλώς στο αστείο και στην πρόκληση του γέλιου αλλά σε μια στάση απέναντι στον κόσμο. Για τον άνθρωπο της αρχαιότητας ο κόσμος ήταν διχασμένος ανάμεσα στο χάος (εκτός των τειχών) και την τάξη (εντός της πόλεως). Ο άνθρωπος του χριστιανισμού βρίσκεται εντός ενός ενιαίου κόσμου, επίγειου και επουράνιου για τον οποίο η Θεία Πρόνοια υπόσχεται αιώνια τάξη και λύτρωση από το χάος. Ο άνθρωπος λοιπόν μπορεί να πάψει να γελά σε βάρος κάποιων και να αρκεστεί στο risus natalis και risus paschalis !

Αρχαίοι κωμικοί μου, δε σχολιάζω, ελάτε, ευκαιρία, γελάστε με τα καμώματα τούτων των Δυτικών σοφών!
Θέλει προσοχή όμως ο ιεροκήρυκας Liethart γιατί ανακατεύεται και στα "δικά μας" με το  Defending Constantine: The Twilight of an Empire and the Dawn of Christendom

Θάνος Κωτσόπουλος

Ο ΣΥΡΙΖΑ ενώπιος με το (κατά Σοφοκλή) Δίλημμα του Νεοπτόλεμου

Δεν πρέπει να εκπλαγεί κανείς αν, στη συγκυρία που βρισκόμαστε, ένα μικρό, χρεοκοπημένο, αδύναμο και επιτηρούμενο κράτος δώσει, για ένα διάστημα, ένα μερίδιο της εξουσίας στην Αριστερά. Ο επιτρεπτός χώρος άσκησης αυθεντικής πολιτικής έχει ούτως ή άλλως συρρικνωθεί. Γι αυτό δεν πρέπει να σοκάρει ή να δημιουργεί απορία το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης συνεργασίας με υπουργούς του ΣΥΡΙΖΑ ή ακόμα και με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα. Μην εκπλαγούν ιδίως οι βολεμένοι αναλυτές με το ενδεχόμενο μιας εντυπωσιακής υποχώρησης των τραπεζιτών και των ηγετών της ΕΕ στα πλαίσια μιας καινοφανούς συμφωνίας η οποία θα έχει προκύψει με αφορμή τη δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ. Υπό τον όρο όμως ότι η ισχύς του θα είναι πρόσκαιρη και ελεγχόμενη μέσα από έναν συστημικό κυβερνητικό συνασπισμό. Καμιά συστημική ανοχή χρόνου δεν θα υπάρξει προς έναν αριστερό ΣΥΡΙΖΑ όπως τον ξέραμε παλαιότερα.

Το πιθανό γεγονός της απλής εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ και των συνταγματικών συνεπαγόμενων από μόνα τους δεν λένε πολλά. Μόνο η μακρά διάρκεια παραμονής στην εξουσία θα είναι αποφασιστική για την εικαζόμενη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ από κόμμα της Αριστεράς σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Αντίθετα, ένας σύντομος, μεταβατικός χρόνος μπορεί για έναν εκόντα-άκοντα ΣΥΡΙΖΑ στην καλύτερη περίπτωση να αφήσει εντυπώσεις μιας παρενθετικής απόπειρας ή στη χειρότερη να συνδυαστεί με μια ιστορική περιπέτεια αλλά οπωσδήποτε δεν θα είναι καταλυτικός.

Διότι θα χρειαστούν, πέρα από τις προοιμιακές διαβεβαιώσεις και πολλές έμπρακτες αποδείξεις συστημικής συμπεριφοράς. Ούτε η ενδεχόμενη πρόταξη των καθησυχαστικών ευρωκομμουνιστικών του καταβολών δεν θα αρκεί για να ενισχύσει τις εν λόγω διαβεβαιώσεις. Χώρια που δεν είναι τυχαίο ότι η αγωνία ενώπιον της εξουσίας έχει απωθήσει στο βασίλειο της λήθης αυτήν την μεγάλης εμβέλειας ιστορική και ιδεολογική αναφορά, η οποία είναι και η αρτιότερη εγγυήτρια της παραδοσιακής dignitas του όλου χώρου. Εντυπωσιακό δεδομένο, όταν η συγκυρία προτρέπει σε μια συγκυβέρνηση Αριστεράς-Δεξιάς.

