Τα καρπούζια κι η μασχάλη

Είμαι κι εγώ από εκείνους που βρίσκουν ανόητο και γελοίο οι ευρωπαϊκές εκλογές να διεξάγονται με όρους εθνικών εκλογών και οι αρχηγοί των κομμάτων να παραμερίζουν τους επικεφαλής των ευρωψηφοδελτίων. Φυσιολογικά, τόσο τα πρόσωπα όσο και τα προγράμματα θα έπρεπε να είναι προσανατολισμένα στην Ευρώπη.

Στο Βήμα της Κυριακής (31/5/2009) ο Ευάγγελος Βενιζέλος δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο «Το πραγματικό στοίχημα των εκλογών» το οποίο μου προκάλεσε εντύπωση. Προβάλλει το κατά τα άλλα εύλογο επιχείρημα ότι ο χαρακτήρας της Ε.Ε. εξαρτάται πρωτίστως από τις κυβερνήσεις που έχουν τα κράτη-μέλη.

Με βάση αυτό προκύπτει ότι
(α) ο εμφατικός συσχετισμός των ευρωεκλογών με τις εθνικές δε δημιουργεί πρόβλημα,
(β) οι εθνικές εκλογές είναι συντριπτικά σπουδαιότερες των ευρωπαϊκών και
(γ) η υποκατάσταση των υποψηφίων για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο από τους αρχηγούς των κομμάτων μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογική.

Την ίδια στιγμή, στο ίδιο άρθρο, παραδέχεται ευθέως –και αυτό είναι θετικό – ότι η Ε.Ε. ταλανίζεται από ένα σοβαρό θεσμικό και πολιτικό έλλειμμα, μια κρίση αντιπροσώπευσης και μια αδυναμία να δημιουργεί συνθέσεις στα πολύπλοκα και αντιφατικά προβλήματα των 27 μελών της. Πολύ περισσότερο μετά την οικονομική κρίση και την άδηλη πορεία της Ε.Ε. προς τη συνταγματική της ολοκλήρωση.

Καθίσταται λοιπόν λογικό επακόλουθο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, αφενός το να παίρνουν τη σκυτάλη των πρωτοβουλιών τα εθνικά κράτη και αφετέρου να επιτείνονται οι ασυνεννοησίες και η έλλειψη κοινοτικού συντονισμού.

Δεν είναι όμως έτσι η κατάσταση στην πραγματικότητα. Τα εθνικά κράτη παίζουν ρόλο μόνο εφόσον είναι ισχυροί παίκτες, μεγάλες και πλούσιες χώρες. Οι μικροσυνέταιροι μετράνε όσο το μπόι τους. Πιέζονται να προσαρμοστούν στις επιταγές του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου πέρα από τα όρια της αντοχής τους.

Πέρα όμως απ’ αυτό. Πέρασε και τη «σοσιαλιστική» περίοδό της η Ε.Ε. χωρίς ν’ αλλάξει σε τίποτα ο σκληρός νεοφιλελεύθερος πυρήνας της. Η Ε.Ε. είναι ένα δημιούργημα κορυφής και όχι βάσης. Το Συμβούλιο και η Κομισιόν βρίσκονται πολύ ψηλά και πολύ μακριά από οποιοδήποτε ουσιαστικό δημοκρατικό έλεγχο. Το Κοινοβούλιο, παρά τις μικρές ενισχύσεις με τις οποίες προικίζεται, παραμένει ένα όργανο δευτερεύον.

Για τους λαούς, το γεγονός ότι συγκροτούν ένα ευμέγεθες ευρωπαϊκό εκλογικό σώμα, θα έπρεπε λογικά να σημαίνει μια ισχυρότερη αίσθηση δύναμης και επιρροής σε σχέση με το εθνικό πλαίσιο.
Αντίθετα από την απογοήτευση και την αηδία που αναδύει η διαφθορά, η αναξιοπιστία και το έλλειμμα δημοκρατίας της εθνικής πολιτικής σκηνής, ιδίως σε χώρες όπως η δική μας, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό δημοκρατικό βήμα.

Και πάλι όμως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Ακριβώς επειδή την ευρωπαϊκή προσέγγιση την κηδεμονεύει η υψηλή εθνική πολιτική καταντούν το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο γραφικό. Οι ηγέτες των κομμάτων διορίζουν με ψηφοθηρικά κριτήρια ήσσονες υποψηφίους και όχι αυτόνομες προσωπικότητες με ευρωπαϊκό όραμα (ο Μπερλουσκόνι τουλάχιστον το ομολογεί με τους ανεκδιήγητους υποψηφίους του).

Υπάρχει, φυσικά, και η άλλη όψη. Το γεγονός ότι το «μεταεθνικό» ιδεολόγημα της Ευρώπης και του κοσμοπολιτισμού πνέει τα λοίσθια. Το ότι όντως, από πολλές απόψεις, η επιστροφή στο εθνικό γήπεδο αποτελεί αναγκαιότητα. Οι λαοί χρειάζονται την πολιτισμική τους ταυτότητα και εθνικές πολιτικές επιλογές.
Όχι μόνο να φορτώνονται τα εθνικά κράτη χειρισμούς που συμφέρουν αποκλειστικά την ευρωπαϊκή οικονομική ολιγαρχία.

Το τριπλό στοίχημα του Ευ. Βενιζέλου: ταυτόχρονη τριπλή εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, της εθνικής ανταγωνιστικότητας και της δημοσιονομικής αξιοπιστίας μοιάζει, στην καλύτερη περίπτωση, με το εγχείρημα των καρπουζιών κάτω απ’ τη μασχάλη.

Κατά τα άλλα, μια υποτιθέμενη νέα διευθύνουσα πολιτική δύναμη, «έντιμη, κοινωνικά ευαίσθητη, δημοκρατικά νομιμοποιημένη» είναι μεν ευκταία αλλά, για την ώρα, ζητούμενη.

Θάνος Κωτσόπουλος