Ας το πάρουμε όμως κι αλλιώς: ούτε μια, έστω, επιτυχής διαπραγμάτευση ορισμένων ανακουφιστικών “αντιμνημονιακών” μέτρων (π.χ. εργασιακά, απολύσεις στο δημόσιο, ΦΠΑ) δεν θα είναι ικανή να δώσει πληροφορίες για την υπό διαμόρφωση φυσιογνωμία του.

Τα 3 καυτά θέματα του χρόνου που έρχεται είναι (α) ο τρόπος εξυπηρέτησης του χρέους, (β) ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας των εσωτερικών μεταρρυθμίσεων και (γ) η διασφάλιση της νομισματικής και κατ' επέκταση της διεθνούς θέσης της Ελλάδας. Ουσιαστικά δεν υπάρχει περιθώριο για χαώδεις διαφορές στις εναλλακτικές λύσεις και επί των τριών. Ο ΣΥΡΙΖΑ το γνωρίζει.

Καίρια σημασία και αξία όμως θα έχει, για όσους θέλουν να ελπίζουν ότι παρά τις προκλήσεις που τον περιμένουν θα διατηρηθεί η “αριστερή” ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ η δημόσια αυτοκριτική του, η τιμιότητα με την οποία θα επεξεργαστεί τις αντιφάσεις, τις υποχωρήσεις,  τη διγλωσσία και τις ιδεολογικές του υπερβάσεις. Ως ένα βαθμό τον αριστερό του χαρακτήρα υποτίθεται πως  να τον εγγυάται η “αριστερή” του πτέρυγα. Οι καιροί όμως άλλαξαν. Κάποτε μια σημαία αριστερόστροφης εσωκομματικής αντιπολίτευσης έκανε θαύματα. Ποια ηγεσία θα την αρνιόταν; Σήμερα οι όποιοι αριστεροί πόλοι εντός του ΣΥΡΙΖΑ μοιάζουν να λένε “ας νικήσουμε πρώτα” και μετά λογαριαζόμαστε. Οψέποτε γίνει ο λογαριασμός.

Όσο όμως συμπαγέστερα θα διαφυλάσσεται η ικανότητα κυβερνησιμότητας τόσο περισσότερο θα δικαιούνται οι αριστεροί πολίτες να υποπτεύονται αλλοίωση της αριστερής του ταυτότητας.

Εύλογη συνεπώς είναι η επανεμφάνιση του αιώνιου και “καταραμένου” ερωτήματος: Η αριστερή πολιτική είναι ασύμβατη ως κεντρικό περιεχόμενο με την άσκηση εξουσίας στο αστικό κράτος; Μετά την κατάρρευση του “υπαρκτού σοσιαλισμού” και την μετέπειτα υπέρ 20ετή ηγεμονία της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς νέες συστημικές καπιταλιστικές κρίσεις έχουν εμφανιστεί οι οποίες τροφοδοτούν το ληθαργικό DNA της Αριστεράς, ιδίως στον ευρωπαϊκό νότο. Στην Ελλάδα η Αριστερά αποδεικνύεται ότι παραμένει ζωντανή. Τι συμβαίνει, τι θα επακολουθήσει; Με τις εκλογές θα αρχίσει τάχα να καταλαμβάνει σταδιακά το κράτος; Μπορεί το φαντασιακό του “κοινοβουλευτικού δρόμου προς το σοσιαλισμό” να αναβιώνει; Ή πρόκειται απλώς για μια “δικαιότερη”, σοσιαλδημοκρατική διαχείρηση του μνημονίου, κατάληψη δηλαδή του κενού που άφησε το ΠΑΣΟΚ ή λαϊκή Δεξιά; Κι αν είναι αυτό, τότε γιατί να δυσφημίζεται ως σοσιαλδημοκρατική, “πασοκική” πολιτική και όχι ευρωκομμουνιστική; Άρα να συνδεθεί ο ΣΥΡΙΖΑ με αυτή τη συγκεκριμένη παράδοση της Αριστεράς και να βγάλει τη ρετσινιά του “νέου ΠΑΣΟΚ”;

Πόσο μάλλον όταν στην κουλτούρα του ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει η παραμικρή σύγχυση του “αριστερού” με το “αριστερίστικο” ή το παλαιοκομμουνιστικό.

Αυτό με ένταση υποστηρίζω. Δεν μπορώ, όπως ήδη είπα, να έχω αξιοπρεπέστερη, σοβαρότερη και τιμητικότερη οπτική για τον ΣΥΡΙΖΑ από το να θεωρήσω την ηγεσία του συνέχεια της ιστορικής παράδοσης του ΚΚΕ Εσωτερικού και του ιταλικού Ευρωκομμουνισμού. Αν δηλαδή η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δήλωνε ότι οι επιδιώξεις της απηχούν τις ιστορικές προσπάθειες του πάλαι ποτέ Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, του PCI, θα ήταν επιδοκιμαστέα. Ποιος θα διαφωνούσε για την καταλληλότητα της συγκυρίας να σχηματίσει επιτέλους το “ιστορικό μπλοκ” ανόρθωσης και εξυγίανσης της πατρίδας.

Ας μου συγχωρεθεί όμως μια αναδρομή.

Κανείς δεν συνέλαβε βαθύτερα και πιο έγκαιρα την παραπάνω ιδέα από το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και τον Γενικό Γραμματέα του Palmiro Togliatti αμέσως μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Είναι σχετικά γνωστή στους κύκλους της Αριστεράς η λεγόμενη “δεξιά στροφή” που επέβαλε στο κόμμα, η περίφημη Svolta di Salerno. Σκοπός του Togliatti, πέρα από την αλλαγή στρατηγικής, ήταν η δημιουργία ενός νέου τύπου κομμουνιστικού κόμματος, ανοικτού, βασισμένου στη μαζική συμμετοχή μελών, εν αντιθέσει με το λενινιστικό κόμμα της ελίτ των “επαγγελματιών επαναστατών”. Η υπεράσπιση του αστικού κοινοβουλευτισμού και η παρουσίαση της ιδέας της εθνικής συμφιλίωσης, με αλλεπάλληλες εκκλήσεις προς τους Χριστιανοδημοκράτες υπήρξαν οι σταθεροί άξονες του Togliatti.

Αλλά την εποχή εκείνη ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε δύο στρατόπεδα. Η Σοβιετική Ένωση έβγαινε νικήτρια και πανίσχυρη από τον πόλεμο και το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα διατηρούσε σχέσεις με τη Μόσχα. Παρά την καθησυχαστική συνάντηση του Togliatti με τον Stalin από τον οποίο πήρε και τις οδηγίες για τη διακοπή των αντιφασιστικών εκκαθαρίσεων στον κρατικό μηχανισμό η Δεξιά φοβόταν το PCI. Η άρνηση λοιπόν του πρωθυπουργού De Gasperi (είμαστε πάντα στα 1944) να αποδεχτεί οποιαδήποτε ιδέα συνεργασίας με τον Togliatti ήταν ευνόητη.

Μέχρι τα μέσα περίπου του '50 μοναδικοί συνομιλητές του PCI ήταν οι σοσιαλιστές του Nenni. Αλλά, μετά την Βουδαπέστη το '56, το σοσιαλιστικό PSI “απετάξατο” τους σοβιετικούς και κατ' επέκταση ψυχράνθηκε με τους κομμουνιστές.

Όταν το 1972 ο Berlinguer ανέλαβε την ηγεσία του PCI έθεσε ως βασικό στόχο του την επαναφορά του κόμματος στην πολιτική σκηνή της Ιταλίας, αφού την προηγούμενη δεκαετία είχε πρακτικά περιθωριοποιηθεί και την επίτευξη της πολυπόθητης εθνικής συνεννόησης με τους χριστιανοδημοκράτες. Η νέα κομματική γραμμή χαρακτήριζε το CD “γνήσια λαϊκό” κόμμα, βαθιά συνδεδεμένο με τον καθολικισμό, διχασμένο σε πτέρυγες, μια από τις οποίες ήταν η “προοδευτική”, με την οποία το PCI μπορούσε να συμπράξει. Η ιδέα του “Ιστορικού Συμβιβασμού” εκεί αποσκοπούσε άλλωστε. Στο ρόλο των κομμουνιστών για μια ει δυνατόν “επιβολή” αυτής της πτέρυγας εντός του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος. Ταυτόχρονα, η απογκετοποίηση του 1/3 των Ιταλών ψηφοφόρων, που υποστήριζαν το κομμουνιστικό κόμμα, και η υπόσχεση συμμετοχής στην εξουσία ήταν ένας ανεκπλήρωτος συλλογικός πόθος που δεν μπορούσε να παραγνωριστεί.

Ο ίδιος ανεκπλήρωτος συλλογικός πόθος στρωμάτων και ατόμων που ανήκαν πάντα στην Αριστερά αλλά τις τελευταίες δεκαετίες επιζητούσαν διευρύνσεις και κοινωνικές συμμαχίες προς τα δεξιά τους, που ένοιωθαν αποστροφή μεν προς την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αλλά που ψηλαφούσαν τρόπους επαφής με πολίτες της κεντροαριστεράς σήμερα διοχετεύεται στην “απογκετοποίηση” του ΣΥΡΙΖΑ. Διότι η αγωνία για βαθιά κοινωνική και γνήσια πατριωτική επαφή με τους πολίτες του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ υπάρχει στον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά και ο πόθος, η επιθυμία αλλά και η λαγνεία για την κατάληψη της εξουσίας.

Η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτο κόμμα δεν θα αποτελέσει μόνο μια κορυφαία πολιτική και συνταγματική πρόκληση για την Αριστερά και δεν θα πρέπει να προσληφθεί ως άσκηση διακυβέρνησης, ακόμα και με αυτοδυναμία. Θα πρόκειται για μια ιστορική “επανεκπαίδευση” του ΣΥΡΙΖΑ στην αφομοίωση της κουλτούρας του κράτους. Γι αυτό η αναφορά στον ιστορικό συμβιβασμό δεν έχει νόημα μνημοσύνου. Στον ΣΥΡΙΖΑ συνέβησαν πολλά τα τελευταία χρόνια. Δύσκολο να μετασχηματιστούν ταυτόχρονα σε πολιτική εξουσίας και κριτικής. Δεν αρκεί η φθαρμένη τεχνική της διάκρισης κόμματος και κυβέρνησης. Χρειάζεται ένας μηχανισμός ισορροπίας και εσωτερικής νομιμοποίησης. Ας μην είναι αυτός η συγκολλητική ουσία της εξουσίας γιατί αναπόφευκτα θα αλώσει την όποια “αριστερή ψυχή” του. Ας αναζητηθεί καλύτερα στο παλιό μπαούλο ιδεών του ευρωκομμουνιστικού παραδείγματος. Καλύτερα.

A Tale Signifying Nothing

Once upon a time, thousands of years ago, lions and big predators used to call the animals for democratic deliberation, for a democratic dialogue.

That specific era man was at a turning point. He was still a naked, fearful, unarmed animal but his mind was in its launching phase. He knew from his experience that most of the times the assembly turned out to a bloody massacre for every weaker.

But in an unexpected instance, lions called the assembly when all predators have had enough and man had noticed that. So he decided to manifest himself and asked to speak.

And “also sprach” man:

“Here I come before you and ask for your advice, powerful predators. As I can feel it clearly, I am evolving to a very powerful specie.” (All predators laughed). 
“Please, don't lough at me, I am not kidding you, I mean it. You don't have to worry though, because this transformation will take lots of thousands of years. But it is up to me now, at this point to decide upon a very important issue. I am prepared to follow your advice, whatever might be, so please be as thoughtful as you can. These are my two options. Either to evolve as an exception of my animalness and become a peaceful, bland, charitable and fare being, not hurting and taking care of other animals,  or  become like you, an omnipotent predator upon nature, conqueror and sovereign of the planet.| 

(Again all predators laughed) Then the lions said:

“This is the funniest joke ever. But if we, for first and last time have to count you seriously then this is our advice: try to emulate us. If you can do this you will be happy. But we reckon you don't have the aptitude for this.” Man answered: 

“Please, forgive my conceit, but my concern is that some day I will be able for the impossible. And if this happens you will be distinguished, captured and confined. But I keep my word. So, I will follow your advice.” 

Lions and tigers, hyenas and leopards didn't pay any attention to that naked, insignificant animal. Man withdrew quickly to his cave, waiting patiently for his destiny.

Thanos Kotsopoulos